Werner Vogels wil dat ziekenhuizen patiëntgegevens opslaan bij Amazon

Laat de term nepnieuws vallen en Chief Technology Officer (CTO) Werner Vogels van Amazon reageert als door een wesp gestoken. “Schaar ons niet in hetzelfde rijtje als andere techbedrijven”, zegt de 61-jarige Nederlander.

Vogels is technisch directeur van Amazon, het Amerikaanse internetbedrijf met bijna 800.000 werknemers en een jaaromzet van 280 miljard dollar. Amazon werd in 1994 opgericht door Wall Street-handelaar Jeff Bezos als online boekhandel;  inmiddels is hij de rijkste man ter wereld met een geschat vermogen van 120 miljard dollar.

Vogels kwam in 2004 binnen bij de internetreus en is een van de architecten van Amazon Web Services (AWS), het cloudplatform dat opslag, rekenkracht en aanvullende IT-diensten levert aan andere bedrijven.

AWS is in een decennium uitgegroeid tot koning van de publieke cloud, vóór spelers als Microsoft en Google. Amazons cloudtak is een winstmachine die in 2019 goed was voor bijna twee derde van de operationele inkomsten van het internetbedrijf.

Vogels is eind januari een paar dagen in Nederland en heeft tijd ingeruimd voor een interview van een half uur. De geboren Ermeloër – T-shirt, colbert en een laptop voor zijn neus – zit ontspannen in een vergaderzaal van W Amsterdam, een vijfsterrenhotel pal achter de Dam.

Het gesprek is in het Engels, zodat de Franse pr-medewerker, die de tijd strak in de gaten houdt, kan meeluisteren. Bovendien is Vogels gewend om technische termen te gebruiken als cloud computing, data encryption en human-centric interfaces.

Dat praten gaat hem makkelijk af. “Als je me een vraag stelt, krijg je zo een antwoord van vijf minuten”, lacht Vogels. “Ik ben een voormalig academicus. Ik vind het leuk om dingen uit te leggen.”

Opslag van medische gegevens bij techreuzen ligt gevoelig

De vraag waar Vogels zo fel op reageerde? Of ziekenhuizen techbedrijven kunnen vertrouwen voor data-opslag als ze een basaal probleem als fake news niet eens kunnen tackelen. Want het volgende terrein waar Amazons clouddochter AWS zich op stort is zorg, een markt waar gigantische bedragen in omgaan. In de VS alleen al gaat het om 3.200 miljard euro en in Nederland bijvoorbeeld 100 miljard euro.

Amazon wil de gezondheidszorg veranderen, te beginnen met de opslag van patiëntgegevens. AWS kan dat veiliger, efficiënter en betrouwbaarder dan zorginstellingen, betoogt Vogels. In Nederland is zorgtechnologiebedrijf Philips klant, net als thuiszorgorganisatie ZuidZorg en huidkanker-app SkinVision.

Maar medische informatie opslaan bij Amerikaanse techreuzen is een gevoelig dossier. Toen het AD een jaar geleden onthulde dat patiëntgegevens van honderdduizenden Nederlanders in stilte zijn verhuisd naar Googles datacentrum in Eemshaven waren D66 en de SP er als de kippen bij om Kamervragen te stellen.

Na nader onderzoek bleek het betreffende bedrijf, Medical Research Data Management, voldoende voorzorgsmaatregelen te hebben genomen. De Autoriteit Persoonsgegevens zag geen reden om dieper in de kwestie te duiken.

Ook een rapport van juridisch adviesbureau ICTRecht dat in opdracht van zorgminister Bruno Bruins is geschreven, concludeert dat opslag van patiëntgegevens bij Amerikaanse cloudaanbieders volgens de privacywetten in principe kan, mits er voldoende voorwaarden zijn gesteld.

Medische dossiers zijn gewild bij cybercriminelen

Vogels begrijpt de privacyzorgen, maar benadrukt dat de huidige wet- en regelgeving rond het opslaan van patiëntdata streng is, zowel in de VS als Europa. Gegevens zijn geanonimiseerd en mogen niet zomaar van de ene naar de andere plek worden overgeheveld.

Bovendien zet AWS zwaar in op veiligheid. En juist daar laten zorginstellingen vaak steken vallen, blijkt uit onderzoek van Protenus, een Amerikaanse maker van patiëntdossiersoftware. In de VS is er iedere dag wel een aanval waarbij criminelen medische gegevens stelen. Ook Nederlandse zorginstellingen zijn waarschijnlijk doelwit, stellen experts.

Medische dossiers zijn voor cybercriminelen lucratievere handel dan creditcards, omdat er veel persoonlijke informatie in staat zoals burgerservicenummers, burgerlijke staat en geslacht. Daarmee is het makkelijker om identiteits- of zorgverzekeringsfraude te plegen.

Het Amerikaanse zakenblad Forbes ontdekte dat een medisch dossier tot wel 1.000 dollar waard kan zijn op de zwarte markt.

Versleutelen van data is een basisprincipe

Volgens Vogels is veiligheid op dit moment de belangrijkste reden voor bedrijven om over te stappen naar de cloud. “Of het nu de gezondheidszorg, retail, of industrie is, beveiliging moet altijd de hoogste prioriteit zijn. Wij helpen bedrijven om hun systemen zo in te richten dat de veiligheid van data geborgd is.”

Dat begint bij encryptie, het beveiligen van informatie met een geheime sleutel die alleen het bedrijf zelf kent. Door versleuteling is de klant de enige die de data kan lezen en gebruiken. “Dat is een algemene maatregel die je altijd zou moeten doen, of je nu gegevens opslaat in de cloud of op eigen computers”, aldus Vogels.

Dat gaat soms mis. Zo stonden de gegevens van 10.000 patiënten bij de Britse thuiszorgorganisatie Rotherwood open en bloot op het internet, inclusief medische geschiedenis en hun wens tot wel of niet reanimeren. De data was opgeslagen bij AWS, maar Rotherwood had de toegang niet beveiligd.

Vogels benadrukt dat de beveiliging van gegevens een gedeelde verantwoordelijkheid is. AWS zorgt voor de best mogelijke sloten op de cloudomgeving. Als de klant dan zelf de voordeur openzet, is er geen redden aan.

Kunstmatige intelligentie maakt diagnoses accurater

Als zorginstellingen eenmaal kiezen voor AWS kan het internetbedrijf brute rekenkracht en kunstmatige intelligentie inzetten om het leven van artsen en verplegers makkelijker te maken.

Vogels noemt Amazon Comprehend Medical, een dienst om medische dossiers automatisch te scannen en analyseren – van handgeschreven aantekeningen en recepten tot rapporten van een radioloog.

“Stel dat je klinisch onderzoek wilt doen en je hebt een hele stapel dossiers van geschikte personen. Vroeger moest je die allemaal doorlezen. Dat kostte dagen”, zegt Vogels. De AWS-dienst Comprehend Medical zoekt in de documenten naar de juiste bewoordingen en selecteert de relevante dossiers binnen enkele seconden.

Of neem radiologen die op het oog twee CT-scans met elkaar vergelijken om te zien of een tumor in de longen is gegroeid of afgenomen. AI-software helpt artsen nu bij het stellen van de juiste diagnose, iets waar overigens ook Google en Nederlandse ziekenhuizen zich op toeleggen.

Software zal de mens niet vervangen, denkt Vogels. De arts moet uiteindelijk een afweging maken. “Als ik met radiologen praat, dan zien ze kunstmatige intelligentie als kans. Het stelt ze in staat om betere beslissingen te nemen.”

Van radiotherapeutisch laborant naar computerwetenschapper

De radiologie-afdeling is voor Vogels bekend terrein. Van 1979 tot 1985 werkt hij in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam op de afdeling radiologie. Tijdens het interview in het Engels rollen de beroepen ‘radiologisch laborant’ en ‘radiotherapeutisch laborant’ nog steeds soepel van zijn tong.

Op zijn 28e besluit hij om terug te keren in de collegebanken. Met mensen werken is toch niet zijn roeping; hij wil aan de slag met techniek. Vogels kiest voor de studie computerwetenschappen en plakt er een promotietraject aan de Vrije Universiteit Amsterdam aan vast.

Na een periode in Lissabon belandt ‘Dr. Vogels’ in 1994 bij de prestigieuze Cornell-universiteit in de VS. In zijn rol als gastonderzoeker geeft hij geregeld lezingen en advies over zijn specialiteit: schaalbare computersystemen voor de grootzakelijke markt.

Vogels maakte razendsnel promotie binnen Amazon

Zo wordt Vogels ook uitgenodigd om een praatje te houden bij Amazon, voor de buitenwereld dan weinig meer dan een online boekenzaak. Maar de ervaren computerwetenschapper ziet een techbedrijf dat opereert op een schaal die hij nog nooit heeft gezien.

