Hoe groen is groene stroom? Volgens klimaatbureau HIER is veel stroom alleen groen op papier.

Volgens klimaatbureau HIER worden “meer dan 2 miljoen Nederlanders genept met sjoemelstroom”, zo wordt beweerd in een bericht van vorige week woensdag, schrijft Energie Business.

“Nederlandse huishoudens krijgen van hun stroomleverancier nep groene stroom. Deze klanten betalen voor groene stroom maar ontvangen grijze stroom. Dat concludeert Stichting HIER klimaatbureau op basis van onderzoek van CE Delft,” stelt het bericht van HIER.

Het begrip ‘sjoemelstroom’ is bedacht door WISE Nederland voor “groene stroom waarvan geen enkele prikkel uitgaat om meer duurzame energie te produceren”. Volgens deze definitie is bijvoorbeeld elektriciteit van waterkrachtcentrales uit Noorwegen typische sjoemelstroom.

De groencertificaten voor deze stroom zijn zo laag geprijsd – ruim een euro per huishouden per jaar – dat daarmee het uitbreiden van duurzame energie opwekking nauwelijks gestimuleerd zal worden. Daarom zou dit soort stroom het predikaat ‘groen’ niet mogen dragen.

Hoe wordt sjoemelstroom gemaakt?

De certificaten of Garantie van Oorsprong (GvO) ontstonden zo’n vijftien jaren geleden, met het doel de transparantie in de Europese energiemarkt te vergroten. CertiQ is de partij in Nederland die energie uit duurzame bronnen certificeert. De certificaten zijn internationaal verhandelbaar.

Het elektriciteitsnet verbindt het grootste deel van Europa, en alle energie die op dit net terecht komt vindt zijn weg naar afnemers, zonder dat nog de oorsprong kan worden vastgesteld.

Met het opkopen van groencertificaten door energieleveranciers wordt administratief te leveren stroom als groen bestempeld. In het geval van Noorwegen geldt dat de enorme hoeveelheid waterkracht die daar benut wordt, de lokale afzet per definitie ‘groen’ maakt.

Omdat voor de Noorse markt geen interesse bestaat in groencertificaten, kunnen deze verkocht worden, onder andere aan energieleveranciers in Nederland. Als zodanig is het systeem sluitend en omdat certificaten gekoppeld zijn aan de hoeveelheid duurzaam opgewekte energie (en ook maar één keer verkocht kunnen worden), kan gezegd worden dat groen gelabelde stroom daadwerkelijk groene stroom vertegenwoordigt.

Consumenten belazerd

Klimaatbureau HIER zegt bij monde van programma directeur Sible Schöne het systeem voor certificaten te steunen. “Waterkracht krijgt terecht een certificaat,” zegt hij. Maar sinds de prijs voor certificaten uit Noorwegen zo laag ligt, werkt het systeem niet meer zoals beoogd.

“Je hebt eigenlijk niks meer aan die certificaten,” zegt Schöne. Het klimaatbureau heeft het stroometiket van producten voor groene energie naast haar eigen maatlat gelegd, met het 80 procents-criterium. HIER noemt stroom pas groen als het voor minimaal 80 procent is opgewekt in Nederland. In veel gevallen wordt dat niet gehaald en komt zelfs 90 procent van Noorse waterkracht. De “ruim twee miljoen” huishoudens krijgen dus wel degelijk – op papier – groene stroom, maar misschien niet van de kleur die leveranciers suggereren.

Transparantie, zegt CertiQ

Op de markt van handel in certificaten is een verschuiving te zien van Noorse naar Zweedse certificaten en sinds enige tijd zelfs IJslandse. Arie Spruit, woordvoerder van Eneco zegt: “Ik kan me voorstellen dat er kritiek is op stroom uit IJsland, omdat er geen rechtstreekse kabel naar het vasteland loopt.” Naar Noorwegen wel, stelt het bedrijf. “Zo’n 30 procent van de Nederlandse energie-import komt uit Noorwegen en wordt via een rechtstreekse kabel ook daadwerkelijk aan ons energienet geleverd.”

Afnemers van Ecostroom ontvangen dus toch groen gecertificeerde stroom, zoals op het stroometiket te lezen is. “Wij geven wel de mix aan van herkomst, zoals water of wind, maar nog niet de landen van herkomst. Daarover zijn we in gesprek met de branche, om op dit punt het etiket duidelijker te maken.” Datzelfde zegt Johanna Breuning van TenneT, die als woordvoerder van CertiQ optreedt. “Het stroomproduct moet zo transparant mogelijk zijn. Maar het is aan de energiebranche zelf om dat in te zien.”

Domweg te weinig groene stroom

In Nederland bestaat markt voor groene energie en een deel van de consumenten is bereid daarvoor 1 tot 2 cent per kWh méér te betalen. Oxxio levert het product ‘InControl’ met groene stroom opgewekt met wind en water uit Noorwegen, Frankrijk en Nederland. “In Nederland is de vraag naar groene stroom groter dan de hoeveelheid die we zelf opwekken,” vertelt Hendrik Greeven van Oxxio.

Het opkopen van buitenlandse certificaten is het logische gevolg. “Maar als men vragen stelt over het systeem van certificering, verwijs ik gelijk naar de overheid,” zegt hij. “Maar een maatschappelijke discussie over de werking van de certificaten is prima.”

Dit laatste is ook waar het Sible Schöne om gaat. “Zo lang groene stroom op basis van veel te goedkope certificaten verhandeld wordt, verpest dat de markt voor groene, lokaal opgewekte stroom”. Certificaten zouden gekoppeld moeten worden aan nationale doelstellingen voor duurzame energie opwekking. Daarvoor is de Europese Commissie aan zet. Van geïmporteerde groen gelabelde stroom is voorlopig veel te veel, en van lokaal opgewekte stroom veel en veel te weinig.

Nuon voegt toe, bij monde van Gijsbert Siertsema: Nuon heeft nooit sjoemelstroom verkocht. Dit zijn woorden die door HIER worden gebruikt en die wij niet onderschrijven en waarvan wij ons distantiëren. Nuon heeft in 2014 besloten om haar groenportfolio voor consumenten aan te passen en te vereenvoudigen. Van de verschillende groenproducten die er waren, is er voor de consumentenmarkt nog maar een groen product beschikbaar en dat is dus Nuon Groen uit Nederland. Dit is duurzame stroom uit eigen land.

Siebe Schootstra is hoofdredacteur van de sites EnergieBusiness.nl, EnergieOverheid.nl en EnergieVastgoed.nl.