Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën wil “versneld” iets doen aan de problemen waar zelfstandigen mee kampen door de invoering van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie. Zzp’ers verliezen werk, omdat opdrachtgevers huiverig zijn geworden zaken te doen met dergelijke zelfstandigen.
“Deze zorgen zijn heel herkenbaar en we moeten hier snel wat aan doen”, aldus Wiebes dinsdag in de Tweede Kamer. Niemand mag blijven zitten met onzekerheid, “juist in de tijd dat de economie groeit”.
Wiebes wilde eigenlijk pas midden december met een reactie komen op de problemen. Maar hij kondigde aan dat te vervroegen tot deze maand, “gezien de urgentie”. De bewindsman wilde echter niet kwijt hoe hij gaat ingrijpen.
Wiebes opende in oktober nog een digitaal meldpunt waar zelfstandigen met hun klachten over de nieuwe wet terecht kunnen. Zo wil Wiebes inzicht krijgen in “onvoorziene en ongewenste arbeidsmarkteffecten” van de nieuwe maatregel.
Modelovereenkomsten
Sinds 1 mei kunnen zzp’ers en opdrachtgevers een modelovereenkomst sluiten als er twijfel bestaat over de arbeidsrelatie. Dat hoeft in lang niet alle gevallen. Bij een schilder die wekelijks andere klussen heeft, is het duidelijk dat hij ondernemer is. Een modelovereenkomst is dan niet nodig.
Bij twijfel kan een zzp’er met zijn opdrachtgever gebruikmaken van een modelovereenkomst. Dat is het gevolg van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties, de nieuwe regeling die de VAR vervangt en schijnzelfstandigheid tegen moet gaan. Daarbij zijn werkgevers en zzp’ers samen verantwoordelijk voor het opstellen en naleven van de overeenkomst die ze aangaan.
De Belastingdienst kan achteraf alsnog beoordelen dat niet aan de regels is voldaan als er niet volgens de afspraken in de modelovereenkomst is gewerkt. Als de fiscus oordeelt dat er sprake is van een fictieve dienstbetrekking, moet de opdrachtgever toch loonheffing en sociale premies afgedragen.
Minder opdrachten voor zzp'ers
De nieuwe wet zorgt ervoor dat grote bedrijven huiverig zijn om zzp’ers in te huren, blijkt uit een rondgang van het Financieele Dagblad. Hoewel de Belastingdienst het eerste jaar niet gaat controleren, hanteren veel bedrijven toch al de nieuwe regels om straks hoge boetes te voorkomen. Opdrachtgevers willen zeker weten dat een zzp’er op papier ook echt ondernemer is.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt dat de gevolgen van de nieuwe wet, die bedoeld is om schijnzelfstandigheid te bestrijden, steeds verder uit de hand lopen. Hij wil onder meer dat het begrip "gezagsverhouding'' tussen opdrachtgevers en zzp'ers wordt aangepast. Want als er sprake is van een gezagsverhouding ziet de Belastingdienst dat als verkapte loondienst. Volgens Omtzigt kan er bijvoorbeeld tussen een baas van een bouwplaats en een tegelzetter gewoon over "werkplanning'' worden gesproken.
Payrolling neemt toe
Sommige zzp’ers en opdrachtgevers kijken naar alternatieven zoals payrolling. Via deze constructie is personeel niet in dienst van de organisatie waar ze werken, maar van een payrollbedrijf dat werkgevers rompslomp uit handen neemt als het gaat om uitbetaling van loon, pensioen en verplichtingen ten opzichte van zieke werknemers.
Voordeel is dat de arbeidsrelatie duidelijk is; het risico dat de Belastingdienst achteraf oordeelt dat er sprake is van een fictieve dienstbetrekking verdwijnt. Zzp’ers zijn bovendien verzekerd tegen onder meer arbeidsongeschiktheid, ziekte en werkloosheid. Nadeel is dat fiscale voordelen zoals de zelfstandigen- en startersaftrek vervallen, en dat het payrollbedrijf bemiddelingskosten rekent.
Payrollbedrijf Tentoo heeft sinds april het aantal zelfstandigen dat bij hen aanklopt met 40 procent zien toenemen. “Vooral bij de creatieve beroepen en in de media, waar payrolling traditioneel sterk is, zie je een sterke toename”, zei directeur Paul den Ronden eerder tegenover MT. “In die sector zijn heel veel zzp’ers actief en daar hebben meer opdrachtgevers de keuze gemaakt om via payroll uit te betalen; zeker in gevallen waarin eigenlijk is sprake van werkgeversgezag.”
PvdA-Kamerlid Mei Li Vos constateert ook dat opdrachtgevers hun toevlucht nemen tot payrollbedrijven, die dan zzp'ers leveren. Vos uitte daarbij kritiek op payrollbedrijven die misbruik maken van alle onduidelijkheid en op die manier hun eigen omzet proberen te vergroten: "Dat is zeer ongewenst."
Wiebes erkende dat er organisaties zijn die met verboden constructies werken en schijnzekerheid bieden. "Dat moeten we gewoon stoppen."