ANALYSE – Het is inmiddels meer dan 15 maanden geleden dat Rusland zijn grootschalige aanval op Oekraïne lanceerde, maar wie is er momenteel aan de winnende hand in de oorlog?

Het antwoord is volgens vier experts die Insider gesproken heeft niet eenduidig. Het hangt grotendeels af van de uitkomst van het langverwachte tegenoffensief van Oekraïne, dat nog maar net is begonnen.

Hoewel het nog te vroeg is om het verdere verloop van de oorlog met zekerheid te voorspellen, zijn er wel bepaalde aspecten van de strijd waarbij ofwel Rusland, ofwel Oekraïne in het voordeel is. We zetten die hier op een rij.

Territorium: huidige status quo in het voordeel van Rusland

Rusland en Oekraïne hebben bij lange na nog niet de doelen behaald die ze aan het begin van de oorlog hebben gesteld.

Net voordat Rusland in februari vorig jaar begon met de invasie van Oekraïne, zette president Vladimir Poetin de doelstellingen uiteen van wat hij een "speciale militaire operatie" noemt. Dat waren het "denazificeren" en "demilitariseren" van de Oekraïense staat en het verdedigen van de separatistische regio's Donetsk en Loehansk in het oosten van Oekraïne, die door Rusland inmiddels zijn erkend als onafhankelijke staten.

Maar Rusland heeft zijn doelstellingen diverse malen bijgesteld. In de zomer van 2022 gaf de Russische regering aan ook gebied buiten de Donbas te willen veroveren, waaronder Kherson en Zaporizja. Rusland heeft Kherson maandenlang in handen gehad, maar de stad werd in november vorig jaar bevrijd door Oekraïne.

Onderzoeker Marina Miron van het Department of War Studies van King's College London zegt tegen Insider dat Rusland door steeds de doelstellingen van de oorlog bij te stellen, in de sterkste positie verkeert wat betreft het behoud van veroverd territorium.

"Vanuit Russisch perspectief is men dichter bij de eigen doelstellingen, gelet op het gebied dat ze momenteel onder controle hebben", zegt Miron. "Ook als Rusland het hierbij houdt en niet verder gaat, zal het voor Oekraïne heel moeilijk zijn dat land terug te veroveren."

Rusland bezet op het moment van schrijven een groot deel van het zuidoosten van Oekraïne, zo blijkt uit deze kaart van het Institute for the Study of War.

De doelstellingen van Oekraïne zijn vastgelegd in het 10-stappenplan van president Volodymyr Zelensky en bestaan uit het bevrijden van al het bezette gebied, inclusief de in 2014 door Rusland veroverde en geannexeerde Krim.

Maar twee experts zeggen tegen Insider dat dat onmogelijk lijkt. "Wat territorium betreft, heeft Zelensky zijn doel om al het bezette gebied te bevrijden niet bereikt", vertelt Miron tegen Insider. "En ik denk eerlijk gezegd niet dat dat ooit gaat gebeuren."

Onderzoeker David Lewis van de denktank Royal United Services Institute (RUSI) zegt tegen Insider dat het 10-stappenplan van Zelensky "heel moeilijk" te realiseren valt.

"Het is nauwelijks voor te stellen hoe dat binnen afzienbare tijd bereikt kan worden, omdat het afhangt van een Russische beleidswijziging. Dat kan eigenlijk alleen na een machtswisseling in Moskou en dat is momenteel erg onwaarschijnlijk", zegt hij. 

Kinderen houden Oekraïense vlaggen vast in de buurt van de oostelijke stad Slovjansk. Foto: Yasuyoshi Chiba/AFP via Getty Images

Moraal: Oekraïne heeft de overhand

Als je aan de hand van de moraal zou moeten bepalen wie de oorlog gaat winnen, dan zou dat volgens de vier experts overduidelijk Oekraïne zijn.

De Oekraïense moraal is, nadat de Russische aanval op de hoofdstad Kyiv tijdens de eerste paar dagen van de oorlog mislukte, onverminderd hoog, zegt Rusland-expert Jaroslava Barbieri van de Universiteit van Birmingham tegen Insider.

De hoge moraal van Oekraïne en het krachtige verzet heeft Rusland gedwongen "grote veranderingen" door te voeren bij zijn militaire en politieke leiding. "Het lijkt erop dat Rusland in een zwakkere positie verkeert, omdat ze in paniek lijken en door de confrontatie met het Oekraïense leger hun verwachtingen bij moeten stellen", zegt Barbieri.

Lewis geeft aan dat de Russen hun doelstellingen voor de oorlog van het begin af aan erg vaag hebben gehouden, waardoor het moeilijker is om de steun van de eigen bevolking te winnen.

"Er zijn steeds meer mensen, ook onder Russische nationalisten, die serieuze vraagtekens zetten bij de vooruitgang die wordt geboekt", zegt Lewis. "Of dat ook een bedreiging betekent voor het regime is een andere vraag, maar het is duidelijk dat er op z'n minst wijdverspreide onvrede is over de manier waarop de oorlog momenteel wordt gevoerd."

Verwoeste gebouwen in Irpin, nabij de Oekraïense hoofdstad Kiev. Foto: Getty Images

Militaire kracht: patstellingen in de oorlog

Het is vanuit militair oogpunt moeilijk te bepalen wie er op dit moment aan de winnende hand is, omdat heel veel afhangt van het Oekraïense tegenoffensief.

Hoe dat tegenoffensief gaat uitpakken, is volgens Lewis nog erg onduidelijk, want niemand weet hoe effectief het westerse materieel is en hoe goed de Oekraïense troepen zijn getraind. Westerse overheidsfunctionarissen zeggen niet te weten wat de exacte plannen zijn van Oekraïne, schreef The Washington Post onlangs.

"Ik denk dat beide kanten aardig in evenwicht zijn", zegt Lewis. "We hebben al lange tijd nauwelijks veranderingen gezien aan de frontlinie."

"Uiteraard is het doel van het Oekraïense tegenoffensief om daar verandering in aan te brengen", legt Lewis uit. "Maar Rusland heeft zich behoorlijk ingegraven en zelfs een paar plaatselijke overwinningen van Oekraïne hoeven niet per se een grote strategische overwinning te betekenen."

De voormalige Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne John E. Herbst geeft aan dat het overwicht naar zijn inschatting momenteel bij Oekraïne ligt.

"Het tegenoffensief dat Oekraïne vorig jaar inzette, was succesvol. Het Russische offensief dat enkele weken geleden eindigde met de inname van Bachmoet, was een Pyrrus-overwinning. Rusland bezette Bachmoet, maar dat ging gepaard met massale troepenverliezen, terwijl hun positie daar alweer wordt bedreigd."

De slag om Bachmoet is de langste en meest bloedige confrontatie geweest tot dusver in de oorlog. Naar schatting zijn hierbij aan Russische zijn zo'n 20.000 soldaten gesneuveld, gaf baas Jevgeni Prigozjin van de paramilitaire organisatie Wagner Group afgelopen maand aan.

Onderhandelingen: weinig perspectief

In de huidige fase van de oorlog is het lastig om voorspellingen te doen over de vraag hoe een overwinning er voor Oekraïne dan wel Rusland uit zou kunnen zien. De vier experts die Insider sprak, geven allemaal aan dat de oorlog nog jaren kan voortslepen.

Van groot belang is hoe het Oekraïense tegenoffensief uitpakt. Als er geen belangrijke overwinningen worden geboekt, "is er een grote kans dat Oekraïne door zijn westerse bondgenoten onder druk wordt gezet om te gaan onderhandelen", zegt Barbieri. Dat perspectief komt dichterbij naarmate de kans op een militaire doorbraak lager wordt ingeschat.

Als Oekraïne beperkte militaire vooruitgang boekt en een beetje terrein terugwint, kan dat van invloed zijn op de stemming in het land. "Ik zie het echter niet gebeuren dat de politieke leiding en de publieke opinie in Oekraïne fundamenteel anders gaan denken over onderhandelingen. Het lijkt me dan ook onwaarschijnlijk dat er op korte termijn onderhandelingen plaatsvinden om het conflict tot een einde te brengen", aldus Lewis.

Als Poetin beseft dat hij zijn plannen om Oekraïne te bezetten niet gaat realiseren, komt er wellicht ruimte voor onderhandelingen, geeft Herbst aan. "Maar dat valt nog te bezien."

LEES OOK: De oorlog in Oekraïne leidt tot intern gehakketak over de militaire strategie van Rusland: dit zijn 7 sleutelfiguren die dingen om de gunst van Poetin