Hoe innoveer je als pensioenfonds? Het antwoord op 6 vragen

Steeds complexer wordende uitdagingen vragen om verdere vernieuwing van pensioenfondsen. René Upperman legt uit wat innovatie betekent voor Pensioenfonds Detailhandel en waarom technologie cruciaal is om een geslaagde overgang naar een relevant, sector-wijd pensioenfonds te bewerkstelligen.

1. Wat betekent innovatie voor Pensioenfonds Detailhandel?

We streven ernaar een relevant pensioenfonds te zijn voor alle deelnemers, werkgevers en andere belanghebbenden. Op zichzelf is dit niet revolutionair, maar het goed invullen van deze doelstelling vraagt om voortdurende vernieuwing, niet alleen op het gebied van beleggen of administratie, maar ook hoe we omgaan met de verschillende doelgroepen. Onze sector kent enorme veranderingen, denk maar aan de digitale revolutie of de internationalisering van de toeleveringsketen. Daarnaast zijn wij ook een van de sectoren waar de veranderingen in werkpatronen het meest uitgesproken is, met veel deeltijdwerk, kortere loopbanen en grote verschillen in het werknemersprofiel.

2. Is consolidatie een drijfveer?

Wij willen hét pensioenfonds zijn voor de handel. Nu deze visie goedgekeurd is door de sociale partners is het onze taak om dit te implementeren op een innovatieve manier. Concreet moeten we snel de schaalvoordelen van de consolidatie realiseren en tegelijkertijd zorgen dat we aan de noden van uiteenlopende typen werkgevers en deelnemers voldoen. Cruciaal is dat iedereen zich thuis voelt bij ons, ongeacht of de werkgever een webwinkel, supermarkt of traditionele kleinhandelszaak is. Dit betekent niet alleen meer gericht communiceren met de verschillende doelgroepen, maar ook eventuele aanpassingen in ons beleggingsbeleid om beter rekening te houden met bijvoorbeeld het veranderende leeftijdsprofiel van onze deelnemers, en het feit dat men steeds minder lang bij eenzelfde werkgever blijft.

3. Welke rol speelt technologie hierbij?

Technologie staat centraal in onze aanpak. We gebruiken technologie voor praktische zaken zoals digitale facturatie, maar ook voor ‘big data’ onderzoek. We beschikken over een schat aan gegevens die we nu met ondersteuning van Universiteit Maastricht beginnen te ontginnen. Op die manier kunnen we allerhande beleidsaannames toetsen – bijvoorbeeld via een demografische analyse van de deelnemers – maar ook het beter in beeld brengen van specifieke omstandigheden en gedragspatronen van onze deelnemers. Dat kan bijzonder nuttige inzichten opleveren. Zo merken we bijvoorbeeld dat wanneer een deelnemer denkt dat hij/zij veel van pensioenen weet dat toch tot betere beslissingen leidt, ongeacht het echte niveau van kennis. De uitdaging voor ons is om daar beter op in te spelen en dichter bij de deelnemer te staan.

4. Wat zijn de grootste uitdagingen?

Communicatie over pensioen blijft een moeilijke zaak. Over het algemeen beginnen mensen zich pas te interesseren voor hun pensioen in de laatste jaren van hun loopbaan en zelfs als ze naar de jaarlijkse stand van zaken kijken is er weinig wat ze kunnen doen. We doen al heel veel om onze boodschap aantrekkelijk te verpakken in sociaal- of bedrijfsnieuws met authentieke verhalen van deelnemers. We boeken met deze ‘paard-van-Troje’ benadering weliswaar goede resultaten, maar het blijft onvoldoende. We proberen nu ook meer aanwezig te zijn op de digitale snelweg, met steeds meer interactieve inhoud. Wij staan ver van een Facebook of een Google, maar het gebruik én systematisch testen van interactiviteit is meer dan een ‘nice to have’. Veel medewerkers werken bijvoorbeeld twee tot drie dagen en voor hen is het pensioen dat zij van ons krijgen slechts een aanvulling op de AOW, maar toch zien we dat ze beide gelijkstellen. Die misvattingen aanpakken en zo mensen helpen beter te plannen voor hun pensioen zien wij als een belangrijke taak.

5. Hoe bereidt Pensioenfonds Detailhandel zich voor op veranderingen in het pensioenstelsel?

Het is wellicht nog te vroeg om hier definitieve uitspraken over te doen, maar het zal verdere innovatie vereisen. Specifiek voor ons is het belangrijk om een beter onderscheid te kunnen maken tussen leden die pas een paar jaar bij het pensioenfonds aangesloten zijn en medewerkers die nagenoeg hun gehele loopbaan deel uitmaken van het pensioenfonds. We zijn uiteraard een pensioenfonds voor al onze leden maar er is nu eenmaal niet zo veel dat we kunnen doen voor een medewerker met een kleine pensioenpot die na een paar jaar de sector verlaat Een DC ‘meeneem’ product zou wellicht voor zo iemand interessanter zijn. Vanuit ons oogpunt zou zo een regeling (met een overstap van DC naar DB na een minimum aantal dienstjaren) ons in staat stellen gerichter te werken voor de leden die ons het meest nodig hebben. Het sluit wellicht ook beter aan bij de meer individualistische kijk van veel jongere leden. Maar aan de andere kant moeten we er wel voor zorgen dat mensen in die vroege fase voldoende sparen voor hun pensioen. Hoe je het ook wendt of keert, het blijft een moeilijke evenwichtsoefening voor de politiek en sociale partners.

6. En hoe vertaalt innovatie zich in het beleggings- en risicobeleid?

Zoals vermeld, kijken we meer systematisch naar allerhande aannames zoals bijvoorbeeld de stromingen van werknemers in het pensioenfonds. Daarnaast peilen we ook de wensen van onze deelnemers aangaande maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB). Dit blijkt een moeilijke opgave te zijn gezien het heterogene karakter van ons fonds. De meeste werkgevers en werknemers zijn het ermee eens dat respect voor mensenrechten en arbeidsvoorwaarden in de toeleveringsketen een belangrijk aandachtspunt moet zijn, maar er is minder duidelijkheid over andere prioriteiten. Het blijft dan ook een belangrijk onderzoeksthema. We werken ook samen met BlackRock om MVB beter te kunnen integreren in ons beleggingsbeleid. Technologie kan ons daarbij helpen. Als ik in de toekomst kijk, zie ik de rol van technologie snel toenemen en daarbij kan een op technologie gerichte partner zoals BlackRock ons ondersteunen met inzichten rond bijvoorbeeld artificiële intelligentie en blockchain. Wij hebben bovendien grotendeels dezelfde visie op hoe technologie ons kan helpen dichter bij onze doelgroepen te komen om zo beter aan hun diverse wensen en behoeften te voldoen.

Pensioenfonds Detailhandel doorgelicht

Bron: Pensioenfonds Detailhandel, stand van zaken op 30 juni 2017

René Upperman

René Upperman is algemeen directeur van het bestuursbureau van het Pensioenfonds voor de Detailhandel (260.000 actieve deelnemers, €20 miljard vermogen). Upperman begon zijn carrière als bedrijfsjurist bij Philips. Vervolgens verhuisde hij naar Atos Origin waar hij verantwoordelijk was voor de juridische afdeling en de pensioenen (nationaal & internationaal). In 2009 begon René Upperman bij Pensioenfonds Detailhandel. Hij studeerde IT en Recht aan de Universiteit Utrecht en heeft een MBA Change Management. Hij is getrouwd en heeft drie kinderen.