Tal van bedrijfstakken gebruiken vaten, silo’s, tanks of ketels. Die moeten allemaal van tijd tot tijd schoongemaakt, geïnspecteerd of gerepareerd worden. Die werkzaamheden zijn niet zonder gevaar.

Elk jaar vinden er meerdere ernstige ongevallen plaats. Mede dankzij de Onderzoeksraad voor de Veiligheid weten we veel over de oorzaken. Die kennis moeten we gebruiken om nieuwe tragedies te voorkomen.

Arjan Hendriksen vertelt hoe je de veiligheid bij het werken in besloten ruimten vergroot. Hendriksen is manager risicobeheersing bij Interpolis.

Onderken de gevaren

Als je een gevaar niet ziet, kan je er ook niets tegen doen. Het voorkomen van ongelukken in besloten ruimten, begint dan ook met bewustwording. Iedereen die betrokken is bij het ontwerp [lees ook mijn column over Ontwerp en modificatie, gebruik, onderhoud en reparatie van besloten ruimten moet weten wat de risico’s zijn. Die zijn onder vier noemers samen te vatten:

1. Geen ventilatie. Door de krappe opening van tanks en silo’s passeert nauwelijks enige frisse lucht.

2. Aanwezigheid chemicaliën. Afhankelijk van wat de inhoud is (geweest) bestaat er gevaar van verstikking, bedwelming, brand, explosie of een combinatie hiervan.

3. Geringe vluchtmogelijkheden. In geval van nood is het doorgaans niet eenvoudig om snel een besloten ruimte te verlaten. Nog lastiger is het om iemand die gewond of buiten bewustzijn is, in veiligheid te brengen.

4. Claustrofobie. Sommige mensen raken in benauwde, duistere ruimten in paniek. Ze kunnen zo een gevaar voor zichzelf en voor anderen vormen. Een goede selectie en keuring van personeel op dat punt is daarom van belang.

Dodelijk domino-effect

Wie ziet dat iemand onwel wordt in een besloten ruimte, wil het slachtoffer onmiddellijk helpen. Dit gebeurde ook in juni 2013 in het Friese Makkinga. Een medewerker van een gespecialiseerd onderhouds-bedrijf werd onderin een vrijwel lege mestsilo onwel. Zijn collega klom onbeschermd naar binnen om hulp te bieden. Ook hij raakte buiten bewustzijn. Nog een derde en een vierde persoon daalden af in de silo en verloren het bewustzijn. Toen de brandweer met ademluchtapparatuur arriveerde, was het voor drie van de vier mannen reeds te laat. Dit incident illustreert het belang van strakke procedures, oefening en voorbereiding op noodsituaties.

Vergroot de veiligheid

Veilig werken in besloten ruimten vraagt om duidelijke maatregelen. Je kunt niet alleen maar vertrouwen op je eigen waarneming. Veel gevaarlijke stoffen zijn kleur- en geurloos, of al dodelijk voordat ze waarneembaar zijn. Sommige stoffen – zoals waterstofsulfide – kunnen zelfs het reukvermogen uitschakelen. Ook kunnen stoffen gevaar opleveren doordat ze zuurstof verdringen.

Werk volgens strakke procedures

Ontwikkel een ‘Procedure betreden besloten ruimten’. Beschrijf in detail en in een chronologisch volgorde welke voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden voordat iemand een besloten ruimte mag betreden.

Geef aan welke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn. Maak een lijst van controles en metingen die uitgevoerd moeten worden. Zie toe op strikte naleving van de procedures en gebruik hierbij een checklist. Informeer bij je branche organisatie of een dergelijke procedure al is beschreven.

Oefen, oefen, oefen

Zorg voor instructie en training in het gebruik van veiligheidsmiddelen. Ga er niet vanuit dat iedereen snapt hoe een ademluchtapparaat of gasmeter werkt. Dat is namelijk niet zo.

Gasmeters zijn gevoelige apparaten die op de juiste manier gekalibreerd, op de juiste manier gedragen en op de juiste plaats gebruikt moeten worden. Een gasmeter die bijvoorbeeld is afgesteld op het meten van de ene stof slaat geen alarm bij een andere stof.

Houd rekening met noodsituaties

Hulp verlenen in een besloten ruimte is extra moeilijk. De toegang is vaak nauw, de lichtinval is slecht en de hulpverlener moet ook zichzelf beschermen tegen mogelijk aanwezige gevaarlijke stoffen.

Evacuatie van een slachtoffer wordt vaak ook bemoeilijkt doordat de toegang op een slecht bereikbare plaats zit. Een ladder biedt dan geen uitkomst. Bedenk daarom wat ervoor nodig is om iemand te helpen. Denk aan extra adembeschermingsmiddelen, noodverlichting en klim- en hijsmaterialen.

Arjan Hendriksen is manager risicobeheersing bij Interpolis. In een reeks bijdragen laat hij bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Z24.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl