Kunnen de Russen ook de verkiezingen in Nederland beïnvloeden? Waar we ons eerst voornamelijk zorgen maakten over het hacken van bijvoorbeeld het mailaccount van Mark Rutte, zijn we nu ongerust over nepnieuws. Bijvoorbeeld afkomstig van een Russische ‘nepnieuwsfabriek’.
Brandpunt maakte een dinsdagavond uitgezonden reportage over de organisatie in Sint-Petersburg, waar honderden werknemers elke dag nepnieuws verspreiden. Het tv-programma sprak met de Russische journaliste Ludmilla Savchuck, die undercover bij de nepnieuwsfabriek werkte.
Officieel heet de fabriek het ‘Internet Research Instituut’, maar in werkelijkheid worden er dag en nacht nieuwsberichten verzonnen. Er is een lijst van rond de tien onderwerpen waar iedereen aan werkt. Er worden vijanden van Rusland aangepakt, zoals de Verenigde Staten, de Europese Unie en de Russische oppositie. Daarnaast wordt Vladimir Poetin opgehemeld.
De organisatie zit in een groot pand in Sint-Petersburg. Journalisten die eerder probeerden binnen te komen, werden ruw naar buitengewerkt. Hun apparatuur werd vernield. De enige beelden die van binnen zijn gemaakt, zijn door Savchuck gemaakt, die al filmend met haar telefoon door de gang liep. Verder is de nepnieuwsfabriek hermetisch afgesloten van de buitenwereld.
Tachtig berichten per dag
Volgens Savchuck wordt er dag en nacht aan nepnieuws gewerkt. Er zijn dag- en nachtteams, die elkaar afwisselen. “De fabriek laat ons geen minuut met rust”, aldus Savchuck. De productie ligt er bijzonder hoog: de schrijvers maken zo’n tachtig nieuwsberichten per dienst.
Lees ook: Waarom Mark Rutte een aantrekkelijk doelwit is voor Russische hackers bij de Nederlandse verkiezingen
Ludmilla werkte in 2015 twee maanden bij het instituut. Zij zag wat er gebeurde als er een noodgeval is: in die tijd werd oppositieleider Boris Nemtsov vermoord. "De hele fabriek moest over dat onderwerp schrijven. Eén van mijn collega's wist wie Nemtsov was. Ze was verdrietig, maar begon toch smerige commentaren te schrijven, over dat de oppositie hem zelf had vermoord. Zo pleitte ze het Kremlin vrij."
De berichten worden vervolgens verspreid via social media en in internationale media. Het hoofddoelwit vormen Amerikaanse websites, maar ook Europese media worden bestookt met de nepberichten.
Volgens Brandpunt wordt er ook gewerkt aan nieuwsberichten over Nederland. Voorafgaand aan het Oekraïne-referendum verscheen er een filmpje op internet waarin een extreem-rechts bataljon dat bestaat uit Oekraïense vrijwilligers, dreigt met een aanslag als Nederland niet zou instemmen met het associatieverdrag. Eerder werd al duidelijk dat het filmpje nep was; volgens Brandpunt werd het gemaakt in de nepnieuwsfabriek in Sint-Petersburg.
Het model blijkt succesvol: volgens de Russische onderzoeksjournalist Viktor Rezunkov is er onlangs een tweede nepnieuwsfabriek geopend in Sint-Petersburg.