- Wereldwijd experimenteren landen met varianten op een basisinkomen, waar voor de ontvangers geen verplichtingen tegenover staan.
- Vaak gaat het om proeven met specifieke groepen, zoals mensen met een laag inkomen of jongeren die uit de jeugdzorg komen.
- Bekijk het overzicht van 13 landen die experimenteren met een gratis zak geld.
- Lees ook: Duizend inwoners van Los Angeles krijgen de komende drie jaar waarschijnlijk minstens $1.000 per maand aan basisinkomen
Het idee van een basisinkomen spreekt al jaren tot de verbeelding: een maandelijkse toelage van de overheid waar verder geen verplichtingen aan vast zitten. Over de hele wereld worden hier experimenten mee gedaan.
In Nederland doet de gemeente Eindhoven een proef met een basisinkomen door probleemjongeren maandelijks van een toelage te voorzien. De jongeren, tussen de 18 en 21 jaar, ontvangen normaal alleen een bijstandsuitkering van 295 euro per maand. De gemeente Eindhoven geeft ze in plaats daarvan onvoorwaardelijk 1.150 euro per maand.
Uit een kosten-batenanalyse van onderzoeksbureau Cebeon, waarover Binnenlands Bestuur schreef, blijkt dat dit uiteindelijk wel loont. De gemeente bespaart op den duur meer op de domeinen welzijn, opvang en wonen.
Nederland is zeker niet het enige land waar wordt geëxperimenteerd met varianten op een basisinkomen. Dit zijn 13 andere landen die kijken naar de voors en tegens van een minimuminkomen zonder verplichtingen.
Brazilië: maandelijks basisinkomen in stad Maricá
De stad Maricá in Brazilië biedt een basisinkomen aan voor meer dan 93.000 van de 197.000 inwoners. Het programma werd in 2019 gelanceerd.
Alle ontvangers zijn inwoners van Maricá en staan in het Braziliaanse federale register voor sociale programma's, dat huishoudens met een laag inkomen identificeert.
In 2013 richtte de stad de Banco Mumbuca op, een gemeenschapsbank die een digitale munteenheid genaamd mumbuca uitgeeft. De munteenheid kan alleen worden gebruikt via een kaart of app in de stad en is niet inwisselbaar voor contant geld. Maricá biedt sommige inwoners sindsdien een vorm van basisinkomen in de vorm van maandelijkse mumbuca-betalingen.
In 2019 begon het programma met het maandelijks betalen van omgerekend 52 euro in mumbuca aan individuen - voorheen werden de betalingen gedaan aan huishoudens.
Het programma voor het basisinkomen werd uitgebreid tijdens de coronapandemie. Van april 2020 tot december 2021 steeg de betaling tot 114 euro. In mei 2022 daalde de uitbetaling naar 71 euro.
Eind 2023 verhoogde het programma de betalingen tot 76 euro per maand en werd het van toepassing op meer dan 93.000 inwoners.
Canada: basisinkomen voor jongeren
In de Canadese staat British Columbia beheert de regering het programma Agreements with Young Adults, een gegarandeerd basisinkomen voor jongeren die eerder in een pleeggezin hebben gezeten of bij hun familie zijn weggehaald.
Het programma begon in 2022 en richt zich op jongeren tussen de 19 en 26 jaar die uit de jeugdzorg zijn gekomen.
Het gaat om overeenkomsten van zes maanden, waarin ontvangers tot omgerekend 1.126 euro per maand ontvangen, afhankelijk van individuele behoeften.
Het programma is bedoeld om de kosten van levensonderhoud te dekken, zoals huisvesting, eten en vervoer om jongeren te helpen hun school af te maken, een rehabilitatieprogramma af te ronden of een andere training in levensvaardigheden te volgen.
Begunstigden kunnen in totaal 48 maanden aan het programma deelnemen.
China: universeel basisinkomen in Macau
In de Chinese administratieve regio Macau heeft de overheid een universeel basisinkomen voor inwoners ingevoerd, het zogenaamde Wealth Partaking Scheme. Het gaat om een eenmalige jaarlijkse betaling.
