"Onze klanten zijn bij lange na niet allemaal moslim", zegt Natalie
Schoon van de Bank of London and The Middle East (BLME).
Die van oorsprong Londense bank handelt halal, op een manier die in
overeenstemming is met de sharia’a, de ‘islamitische wetten’. Dat heeft in
deze tijden een onverwachts voordeel: "Wij zijn veel minder hard
geraakt door de kredietcrisis dan conventionele banken en zijn daardoor
beter in staat geld uit te lenen."

Halal bankieren
Dat komt door de principes van halal bankieren. Volgens Schoon gaan die
verder dan het simpelweg niet vragen van rente en die voorwaarde heeft
ervoor gezorgd dat islamitische banken niet in riskante hypotheken hebben
belegd. Daarom heeft de kredietcrisis hen minder hard geraakt dan
conventionele banken.

Enthousiast legt Schoon de soms ingewikkelde constructies van het halal
bankieren uit aan een select groepje masterstudenten en volgers van de
opleiding bedrijfswaardering van de toonaangevende Rotterdam School of
Management, onderdeel van de Erasmus Universiteit. Schoon heeft voor ABN
Amro en GWK in Bahrein gewerkt en is gepromoveerd op het waarderen van
islamitische banken. "Ik kan hier dagen over praten", straalt ze
na vier uur buffelen over contracten en rechtsprincipes.

Kleine markt
"De geschiedenis van het moderne islamitisch bankieren is pas in de jaren
zestig begonnen", zegt Schoon. "En pas nu beginnen ze te innoveren
en te groeien." De top
500 islamitische financiële instituten "die echt halal werken"
hebben volgens Schoon een gezamenlijke waarde van 576 miljard dollar (448
miljard euro). "Dat is ongeveer net zo groot als een forse regionale
bank." Kortom, van het grote geheel vormt islamitisch bankieren maar
een heel klein onderdeel.

Maar de markt kan nog groeien, denkt Schoon. "Er is behoefte aan
bankieren op basis van islamitische principes. En er is behoefte aan
transparantie en helderheid op de financiële markten. Daarin kan halal
bankieren voorzien." Dat wil niet zeggen dat er per se meer
islamitische banken zullen komen, ook conventionele banken kunnen
islamitische producten aanbieden. In Londen, waar Schoon woont en werkt,
gebeurt dat al volop.

Principes en regels
Dan de principes. Islamitisch bankieren moet voldoen aan de Sharia'a, de
ethische principes waarnaar moslims leven. Dat betekent dat het bankieren
transparant moet zijn, een eerlijke ruil dient te zijn, beloften gehouden
moeten worden en dat geld een middel is en geen doel. Daaruit volgen dan
weer regels zoals: je mag geen rente (riba) vragen, in elke transactie moet
een 'goed' van eigenaar verwisselen, je mag geld niet oppotten, je mag niet
gokken (maysir) en iedereen moet de transactie begrijpen.

Hypotheek en lening
Een voorbeeld: stel, je wil een huis kopen. De meeste mensen kunnen niet in
één keer dat geld op tafel leggen. Dus maak je een afspraak met een bank,
dat die instelling het huis koopt en jij het stukje voor stukje van de bank
terugkoopt. Het deel van het huis dat niet van jou is, huur je terug van de
bank. Zo maakt de bank winst, zonder dat jij rente betaalt.

Een ander voorbeeld. Stel, je wil een schoenmakerij beginnen. Dan moet je
eerst materialen kopen. Dus je koopt de materialen van een leverancier, maar
spreekt af pas over een tijdje te betalen. Je maakt schoenen, verkoopt ze en
betaalt dan de leverancier een iets hogere prijs dan het eigenlijk waard
was. Dit is geen lening, maar maakt het wel mogelijk om een bedrijfje te
starten.

Als een bank aan een bank geld wil lenen, wordt het lastiger, omdat er altijd
een onderpand moet zijn. Toch lukt het binnen de islamitische principes,
door een ingewikkeld spel van het kopen en verkopen van een bijvoorbeeld een
partij aluminium.

Ethisch bankieren
Professor Jan Vis is blij met de workshop van Schoon. Samen met Ali Aztouti
van de opleiding bedrijfswaarderen, had hij het initiatief genomen voor deze
workshop. "De oude discussie over rente is nog springlevend. Als de
hele wereld islamitisch had gebankierd, hadden we dan ook een kredietcrisis
gehad?"

In de inleiding stipte Vis al aan dat ook de Rooms-Katholieke Kerk en Calvijn
hun problemen hadden met het principe van rente. De islam staat daarin zeker
niet alleen, maar is de enige godsdienst met genoeg daadkracht om in de
hedendaagse wereld nog een discussie af te kunnen dwingen. "We hebben
lang gedacht dat we de wereld konden regelen met mathematische modellen",
zegt Vis. "Dat is voor de zoveelste keer mislukt. Nu moeten we zoeken
naar de fundamenten."

Studenten
De zaal is inmiddels overvoerd met informatie. Zelfs het ingewikkelde model
om islamitische banken te waarderen is in kleine delen opgebroken en
uitgelegd. Met een tollend hoofd bergen de bezoekers hun mappen op. Schoon
geeft als afscheid nog een complimentje: "Jullie zijn niet eens in
slaap gevallen."

Daar voelde de toehoorders gelukkig ook geen behoefte toe. "Mijn
interesse en mijn werk komen hier samen", zegt Albert Dominicus, één
van de volgers van de opleiding bedrijfswaarderen. Hij houdt van de
Noord-Afrikaanse en Turkse cultuur en is tijdens rondreizen geïnteresseerd
geraakt in de islam. In het dagelijks leven werkt hij in de financiële
wereld, maar hij ziet nog geen zakelijke mogelijkheden voor het islamitisch
bankieren in Nederland. "Het is puur interesse."

Ook José de Wit, directeur van Talanton Corporate Finance, is hier uit
interesse. "Als ik zelf een lijstje van onderwerpen had moeten
samenstellen, had deze niet bij de top tien gezeten." Maar boeiend vind
hij het wel. "Het is belangrijk om jezelf te blijven ontwikkelen."

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl