Winkel failliet: wat zijn je rechten als je aanbetaling hebt gedaan?

Retailers verkeren in zwaar weer. Maandag vroeg winkelketen Blokker uitstel van betaling aan. Dinsdag was het de beurt aan e-bikefabrikant Stella. En woensdag werd cosmeticaketen The Body Shop in Nederland failliet verklaard, in navolging van de Britse tak van het bedrijf.

Terwijl bewindvoerders de zaken onder de loep nemen, wachten klanten gespannen af. Zo hebben circa duizend mensen een aanbetaling gedaan voor een e-bike van Stella, schrijft het Financieele Dagblad. Het bedrijf en diens eigenaar onderzoeken of ze deze klanten tegemoet kunnen komen.

Dat roept de vraag op: welke rechten heb je als klant? We behandelen zeven vragen over aanbetalingen rond faillissementen en wat je kunt doen als een bedrijf over de kop gaat.

1. Ben ik verplicht om een bedrag aan te betalen?

Bestel je een duur product, dan is de kans groot dat de winkelier je vraagt om alvast een deel van het bedrag aan te betalen. Of je dit ook moet doen, hangt af van de afspraken die je onderling maakt. Deze kun je vaak teruglezen in de overeenkomst of de algemene voorwaarden. Je bent vrij om te beslissen of je wel of geen aanbetaling wil doen en kan hierover onderhandelen met de winkelier.

Heb je de bestelling al gedaan – en daarmee al een overeenkomst gesloten, dan is de verkoper te laat om nog een vooruitbetaling te eisen. Je mag dat verzoek dan dus weigeren.

Een winkelier of leverancier mag volgens de wet maximaal de helft van het aankoopbedrag laten aanbetalen. Vraagt deze meer, dan hoef je daar dus niet mee akkoord te gaan. Zelfs als er in de algemene voorwaarden een hoger percentage dan vijftig procent voor een aanbetaling staat, ben je daar niet aan gehouden.

2. Wat gebeurt er met mijn aanbetaling als de winkel failliet gaat?

Het is niet verstandig om grote sommen geld aan te betalen, want je loopt dan het risico je geld kwijt te zijn als de winkel of leverancier over de kop gaat.

Heb je al een bedrag aanbetaald en kom je erachter dat de winkelier een faillissement heeft aangevraagd, dan zit er niets anders op dan af te wachten wat er gaat gebeuren. Bij een faillissement benoemt de rechtbank een curator, die onderzoekt hoeveel geld en spullen er nog zijn en hoe dit moet worden verdeeld over alle schuldeisers. Tot de financiële situatie in kaart is gebracht, worden geen leveringen of betalingen meer gedaan.

De uitbetaling aan schuldeisers gebeurt volgens een bepaalde hiërarchie. Hierbij trek jij als consument vaak aan het kortste eind, omdat veel andere schuldeisers, zoals de Belastingdienst, het UWV en banken, voor gaan. Het is de vraag hoeveel geld er nog over is als jouw vordering aan de beurt is. Is de geldpot leeg, dan ben je je geld kwijt.

Maar als de winkel is aangesloten bij een brancheorganisatie die ook een garantieregeling kent, dan ziet het er rooskleuriger voor je uit, omdat je dan een beroep kunt doen op dat vangnet.

Veel garantieregelingen zijn echter beperkt en bieden in lang niet alle gevallen dekking voor de hele aanbetaling. Hoe dat bij jou zit, kun je checken in de voorwaarden.

3. Wat moet ik doen bij een faillissement?

De eerste stap is bij de Kamer van Koophandel informeren wie de curator is. Meld je vervolgens schriftelijk bij de curator aan als schuldeiser. Vraag hem of haar om de leveringsverplichting na te komen of akkoord te gaan met ontbinding van de koopovereenkomst en jou te erkennen als schuldeiser voor het aanbetaalde bedrag. Stuur altijd een kopie mee van je betalingsbewijs en de offerte.

Er is een kans dat de curator besluit de fiets of het bed alsnog te leveren. Je bent in dat geval verplicht de spullen af te nemen en te betalen, want een faillissement maakt de aankoop niet ongedaan. Het is daarom onverstandig om bij een faillissement in alle haast een nieuw bed te kopen.