Hij is onder de indruk van de visie van Jeff Bezos en hoeft niet lang na te denken als Amazon hem in september 2004 een baan aanbiedt. Amper een half jaar later is Vogels technisch directeur en vicepresident van het internetbedrijf.

Dat hij nu weer vaker met mensen uit de zorg praat, is voor Vogels een leuke bijkomstigheid. Ook al is het 35 jaar geleden dat hij in het ziekenhuis werkte, de terminologie en het contact tussen patiënt en zorgverlener is nauwelijks veranderd. Vogels: “Ik snap die branche. Dus ja, je kunt zeggen dat de cirkel rond is.”

Amazon heeft een eigen zorgverzekering en apotheek

Amazons aspiraties in de zorgbranche blijven niet bij data-opslag: het bedrijf biedt inmiddels ook zorgdiensten aan.

In januari 2018 sloeg Bezos de handen ineen met zakenbank J.P. Morgan Chase en Berkshire Hathaway van de steenrijke investeerder Warren Buffett. De drie bieden een zorgverzekering aan voor de eigen werknemers.

Het bestaande zorgsysteem kan volgens hen beter en goedkoper. “Wij geloven dat het mogelijk is om hoogwaardige gezondheidszorg te leveren tegen een redelijke prijs”, aldus de website van Haven, zoals het project heet.

Later dat jaar kocht Bezos de online apotheek PillPack, inmiddels omgedoopt tot Amazon Pharmacy, dat medicijnen per post verstuurt. En werknemers en hun gezinsleden die wonen in Seattle kunnen sinds kort gebruikmaken van Amazon Care, een virtuele medische dienst waarbij je onder meer kunt videobellen met een arts of verpleegkundige.

Alexa als digitale doktersassistent

Vogels zelf beperkt zich tot de technische kant. Neem Alexa, de digitale assistent van Amazon die is verwerkt in slimme speakers als de Echo. Die ontpopt zich tot medische vraagbaak in de huiskamer voor ouderen, blinden, slechtzienden en digibeten.

Amerikanen kunnen via Alexa een afspraak maken bij de huisarts, hersteladvies van het ziekenhuis beluisteren en checken of bestelde medicijnen al onderweg zijn. Ook beantwoordt Alexa medische vragen over algemene problemen zoals griep en hoofdpijn, vragen die de doktersassistent normaal gesproken telefonisch beantwoordt.

“Het draait erom mensen zo veel mogelijk bij de huisarts weg te houden”, zegt Vogels. “Als er minder mensen in de wachtkamer zitten, krijgen patiënten die echt hulp nodig hebben voorrang. Alexa kan daar een rol in spelen door dokters te helpen met vroege diagnose.”

Ook voor dementerende ouderen kan Alexa een uitkomst zijn. Zorgverleners kunnen gefrustreerd raken als ze voor de tiende keer moeten zeggen welke dag het vandaag is, omdat de patiënt is vergeten dat hij of zij die vraag al negen keer eerder heeft gesteld. “Alexa raakt nooit gefrustreerd”, glundert Vogels. “Je kunt haar vragen welke dag het is en zij geeft antwoord, keer op keer.”

⧫

“Nog twee minuten”, zegt de Franse pr-medewerker stoïcijns. Tijd voor een laatste vraag. Welke les heeft Vogels geleerd tijdens zijn werk met kankerpatiënten die nu nog steeds van toepassing is?

“Dat tijd van wezenlijk belang is”, antwoordt hij en ratelt meteen een voorbeeld van de Zwitserse farmaceut Novartis op. Die kon door gebruik te maken van de rekenkracht van AWS snel en goedkoop tien miljoen stoffen analyseren bij onderzoek naar een kankergeneesmiddel.

“Medicijnonderzoek kan zo enorm worden versneld”, zegt Vogels. “Bij dit alles is tijd cruciaal. Het gaat per slot van rekening om mensenlevens.”

Lees meer:

• Toen Werner Vogels een Osdorp Posse-shirt droeg, zat een lid van de rapgroep toevallig in de zaal
• Waarom Bol.com nooit een Amazon werd – en Daniel Ropers geen Jeff Bezos
• 11 hoogte- en dieptepunten uit het leven van Amazon-baas Jeff Bezos in het afgelopen decennium
• Jeff Bezos geeft toe dat Amazon ‘de vreemdste vergadercultuur heeft die je ooit hebt meegemaakt’