In de procesindustrie kan heel wat mis gaan. Meestal door menselijke fouten. Arjan Hendriksen, manager risicobeheersing bij Interpolis, belicht de grootste risico’s in deze industrie.

De ruim 50.000 bedrijven in de procesindustrie zijn samen goed voor ruim 40 procent van onze export. Logischerwijs is risicobeheersing in deze industrie een hot item: men werkt immers vaak met brandbare, giftige en/of bijtende stoffen. Meestal onder hoge druk of hoge temperaturen.

Toch laten bedrijven regelmatig steken vallen. In de procesindustrie leidt dat al snel tot een enorme schade.

Mens is zwakke schakel

Bij goed risicomanagement is de organisatorische kant binnen bedrijven in de procesindustrie ontzettend belangrijk. Hoe worden nieuwe medewerkers ingewerkt? Hoe zit het met hun veiligheidsbesef? Is er incidentenonderzoek? Durven medewerkers bijna-fouten te melden, zodat het bedrijf daarvan kan leren?

Bij veiligheid gaat het altijd om de combinatie van mens en techniek. Aan de techniek kunnen we veel doen, maar de mens is de zwakke schakel: tachtig procent van de incidenten komt door menselijke fouten.

De brand bij Chemie-Pack

De brand bij Chemie-Pack, in 2011, ontstond ook door een menselijke fout: een medewerker ontdooide een bevroren pomp met een gasbrander. Met deze pomp werd (brandgevaarlijke) harsstof overgepompt naar kleinere plastic vaten. Onder de pomp stond een lekbak met het zeer brandbare xyleen, dat in de brand vloog.

Door een kettingreactie van ontploffende vaten kwam een enorme hoeveelheid schadelijke en brandbare stoffen vrij. De vuurzee was immens. Het met chemicaliën vermengde bluswater zorgde later voor grote milieuvervuiling.

Kies onderaannemers en leveranciers op kwaliteit

Een ander risico is het werken met onderaannemers en leveranciers. De laagste prijs is voor veel inkopers vaak het belangrijkste keuzecriterium. Maar zeker zo belangrijk is het om te selecteren op kwaliteit. Ook hier is goedkoop vaak duurkoop.

Doe geregeld een zelfinspectie

Je kunt de kans op ongelukken makkelijk en flink verminderen door geregeld zelf een inspectie uit te voeren. Loop door het bedrijf, inspecteer alle ruimtes, vooral die ruimtes waar je nooit komt. Ga het dak op, check de technische ruimtes.

Zo’n inspectie kan verrassingen opleveren: ophopingen van stof in de buurt van warme motoren of leidingen (direct brandgevaar); blusapparaten die niet werken; vluchtgangen die versperd zijn, bijvoorbeeld door opslag van goederen.

Wees alert bij aanpassingen

Een goed ontwerp van een procesinstallatie is van groot belang. Het is zinvol om dit ontwerp via een veiligheidsstudie te controleren op onvolkomenheden. Datzelfde geldt bij aanpassingen aan de installatie. Bij zo’n aanpassing hoor je vaak: ‘het is maar tijdelijk’; maar juist tijdelijke situaties leiden vaak tot incidenten.

Wees dus alert bij nieuwbouw van of aanpassingen aan een installatie. Verderop lees je over de ramp met een olieplatform, waar een veiligheidsklep ‘tijdelijk’ werd vervangen door een provisorisch aangebrachte afdekplaat. De gevolgen van dit incident waren enorm.

In geval van nood

En áls het toch fout gaat, dan is het essentieel om het incident klein te houden. Daarom is het belangrijk om mogelijke noodsituaties systematisch in kaart te brengen, noodplannen te maken, mensen daarop te trainen en vooral goed te oefenen. Dit kan het verschil betekenen tussen een klein incident en een grote ramp.

Was bij Chemie-Pack de brand in de bak met xyleen op de juiste wijze geblust, dan was het nooit uitgelopen op zo’n grote calamiteit.

Wees alert op de gevolgschade

De directe kosten van een incident kunnen al flink in de papieren lopen, maar waar bedrijven vaak aan onderdoor gaan, is de ‘gevolgschade’. Het kan bijvoorbeeld tergend lang duren voor je die ene, specifieke machine eindelijk geleverd krijgt.

Daarnaast moet je, zeker in de procesindustrie, rekening houden met vergunningsprocedures: wanneer mag je weer opstarten? Daarbij, hoeveel geduld hebben je vaste klanten? Wees niet verbaasd als ze zomaar vertrekken naar andere leveranciers: zij moeten ook verder.

Veiligheid ondergeschoven kindje

Ik sluit af met een beruchte ramp: de ontploffing van het olieproductieplatform Piper Alpha, in 1988. Een grote lekkage van gascondensaat zorgde voor meerdere explosies die tot een kettingreactie leidden. Het platform stortte in de Noordzee, 167 mensen kwamen om.

De oorzaken: vanwege gepland onderhoud was een veiligheidsklep verwijderd; een pomp haperde; en de brandblusinstallatie werkte niet omdat hij op handmatige bediening stond en niet werd ingeschakeld. De kernoorzaak, constateerde een onderzoekscommissie later, was dat de productie op de Piper Alpha op nummer één stond, veiligheid was het ondergeschoven kindje.

Arjan Hendriksen is manager risicobeheersing van Interpolis. In een reeks bijdragen laat hij bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Z24.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl