Linkshandigen hebben door de eeuwen heen nogal wat te verduren gehad.
Ze zijn vervolgd, weggezet als ‘boosaardig’ of zelfs als heksen. En dat terwijl zo’n 10 procent van alle mensen linkshandig is.
De theorieën over de oorsprong van linkshandigheid zijn al even gevarieerd, waaronder een ouderwets idee dat oudere moeders die vol stress hun zwangerschap volbrachten de oorzaak zijn.
Daar zit een kern van waarheid in. Althans, linkshandigheid wordt waarschijnlijk al bepaald in de baarmoeder.
Bijna al het onderzoek sinds de jaren 80 wijst in die richting, op basis van echografieën. Baby’s zouden al vanaf de achtste week van de zwangerschap een voorkeur hebben en vanaf de dertiende week duimen ze op hun rechter- of linkerduim.
Tot zover dachten wetenschappers dat genetische verschillen tussen de linker- en rechter hersenhelften de voorkeur bepaalden. Een studie van onder meer de Radboud Universiteit in Nijmegen poneert echter dat de verklaring eerder ligt in je ruggenmerg.
Het onderzoek stond onder leiding van de Ruhr Universität in het Duitse Bochum, dat samenwerkte met meerdere Duitse instituten en collega's uit Nijmegen en Zuid-Afrika.
Genexpressie in het ruggenmerg
Het team komt tot de conclusie dat zogenoemde genexpressie in het ruggenmerg aan de basis kan liggen van 'handigheid', hetzij links of rechts.
Genexpressie is de mate waarin een gen actief is. Het is het proces waarbij informatie in een gen 'tot expressie' komt, doordat het gen afgelezen wordt en boodschapper-RNA (mRNA) en eiwittten worden gemaakt. De expressie van genen is niet altijd hetzelfde bij mannen en vrouwen, op verschillende leeftijden of in verschillende cellen van het lichaam.
De onderzoekers kwamen erachter dat genexpressie in het ruggenmerg asymmetrisch is.
De aansturing van bewegingen komen vanuit het brein, uit de zogeheten motorische schors, die een signaal stuurt naar het ruggenmerg dat vervolgens via zenuwen bij je spieren belandt. Tijdens zwangerschappen kan een foetus armen en benen al bewegen, maar zijn het brein en het ruggenmerg nog niet met elkaar verbonden. Het ongeboren kind kan dus al bewegen en een favoriete hand kiezen voordat de hersenen het lichaam controleren.
Bij het onderzoek bestudeerden de wetenschappers genexpressie in het ruggenmerg van foetussen tussen de achtste en twaalfde week van de zwangerschap. Ze stuitten op aanzienlijke verschillen tussen de linker- en rechtersegmenten van het ruggenmerg.
De asymmetrische natuur van het ruggenmerg kan deels verantwoordelijk zijn voor hoe verschillen in genexpressie zich vervolgens manifesteren in personen van vlees en bloed: bijvoorbeeld of ze met links of rechts schrijven.
Waarom zijn linkshandigen zeldzaam?
Ook de vraag waarom er dan zo'n kleine groep aan linkshandigen is, houdt wetenschappers al lang bezig.
Onderzoekers van Northwestern University in de VS vermoeden dat het komt door een sociale factor boven op de genetica. Zij ontwikkelden in 2012 een wiskundig model om aan te tonen dat het percentage linkshandigen een resultaat is van evolutie: de balans tussen samenwerken en concurreren.
"Sociale dieren werken samen met elkaar en dat leidt tot de dominantie van een brede trend in de hele populatie", vertelde professor Daniel Abrams van de McCormick School of Engineering aan de website LiveScience. "De belangrijkste succesfactor voor een efficiënte samenleving is een hoog niveau van samenwerking. Bij mensen heeft dit geleid tot een meerderheid van rechtshandigen."
Het kan dus best zijn dat sommige rechtshandigen stiekem een genetische 'linkse' voorkeur hebben, maar die door evolutie nooit als zodanig ontwikkeld hebben.
Het blijft lastig om te voorspellen in welke richting een kind neigt, maar het is wel duidelijk dat de neurologische en gedragsverschillen tussen links- en rechtshandigen verwaarloosbaar zijn.