Pas als de curator aangeeft dat die bestelling niet meer wordt geleverd, mag je de aankoop ongedaan maken en kun je het product alsnog ergens anders kopen. Maar je staat dan wel achter in de rij van schuldeisers, dus de kans dat je je geld terugziet, is dan erg klein – behalve als er een garantieregeling is.

4. Ik heb een product in reparatie gegeven, maar de winkel is failliet. Wat nu?

Ligt bijvoorbeeld jouw fiets ter reparatie bij de winkelier en gaat deze failliet, dan blijft het product van jou. Het valt dus niet in de failliete boedel.

Je moet in dat geval aan de curator vragen om de spullen aan jou terug te geven. Wel moet je met een kassabon en ontvangstbewijs kunnen aantonen dat het product van jou was.

5. Hoe zit het eigenlijk met de garantie?

Een ander probleem waar klanten van een failliete winkel tegenaan lopen, is de garantie. Gaat een product kapot, dan wend je je normaal gesproken tot de winkel waar je het hebt gekocht. Deze is gehouden aan een wettelijke garantie.

Dat zit zo. Een winkelier is verplicht om jou een deugdelijk product te leveren. Gaat het product eerder kapot dan je zou mogen verwachten (de economische levensduur), dan heb je recht op reparatie of een teruggave van (een deel van) je aankoopbedrag, afhankelijk van de periode waarin je het product probleemloos hebt kunnen gebruiken. 

Gaat bijvoorbeeld je wasmachine na drie jaar kapot, terwijl deze acht jaar mee zou moeten gaan, dan heb je recht op drie vijfde (60 procent) van de reparatie- of vervangingskosten.

Is de winkel failliet, dan kun je daar geen beroep op doen, omdat je geen wettelijk aanspreekpunt meer hebt. Je moet dan aankloppen bij de fabrikant, maar omdat je daar geen koop hebt gesloten, is deze niet gebonden aan de wettelijke garantie. Je maakt alleen aanspraak op de garantiebepaling van de fabriek, en die is meestal een stuk soberder. Is de fabrieksgarantie verstreken, dan heeft de fabrikant richting jou geen enkele verplichting meer. Je kunt dan hooguit vragen om coulance.

…en met verlengde garantie?

Bij bijvoorbeeld witgoedzaken kun je voor een extra bedrag een verlengde garantie nemen. Wordt deze door de winkel afgesloten bij een verzekeraar of fabrikant, dan kun je bij die partij aankloppen, ook als de winkel failliet is. Maar staat de winkelier zelf in voor de garantie, dan is je positie zwak.

6. Wat te doen bij een doorstart?

Sommige winkels maken een doorstart. Dat lijkt gunstig voor jouw rechtspositie, maar helaas betekent een doorstart niet automatisch dat jouw rechten dan overgaan op de nieuwe eigenaar. Meestal worden alleen het winkelpand en de inventaris – en soms ook de naam van het bedrijf – overgenomen, maar niet de aanbetalingen of de garantieverplichtingen.

Check bij een doorstart daarom of er sprake is van een andere rechtspersoon.

7. Hoe kan ik problemen voorkomen?

Een faillissement zul je niet altijd zien aankomen. Maar een gewaarschuwd mens telt wel voor twee. Check daarom voordat je een grote aankoop doet op de website Rechtspraak.nl of de winkel of leverancier in staat van faillissement verkeert. 

Ook negatieve reviews over bijvoorbeeld niet geleverde bestellingen of een slecht (of niet) bereikbare klantenservice kunnen een rode vlag zijn. Vergeet niet te controleren of het bedrijf is aangesloten bij een garantiefonds of branche-organisatie, zodat je bij een mogelijk faillissement je aanbetaling (deels) terugkrijgt.

Verder is het slim om aanbetalingen met een creditcard te betalen. Bij veel creditcardmaatschappijen ben je automatisch verzekerd, mocht het product niet geleverd worden. Dat is natuurlijk een veilig idee.

LEES OOK: Gros dropshippers die goedkoop spullen in China inkoopt, houdt zich niet aan regels voor online webwinkels, volgens Consumentenbond