Sinds 2008 verstrekt de regering van Macau deze onvoorwaardelijke uitkering aan permanente en niet-permanente inwoners. Mensen moeten een identiteitskaart van Macau hebben om de betaling te ontvangen.
De jaarlijkse betaling staat niet vast en is elk jaar onderhevig aan veranderende regels. In 2024 ontvingen permanente inwoners omgerekend 1.127 euro, terwijl niet-permanente inwoners 676 euro ontvingen.
Duitsland: loterij om basisinkomen te krijgen
Mein Grundeinkommen is een Duitse non-profitorganisatie die voorziet in een basisinkomen via een loterij.
Mein Grundeinkommen is gevestigd in Berlijn en begon de loterij in 2014. Sindsdien heeft het programma 1.500 winnaars gehad.
Iedereen kan meedoen aan de loterij van Mein Grundeinkommen, ongeacht leeftijd, geslacht, nationaliteit of inkomen.
Mein Grundeinkommen heeft twee programma's. Het 'utopische basisinkomen' voorziet in 991 euro per maand gedurende een jaar. Het 'realistische basisinkomen'-programma biedt tot 1.190 euro per maand gedurende drie jaar, afhankelijk van het inkomen van de deelnemer.
Naast de loterij heeft de non-profit organisatie in Berlijn van 2021 tot 2024 een pilot uitgevoerd met de naam Pilotprojekt Grundeinkommen.
Bij deze proef ontvingen 122 mensen ongeveer 1.190 euro per maand gedurende drie jaar. De laatste betaling vond plaats in mei 2024. Onderzoekers zijn de gegevens aan het analyseren en de resultaten worden in januari 2025 verwacht.
India: gegarandeerd inkomen voor vrouwen
In de Indiase deelstaat Tamil Nadu experimenteert de regering met een programma voor een gegarandeerd basisinkomen voor vrouwen onder de naam Kalaignar Magalir Urimai Thogai, wat ruwweg vertaald kan worden als 'toelage voor vrouwenrechten'.
Het programma voorziet in een basisinkomen voor vrouwen die verantwoordelijk zijn voor het levensonderhoud van zichzelf of hun gezin.
De voorwaarden om in aanmerking te komen zijn gericht op vrouwen met beperkte toegang tot inkomen uit landbouw en slechte elektriciteitsvoorzieningen. Deelnemers moeten vrouwen zijn van 21 jaar of ouder met een jaarlijks gezinsinkomen van ongeveer 2.700 euro of minder.
Deelnemers ontvangen ongeveer 11 euro per maand. De inkomensoverdrachten begonnen in september 2023 en zullen naar verwachting een jaar duren.
Iran: basisinkomen voor alle inwoners
In 2010 voerde de Iraanse regering een programma in waarmee een begin werd gemaakt met directe betalingsoverdrachten aan de inwoners van het land.
Volgens het Stanford Basic Income Lab biedt het Iraanse systeem van directe betalingen een basisinkomen aan meer dan 70 miljoen mensen.
Deelnemers krijgen ongeveer 4 euro per maand, volgens Stanford Basic Income Lab.
Ierland: basisinkomen voor kunstenaars
De Ierse regering voert een proef uit met een basisinkomen voor kunstenaars.
Elke kunstenaar in Ierland kon zich aanmelden voor het programma en in 2022 werden 2.000 mensen geselecteerd. Het programma voorziet in een maandelijkse toelage van 316 euro per week tot 2025.
De pilot is ontworpen om de effecten van het basisinkomen te meten bij het bieden van financiële stabiliteit voor mensen die werkzaam zijn in de kunst en creatieve sector.
Kenia: groepsexperiment met basisinkomen
GiveDirectly, een non-profitorganisatie die wereldwijd programma's voor een basisinkomen uitvoert, leidt sinds 2018 een experiment met een basisinkomen in Kenia.
