Het bestaan als loonslaaf beu en wil je de baas zijn over je eigen tijd? Dan past een bestaan als zzp’er wellicht bij jou.

Afscheid nemen van het bestaan in loondienst is zoiets als emigreren. U trekt een nieuw gebied in waar het terrein nog onbekend is. Hoewel sommige nieuwe buren u verwelkomen, is niet iedereen u vriendelijk gezind. En als het nieuwe bestaan niet blijkt te bevallen, is het nog maar de vraag of u zomaar terug kunt keren naar uw oude stek.

Toch is er aan het begin van de 21ste eeuw geen gebrek aan durfals die kiezen voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel of zzp’er. Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde in december 2010 dat er 708.000 zzp’ers waren in het derde kwartaal van 2010. Dat betekent een forse groei vergeleken met 1996, toen er nog ‘maar’ een krappe 400.000 zzp’ers waren.

Wie kijkt naar de totale beroepsbevolking, ziet niet alleen een absolute, maar ook een relatieve groei van het aantal zzp’ers. In 1996 bestond namelijk nog maar zes procent van de werkzame beroepsbevolking uit zelfstandigen zonder personeel, in 2008 was dit volgens het CBS fors hoger: negen procent. (In het derde kwartaal van 2010 stond de teller op 9,5 procent.)

Er zijn dus al veel zzp’ers. Maar minstens zo veel mensen over¬wegen een zelfstandig bestaan. De Kamer van Koophandel publiceerde in 2007 een onderzoek waaruit bleek dat één op de twaalf Nederlanders wel eens heeft nagedacht over het beginnen van een eigen bedrijf.

Daarbij past wel enige voorzichtigheid, want niet iedere ondernemer is een zzp’er. Zoals de naam al zegt, heeft een zzp’er geen personeel in dienst. Runt u een kartonfabriek met dertig medewerkers, dan bent u dus geen zzp’er.

Al zijn er grensgebieden. Nogal wat zzp’ers huren andere zelfstandigen of freelancers in voor tijdelijke klussen, meestal om drukke periodes te overbruggen. Daar zitten uiteraard grenzen aan.

Het is niet doenlijk om als zzp’er dertig medezelfstandigen te coördineren zonder dat uw eigenlijke werk daar onder leidt. Wie wil groeien, moet op enig moment personeel gaan aannemen.

Een zzp’er kan dus ook worden gedefinieerd als een ondernemer met een beperkte groeiambitie. Gaan de zaken goed, dan zal de zzp’er immers op enig moment ‘nee’ moeten zeggen tegen nieuwe klanten. Let wel: daar is niets negatiefs aan. Het betekent dat de zzp’er meestal meer dan louter materiële motieven heeft om de dappere sprong naar zelfstandigheid te maken.

Redenen om voor uzelf te beginnen

Eén rode draad loopt door alle hierna genoemde redenen en dat is ambitie. Als u genoegen zou nemen met wat goed genoeg is voor de meeste Nederlanders, zou u dit niet lezen, maar ‘gewoon’ in loondienst werken. Of voor degenen die de stap nog moeten maken: willen blijven werken.

1. Vrijheid van hiërarchie

Veruit de populairste reden. Verzekeraar Delta Lloyd ondervroeg in 2008 onder meer gevestigde en startende zzp’ers. Daaruit bleek dat 43 procent nooit meer voor een baas wilde werken (en dat Delta Lloyd vindt dat te weinig zzp’ers dure verzekeringen aanschaffen).

Het is waar: een van de prettigste dingen in het bestaan van een zelfstandige is het gevoel dat u niets móet – maar alles kunt doen waar u zin in hebt. Deze vrijheid zorgt ervoor dat veel zzp’ers ook nog lol blijven houden in hun werk op het moment dat het bijvoorbeeld op het financiële vlak even wat minder goed gaat.

Bijna vanzelfsprekend heeft al die vrijheid ook nadelen. Het is makkelijk om op dit punt Hollywoodwijsheden te debiteren over hoe u grote vrijheid moet koppelen aan een groot verantwoordelijkheidsgevoel.

Feit blijft dat, zonder een baas die u aan het werk zet, uzelf voldoende discipline zult moeten hebben om opdrachten te verwerven en uit te voeren. Vooral omdat uw inkomstenstroom daar afhankelijk van is, bij gebrek aan een maandelijks loonstrookje.

Het voorgaande klinkt misschien belerend, maar toch keren sommige zzp’ers uiteindelijk in loondienst terug omdat ze de structuur van een baan nodig hebben om hun hypotheek te kunnen betalen.

Daarbij is niets absoluut, dus ook uw vrijheid niet. Ook opdrachtgevers willen tevreden kunnen zijn over uw werk. Gelukkig is er wel een groot verschil. Waar u in loondienst maar één baas hebt, zult u als zzp’er vrijwel altijd meer opdrachtgevers hebben. Mocht daar een vervelende klant tussenzitten, dan is afscheid nemen een stuk eenvoudiger dan wanneer u afhankelijk bent van één inkomstenbron, zoals bij een baan meestal het geval is.

2. Vrijheid van 9 tot 5

Nauw verwant met het eerste punt. Voor uzelf beginnen betekent meestal dat u uw eigen uren kunt bepalen. Let wel: meestal. Gaat u als zzp’er aan de slag op projectbasis, dan is de kans aanwezig dat uw opdrachtgever van u verwacht dat u op reguliere kantoortijden aanwezig zult zijn. En aan zzp’ers in de zorg wordt soms bovengemiddeld gevraagd diensten te draaien waarvoor het personeel niet te porren is.

Al zult u ook dan merken dat u als ‘externe medewerker’ veel eenvoudiger afspraken kunt maken over zaken als werken in deeltijd.

De meeste vrijheid geniet u als zzp’er in een branche waar u niet op uur-, maar op opdrachtbasis wordt ingehuurd. Dat wil zeggen: de klant wil dat u een bepaalde klus opknapt en legt samen met u vast wanneer het werk gedaan moet zijn.

De invulling is dan verder volledig aan u. Voortaan kunt u elke ochtend tot 10 uur in bed liggen. Ideaal als u altijd al een avondmens was.

De laatste zin geeft het al een beetje aan. Zzp’ers kunnen hun werkdruk verschuiven, maar er natuurlijk niet aan ontkomen. Wie graag lang slaapt, zal merken dat zij of hij ’s avonds langer achter de computer zit dan vroeger in loondienst.

En mocht u kinderen hebben, dan is het voorgaande natuurlijk al helemaal niet van toe¬passing: zij zijn uw wekker, hoe laat u ook de avond ervoor hebt doorgehaald. Eén troost: een dutje tussen de middag op uw eigen kantoor is meestal geen probleem.

3. Ruime arbeidsmarktomstandigheden

In Nederland zijn werkgevers gewend om hun personeel te betalen volgens collectieve arbeidsovereenkomsten, oftewel cao’s. Zoals het woord ‘collectief’ al zegt, worden individuele werknemers door cao’s ondergeschikt gemaakt aan de grootste gemene deler. Dit houdt vrijwel altijd in dat u in een schaal wordt ingedeeld op basis van uw  gunctieomschrijving, ervaring en vooropleiding.

Uw plek binnen die schaal hangt vaak af van uw onderhandelingsvaardigheden tijdens het sollicitatiegesprek, maar wie de pech heeft om te worden aangenomen tijdens een recessie, begint op een lager punt dan collega’s die worden aangenomen in een periode van hoogconjunctuur.

Wie harder werkt dan zijn collega’s, kan soms wat extra’s krijgen aan het einde van het jaar. Maar niet altijd. En ook al kent uw bedrijf wel een bonusregeling, dan staat die lang niet altijd in verhouding tot de geleverde inspanningen.

Al met al zijn er nogal wat werkgevers met een beloningsbeleid dat onbevredigend is voor ambitieuze mensen. Een bestaan als zzp’er kan dan meer voldoening opleveren. Alle omzet die u binnenbrengt, mag u immers zelf houden.

Maar pas wel op. Geld alleen is een slechte reden om uw ontslagbrief te schrijven. Dat is geen puriteinse propaganda, maar een feit. Succesvolle zakenmensen zijn dat omdat ze ondernemen leuk vinden, niet omdat ze zoals een bekende stripeend ernaar streven om elke avond voor het slapengaan een duik te nemen in een bad vol dukaten.

Anders gezegd: om veel geld te verdienen, moet u veel opdrachten binnenhalen. Dat wordt gegarandeerd een moordend saaie sleur als u een hekel hebt aan acquisitie. Daarnaast zijn er de eerder genoemde intrinsieke beperkingen van het zzp-schap: op het moment dat u het eerste salarisbriefje laat uitdraaien voor uw eigen werknemer, bent u zzp’er-àf.

4. Krappe arbeidsmarktomstandigheden

Een enigszins negatieve reden om zzp’er te worden. Mensen die geen vaste baan kunnen krijgen in een bepaalde branche, kiezen soms voor een bestaan als zelfstandige zodat ze toch het werk kunnen doen waarvan ze houden.

Valt u in deze categorie, denk dan goed na of u het ook op lange termijn leuk vindt om te overleven op een laag inkomensniveau. Want als slechte arbeidsmarktomstandigheden ervoor zorgen dat u alleen als zelfstandige aan
de slag kunt, geldt dat ongetwijfeld voor meer mensen. En een groot aanbod van arbeid drukt de prijs die u kunt vragen voor uw werk.

Als ondernemer hebt u geen cao die u bescherming biedt tegen dergelijke marktmechanismen. En reken ook niet te veel op de steun van brancheorganisaties of FNV Zelfstandigen. Tegenover het recht een eigen bedrijf te beginnen, staat niemands verplichting om u geld te geven.

Met soms bijzonder karige resultaten tot gevolg. Het IVA, een onderzoeksinstituut dat verbonden is aan de Universiteit van Tilburg, concludeerde in 2004 dat de gemiddelde freelancejournalist bijvoorbeeld jaarlijks 36.000 euro omzet. Eenderde van de ondervraagden moest het zelfs met minder dan de helft doen.

Zo’n drie mille per maand lijkt niet onaardig, maar zoals elders in dit boek duidelijk zal worden, kan een zzp’er met dergelijke inkomsten in veel gevallen meer verdienen in loondienst. In dat laatste geval betaalt de werkgever immers mee aan zaken als pensioen en arbeidsongeschiktheid. Bovendien is het inrichten en onderhouden van een eigen werkplek evenmin gratis.

Waarom zzp’ers geliefd zijn – en waarom dat interessant is voor u

U wilt zelfstandigheid, of meer geld, of misschien wel beide. Maar opdrachtgevers willen ook wat van u. Het is interessant om te weten waarom zzp’ers zo geliefd zijn bij het bedrijfsleven. Want dat helpt u om uw diensten beter te verkopen.

Kleinschaligheid

Een opdrachtgever neemt een risico als hij een zzp’er inhuurt. U kunt immers ziek worden – of erger. Toch kiest de klant voor u. Waarom? Juist vanwege uw kleinschaligheid bent u interessant.

Voor sommige klanten is dat een nogal cynische financiële afweging. Omdat u geen groot kantoor hoeft te betalen en ook niet zit opgescheept met de overhead van allerlei ondersteunend personeel, gaat hij er (niet altijd terecht) van uit dat u wellicht goedkoper bent.

Maar er zijn ook genoeg klanten die het simpelweg prettig vinden om te werken met zzp’ers. Bij een groot bedrijf weet een klant niet altijd welke medewerker de klus gaat klaren. Maar een kleine zelfstandige is direct aanspreekbaar, en vaak direct aan de telefoon te krijgen.

Bovendien geldt ook het omgekeerde: u kent uw klanten zo goed dat u direct op hun behoeften kunt inspelen. En daarom soms ook de telefoon in omgekeerde richting zult pakken, om uw klant een waardevolle suggestie aan de hand te doen.

Betrouwbaarheid

De klant kan heel goed zonder u, maar omgekeerd is dat lang niet altijd het geval. Paradoxaal genoeg is deze ongelijke machtsverdeling juist een voordeel. Klanten gaan er (terecht) van uit dat u uw beloften zult nakomen. U hebt daar immers alle belang bij. Veel meer dan een groot bedrijf, dat vaak wel een klant kan missen, en zich helaas soms dienovereenkomstig arrogant gedraagt.

Flexibiliteit

“Nee mevrouw, de opdracht ligt nu al vast. Als u wijzigingen wilt aanbrengen, raad ik aan om dat maandag met uw accountmanager op te nemen. Nee, morgen is hij er niet, dan heeft hij pappa-dag.” Een dergelijke starre houding zal een klant bij een zzp’er niet snel aantreffen. Uw opdrachtgever spreekt immers meteen met de baas – u – die bovendien met niemand ruggespraak hoeft te houden om een beslissing te nemen. Dat maakt u aantrekkelijk.

Deze tekst is een voorpublicatie van Handboek voor de zzp'er: editie 2011-2012, geschreven door Arjan Dasselaar.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl