ANALYSE – Eventjes was Tesla, de Californische maker van elektrische auto’s, de duurste autofabrikant ter wereld: de afgelopen weken was de beurswaarde van het bedrijf groter dan de marktwaarde van Fiat Chrysler en Ford. Tesla was zelfs eventjes meer waard dan General Motors.
Maar zoals ik eerder al heb geschreven, is de waarde van Tesla niet gebaseerd op rationele fundamenten. Het is pure toekomstmuziek. Iedereen die nu aandelen Tesla koopt, gokt erop dat de visie van Tesla-topman Elon Musk zich ooit gaat uitbetalen. Op de korte termijn gaat de waarde van Tesla schommelen – het is niet de vraag of het aandeel gaat zakken, maar wanneer.
Natuurlijk heeft Tesla niet zelf gevraagd om die hoge beurswaarde, of om gerekend te worden tot de vier grootste automakers van de VS. Musk en Tesla proberen zich te focussen op het opdrijven van de productie en autoverkopen.
En dat is hard nodig, want Tesla hoopt 500.000 auto’s te verkopen in 2018, en daarvoor moet het de productie op orde krijgen. Maar Tesla verliest zijn focus.
De semi-truck
Tot nu toe leek Tesla er juist op gebrand zijn doelen te halen. De Model 3, de eerste Tesla voor een breed publiek, werd in 2016 onthuld. Topman Musk maakte onlangs nog maar eens duidelijk dat dit model niet zo luxe is als de andere Tesla's. Het wordt gemaakt van staal in plaats van aluminium, en er komen minder extra's op dan bij voorgaande modellen.
Dat is logisch: niemand zal een Model S van 100.000 dollar verwachten, als je voor een Model 3 maar 35.000 dollar hoeft neer te leggen.
Maar afgelopen donderdag leek het erop dat Tesla aan scherpte verliest. Ik heb het over de aankondiging dat Tesla een semi-truck gaat maken. Dat maakt onderdeel uit van Musk's "Master Plan, Part Deux", dat hij afgelopen jaar presenteerde. Het is een ambitieus plan, waarmee Tesla ophoudt een kleine elektrische autofabrikant te zijn, en een bedrijf wordt dat het hele productieproces van hoe voertuigen gemaakt worden wil omgooien. Musk wil een "machine die de machine bouwt" maken.
De truck is echter de moeder van alle afleidingen, zeker als het een semi-truck is.
Serieus, een vrachtwagen?
Het idee dat er ook maar iemand bij Tesla over denkt om een voertuig voor vrachtverkeer te maken, is belachelijk. Tesla moet op dit moment alles op alles zetten om binnen één jaar de productie van 100.000 voertuigen op te voeren naar een half miljoen. Andere autofabrikanten die zich richten op de consumentenmarkt, zoals General Motors of Ford, branden zich niet aan grote trucks.
Het maken van een elektrische vrachtauto een is een grote uitdaging. Als er duizenden dieselslurpende vrachtwagens van de weg gehaald kunnen worden, zou dat een enorme plus zijn voor het milieu. Startups zoals Otto proberen dat voor elkaar te krijgen.
Musk wil blijkbaar ook een rol spelen op dat gebied. Hij ziet Tesla steeds meer als een platform, niet om auto's te maken, maar als leverancier van duurzame energie, de opslag van energie en vervoer op wat voor manier dan ook. Dat valt te prijzen, maar het maakt de uitdagingen waar Tesla toch al voor stond, extra moeilijk.
Tesla hoopt bijvoorbeeld een miljoen voertuigen te produceren in 2020. Daar is een andere fabriek voor nodig. Maar als er ook een semi-truck gemaakt moet worden, vraagt dat om een heel ander proces dan voor de personenauto's. En dan hebben we het nog niet eens over het verkopen van de vrachtauto - want Tesla betreedt een markt die wordt gedomineerd door gespecialiseerde fabrikanten.
Te veel richtingen
Een Tesla-truck is natuurlijk enorm cool. Als je het ziet als een manier om Tesla's ambities te promoten, is het geweldig. Maar Musk presenteert het plan in het jaar dat Model 3, het meest ambitieuze project van Tesla tot nu toe, moet uitkomen.
Ik volg Tesla nu al tien jaar, en ik maak me zorgen over alle richtingen die Tesla nu uitschiet. Er waren altijd twee Tesla's: het bedrijf van vandaag, en dat van morgen. Te vaak heeft het Tesla van morgen de visie gedomineerd, waardoor het bedrijf steeds hard werd geconfronteerd met de realiteit.
Nu de aandelen van Tesla zo hard zijn gestegen, draait het opnieuw om het Tesla van morgen. Musk bekijkt de beurswaarde skeptisch, maar hij blijft zijn visie waarin hij de wereld wil blijven veranderen wel trouw.
Tesla's vloek
Het wordt zorgelijk dat Tesla de focus niet kan vasthouden, als het er echt om draait. Het lijkt op een vloek. Alle ogen waren op Model 3 gericht, toen Tesla aankondigde dat het zonnepanelenmaker SolarCity overnam. De aankondiging van de semi-truck ging min of meer hetzelfde.
Maar de doelen van Tesla zijn al ambitieus genoeg: je kunt geen 500.000 auto's verkopen als je ze niet kunt maken. En laten we niet vergeten dat Tesla al zeker 400.000 bestellingen van Model 3 heeft, als het er niet meer zijn. Ik weet niet of er ooit een autofabrikant is geweest die aan zo'n grote vraag moest voldoen met zo weinig productiecapaciteit.
Alles aan Tesla is krankzinnig, altijd. Maar dit is een gevaarlijke vorm van zelfoverschatting.