- Donald Trump viel tijdens zijn eerste termijn als president onder meer op door opvallend positieve uitspraken over autoritaire leiders in landen die zichzelf als strategische rivalen van de VS beschouwen.
- Wat kunnen leiders als Vladimir Poetin, Xi Jinping en Kim Jong-un verwachten van de tweede termijn van Trump?
- De verhouding tussen Trump en de leiders van China, Rusland, Noord-Korea, Saudi-Arabië, Iran en Venezuela is van groot belang voor de geopolitieke stabiliteit van de wereld.
- Lees ook: Zo reageert de politieke wereld op de overwinning van Trump
ANALYSE – Met de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis, zal het buitenlandbeleid van de Verenigde Staten vanaf 2025 naar verwachting ook een andere richting krijgen.
Tijdens zijn eerste termijn als president van de Verenigde Staten was Trump zeer uitgesproken kritisch over de NAVO en de Europese Unie, maar was hij vaak opvallend mild tegenover autoritaire leiders als Vladimir Poetin en Kim Jong-un.
Dat de wereld zich moet gaan schrap zetten voor een nieuw presidentschap voor Trump, is dus duidelijk. Hoe zit het met autoritaire leiders? Wat kunnen zij verwachten van Trump, en andersom, hoe zien zij een aanstaande terugkeer van de Republikeinse president?
Trump en Xi Jinping (China)
Trump heeft ogenschijnlijk grote waardering voor de Chinese leider Xi Jinping. Die noemde hij afgelopen maand in een podcast nog “briljant”, een “effectieve leider” die zijn volk met “ijzeren vuist” regeert – dat laatste is een compliment in de retoriek van Trump.
In een gesprek met zakenkrant The Wall Street Journal zei Trump in oktober ook dat hij “een hele sterke band” met de Chinese leider had. “Hij was eigenlijk een hele goede, ik wil niet zeggen vriend - ik wil niet dom doen, ‘hij was mijn vriend’ - maar ik kon het goed met hem vinden”, zei Trump.
Tijdens zijn presidentscampagne van dit jaar zei Trump dat het niet nodig zou zijn militaire macht te gebruiken om China te temmen rond de kwestie in Taiwan. Trump denkt dat het voldoende is als hij dreigt met een Amerikaanse importheffing van 150 procent of 200 procent voor Chinese goederen.
Andersom kijkt China wel met zorgen naar een nieuwe termijn voor Trump. De economie van het Aziatische land staat er niet goed voor en men zit niet te wachten op een nieuwe handelsoorlog met de VS. Maar Trump’s America First-beleid kan zorgen voor een geopolitiek vacuüm waar China in zal willen springen.
"China verwacht dat de tweede regering van Trump zich verder zal terugtrekken uit internationale overeenkomsten en verplichtingen, waardoor China kansen krijgt om zijn internationale invloed uit te breiden op gebieden waar de VS het laat afweten", zei politiek analist Tong Zhao van de denktank Carnegie Endowment for International Peace woensdag tegen Business Standard.
Trump en Vladimir Poetin (Rusland)
Over de relatie tussen Trump en Poetin is veel geschreven. Zelf benadrukte Trump dat hij het goed kon vinden met Poetin – iets wat hij over meer autoritaire leiders heeft gezegd. Trump claimde ook dat hij dreigementen had geuit aan het adres van Poetin, om te zorgen dat hij Oekraïne niet zou binnenvallen.
“Ik ga je in dat verdomde Moskou treffen”, zou Trump hebben gezegd. “We zijn vrienden. Ik wil het niet doen, maar ik heb geen keus”.
De oorlog met Oekraïne is een punt waar Trump het vaak over heeft. Zowel Trump als aanstaand vicepresident JD Vance zijn fel gekant tegen de enorme steunpakketten die richting Oekraïne worden gestuurd. Trump zelf benadrukt dat hij de oorlog zo zou kunnen beëindigen – maar dat zou waarschijnlijk een gedemilitariseerde zone ín Oekraïne betekenen.
Je zou kunnen zeggen: Poetin zal blij zijn dat niet Harris maar Trump vanaf januari in het Witte Huis zit. Desondanks heeft het Kremlin laten weten Trump niet te zullen feliciteren met diens verkiezingswinst. Het Russische staatspersbureau TASS citeert Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov, die sprak over de banden tussen de twee landen. “Het is praktisch onmogelijk om de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Rusland nog slechter te maken, aangezien ze al op het laagste punt in de geschiedenis zijn”.
Trump en Kim Jong-un (Noord-Korea)
"Een kans die zich maar eens in de duizend jaar voordoet" voor Noord-Korea. Zo noemde Ri Il Kyu, een hooggeplaatste voormalige regeringsmedewerker uit Noord-Korea afgelopen augustus het vooruitzicht van een terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis.
De band tussen Trump en Kim Jong-un, de leider van Noord-Korea, tijdens de eerste termijn van de Amerikaanse president was opmerkelijk te noemen. Het kwam enkele malen tot ontmoetingen tussen de twee regeringsleiders. Ze schreven elkaar zelfs brieven: maar liefst 27 in de periode van april 2018 tot augustus 2019.
Ook over Kim zei Trump dat hij het zeer goed met hem kon vinden. “Ik denk dat hij me mist, als je de waarheid wilt weten”, zei Trump afgelopen juli tijdens een verkiezingsbijeenkomst over de Noord-Koreaanse leider. Volgens Trump was de relatie tussen de VS en Noord-Korea zeer slecht toen hij in 2017 aantrad, maar wist hij de relatie te verbeteren. “We zouden een nucleaire oorlog hebben gehad met miljoenen doden”, aldus Trump. “En toen ik er was, kon ik het heel goed vinden met Kim Jong-un.”
Tot een akkoord over een nucleair ontwapeningsprogramma kwam het niet, maar Noord-Korea wist door de dialoog met de VS wel iets meer uit het internationale isolement te komen. In Noord-Korea zal de hoop leven dat dit onder een nieuwe termijn van Trump opnieuw gebeurt.
Trump en Ayatollah Ali Khamenei (Iran)
Voor Iran en diens opperste leider Ayatollah Ali Khamenei betekent de herverkiezing van Trump slecht nieuws. Iran wordt in de VS zowel door Democraten als Republikeinen als destabiliserende factor in het Midden-Oosten gezien, maar met name binnen de Republikeinse Partij zitten een aantal hardliners die niets liever doen dan Iran zo hard mogelijk aanpakken.
De reactie van Iran op de winst van Trump vanuit Iran was dan ook veelzeggend. “De uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal geen significante verandering teweegbrengen en alle noodzakelijke voorbereidingen zijn proactief gepland”, zei een regeringswoordvoerder.
Trump liet zich tijdens zijn eerste termijn al een aantal keren hard uit over Khamenei. Zo schreef hij in 2020 op Twitter: “De zogenaamde 'Opperste Leider' van Iran, die de laatste tijd niet zo’n Opperste Leider is geweest, had een aantal nare dingen te zeggen over de Verenigde Staten en Europa (.. ) Hun economie stort in en mensen lijden. Hij moet heel voorzichtig zijn met zijn woorden!”
Persbureau Reuters sprak met een aantal anonieme Iraanse bronnen, die verdeeld reageerden. De een noemde Trump’s terugkeer “een nachtmerrie” voor Iran. “Hij zal de druk op Iran opvoeren om Israël tevreden te stellen… [en] ervoor zorgen dat de oliesancties volledig worden gehandhaafd. Als dat zo is, zal [ons] establishment economisch verlamd raken”, zei een bron.
Een andere bron benadrukte dat Iran “op alle scenario's voorbereid was”.
Trump en Mohammed bin Salman (Saudi-Arabië)
Mohammed bin Salman (MBS), de kroonprins van Saudi-Arabië, is een “geweldige kerel”. Dat zei Trump vorige maand nog over de Saudische leider. Over de relatie tussen de VS en Saudi-Arabië was de Republikeinse kandidaat net zo uitgesproken. “Toen ik president was, was het geweldig met hoofdletters. G-R-E-A-T, geweldig.”
“En zoveel respect voor de koning, zoveel respect voor Mohammed, die het geweldig doet. Ik bedoel, hij is echt een visionair. Hij heeft dingen gedaan waar niemand anders ooit aan had gedacht”, vervolgde Trump. Het toont aan: de banden tussen kamp Trump en Saudi-Arabië zijn hecht.
Enerzijds investeerde het Arabische land miljarden in de VS tijdens het presidentschap van Trump, anderzijds kondigde de Trump Organization aan dat ze een Trump Tower zullen gaan bouwen in de stad Jeddah in Saudi-Arabië. Na het presidentschap van Trump bleven de banden nauw. Zo zou Jared Kushner, schoonzoon van Trump, meerdere malen hebben gesproken MBS, onder meer over de diplomatieke betrekkingen tussen de twee landen.
En na de winst van Trump bij de presidentsverkiezingen van 2024 was Saudi-Arabië er snel bij om hem te feliciteren. Zowel koning Salman als kroonprins MBS stuurden telegrammen naar Trump, waarin de hoop werd uitgesproken de “nauwe betrekkingen tussen de twee bevriende landen en volkeren” verder te versterken.
Trump en Nicolás Maduro (Venezuela)
‘In Venezuela vindt Trump een dictator die hij niet mag’, kopte de nieuwssite Politico in de beginjaren van de eerste termijn van Trump.
Met Xi, Poetin, Kim en MBS kon Trump het goed vinden. Hij deed moeite om de banden met de landen van deze leiders aan te halen. Met Venezuela, geleid door Nicolás Maduro, is het een ander verhaal.
Tijdens de verkiezingscampagne van 2024 herhaalde Trump die woorden. “Venezuela wordt op dit moment geleid door een dictator," zei Trump. Zijn afkeer voor Venezuela en Maduro heeft sterk te maken met twee zaken: allereerst het feit dat het Venezolaanse regime socialistisch is, een politieke stroming waar elke Republikeins een natuurlijke afkeer van heeft.
Ook de vele migranten die Venezuela verlaten richting de VS zijn een doorn in het oog van Trump. Venezuela heeft, volgens Trump “hun criminele elementen meegenomen en verplaatst naar de Verenigde Staten. Zij zijn drugsdealers, zij zijn criminelen, zij zijn moordenaars, zij zijn verkrachters. Alles is naar de Verenigde Staten verplaatst”, zei Trump erover, zonder enig bewijs te leveren.
Voor Maduro betekent de herverkiezing van Trump slecht nieuws. Waar onder Biden nog pogingen werden gedaan tot dialoog, zal dat onder Trump teruggedraaid worden en zal onder meer via sancties alles gedaan worden om Venezuela verder in een isolement te duwen.