Het programma biedt een universeel basisinkomen aan individuen in meer dan 200 plattelandsdorpen in Kenia. Volgens Stanford Basic Income Lab zijn er 20.847 actieve deelnemers.
De pilot met het basisinkomen verdeelde mensen in drie groepen: de eerste groep ontvangt ruim 20 euro per maand gedurende 12 jaar. De tweede groep ontving maandelijks ruim 20 euro gedurende twee jaar.
De derde groep ontving een eenmalige betaling van 450 euro bij aanvang van het programma.
Liberia: 36 maanden lang een basisinkomen
In 2022 lanceerde GiveDirectly een proefproject voor een universeel basisinkomen in Liberia, in het zuidoosten van Maryland County.
Het programma telt 13.795 ontvangers, volgens GiveDirectly. De dorpen in Liberia worden willekeurig gekozen en alle individuen ontvangen 36 maanden lang maandelijkse betalingen voor een totaalbedrag van 1.104 euro.
Zuid-Korea: experiment met basisinkomen in Seoul
Het Safety Income Project is een proefproject voor een gegarandeerd inkomen in Seoul.
Het programma werd gelanceerd in 2022 en wordt beheerd door het stadsbestuur van Seoul. Het is ook verbonden aan de Seoul Welfare Foundation.
Het programma richt zich op huishoudens met een inkomen onder het mediane inkomensniveau van de hoofdstad van Zuid-Korea en is opgesplitst in twee fasen.
Fase één omvat 500 huishoudens en loopt van juli 2022 tot juni 2025, terwijl fase twee 1.100 huishoudens omvat en loopt van juli 2023 tot juni 2025.
Fase één is gericht op huishoudens met een inkomen van hoogstens de helft van het mediane inkomen in Seoul, en fase twee omvat huishoudens met een inkomen dat lager of gelijk is dan 85 procent van het mediane inkomen.
Togo: basisinkomen voor werknemers
In Togo heeft de overheid een basisinkomen met de naam Novissi. Novissi betekent solidariteit in de Éwé-taal, die in Togo wordt gesproken.
Novissi werd gelanceerd in 2020 en richtte zich oorspronkelijk op werknemers in stedelijke gebieden die getroffen waren door corona. Sindsdien is het uitgebreid naar landelijke gebieden en richt het programma zich op werknemers met een laag inkomen.
Mannen en vrouwen ontvangen respectievelijk 17,50 euro en ruim 58 euro per twee maanden, volgens het Stanford Basic Income Lab. Er zijn meer dan 800.000 ontvangers.
De financiering wordt voorzien door een mix van overheidsgeld en private instellingen. Instellingen die bij het programma zijn aangesloten zijn onder andere GiveDirectly, UC Berkeley's Center for Effective Global Action en Innovations for Poverty Action.
VK: basisinkomen voor jongeren die in jeugdzorg hebben gezeten
In Wales biedt het programma Basic Income for Care Leavers financiële steun aan jongvolwassenen die in jeugdzorgprogramma's hebben gezeten.
Het gaat om 18-jarigen die de pleegzorg of zorg van een wettelijke instantie verlaten. De regering van Wales heeft een groep die 18 jaar werden tussen 1 juli 2022 en 30 juni 2023 op genomen in het programma, dat loopt tot 2025.
Het programma voorziet in een basisinkomen van ongeveer 1.479 euro per maand na aftrek van belastingen gedurende 24 maanden.
VS: dividend uit olie-inkomsten in Alaska
Volgens het Stanford Basic Income Lab lopen er in de VS in 16 staten en in Washington DC experimenten met een actief basisinkomen.
Er zijn ook andere programma's voor geldoverdracht die niet noodzakelijk een basisinkomen zijn. Het Alaska Permanent Fund is bijvoorbeeld een staatsprogramma dat inwoners jaarlijks een dividend uitkeert op basis van de olie-inkomsten van de staat. Hoewel het geen basisinkomenprogramma is, biedt het veel vergelijkbare voordelen.
