Het is hét schrikbeeld waarmee het ‘nee’- kamp de Schotten donderdag probeert over te halen om tegen onafhankelijkheid te stemmen: geen unie, geen pond. Volgens de Schotse leider Alex Salmond is dat onzin, en kan Schotland het pond houden, of Londen dat nu wil of niet. Klopt dat ook?
De Britse Labourpartij, de Conservatieven en de Liberalen hebben het de Schotten allemaal duidelijk gemaakt. Als de Schotten kiezen voor onafhankelijkheid, dan moeten ze het pond opgeven. De Britten willen onder geen beding een muntunie met een onafhankelijk Schotland.
Londen wil geen Europese toestanden
Een muntunie zonder begrotingsunie leidt namelijk tot ellende, redeneren de politici in Westminster. Stel je voor dat de Schotten zich als Grieken gedragen en het begrotingstekort gruwelijk uit de hand laten lopen? Dan mag Londen Schotland zeker gaan redden om te voorkomen dat de banken omvallen. Precies zoals de Duitsers nu Portugal en Griekenland uit de brand hebben geholpen. Daar hebben ze in Engeland geen zin in.
Overdrijft Londen? Misschien een beetje, maar feit is dat een onafhankelijk Schotland waarschijnlijk niet het meest stabiele begrotingsbeleid gaat voeren. De begroting van een zelfstandig Schotland is erg afhankelijk van olie.
Afhankelijk van hoe groot je de voorraad winbare olie inschat, maken olie-inkomsten van de Schotse staat 5 tot 20 procent van de begroting uit. Hoe dan ook, zodra de olieprijs daalt, loopt het Schotse begrotingstekort onmiddellijk op. Zeker als de uitgaven gelijk blijven.
Euro, eigen munt of pond houden zonder muntunie
Als een muntunie niet kan, dan zijn er voor de Schotse overheid drie alternatieven. Schotland kan een eigen munt invoeren. Er zijn meer kleine landen met eigen, vrij zwevende munt - zoals buurlanden IJsland en Noorwegen.
Maar aan een kleine munt kleven ook nadelen, zoals schommelende wisselkoersen. Ook ben je een potentieel doelwit van speculanten. Dat laatste is een reëel gevaar: de Hongaars-Amerikaanse miljardair George Soros haalde in 1992 vrijwel eigenmachtig het Britse pond onderuit. Een Schotse munt zou een nog veel makkelijker doelwit vormen.
Ook kan Schotland lid worden van de eurozone. Het is de vraag of je dat wel wilt, in de nasleep van de eurocrisis. Bovendien is niet eens zeker of Schotland wel aan de Europese begrotingsregels kan voldoen.
De 3-procentnorm voor het begrotingstekort halen de Schotten misschien met de hakken over de sloot, maar dan moet het wel een beetje meezitten met - daar is hij weer - de olieprijs. Haal je de olie-inkomsten weg, dan was het begrotingstekort van de Schotten met dik 14 procent in 2012 bijvoorbeeld groter dan dat van de Grieken, zo berekende weekblad The Economist op basis van gegevens van de Wereldbank.
Andersmans munt gebruiken
De derde optie is dat de Schotten het pond gewoon houden zonder muntunie en Britse biljetten en munten blijven gebruiken om mee te betalen. Dat is de optie waarmee Alex Salmond, de Schotse premier en leider van de Scottish National Party schermt.
Het is prima mogelijk. Schotland zou niet eens het enige land ter wereld zijn met andermans munt als wettig betaalmiddel . In Kosovo betaalt men met de euro, in Equador en El Salvador met de dollar. Het online magazine Quartz publiceerde onlangs een wereldkaart met landen zonder eigen munt.
Er kleven echter een aantal grote nadelen aan het invoeren van andermans munt. Ten eerste zullen de Royal Bank of Scotland en alle andere grote financiële instellingen zo snel mogelijk verhuizen richting Londen. Met het vertrek van een groot deel van de financiële sector verdwijnen er duizenden banen.
Waarom willen banken niet in Schotland zitten zonder eigen munt? Een deel van het geld dat banken uitlenen, lenen zij op hun beurt van de centrale bank. Maar zonder eigen munt is er geen centrale bank en geen geldloket voor de banken waar ze terecht kunnen in geval van nood. De banken zouden in dat geval veel grotere reserves moeten aanleggen en meer spaargeld moeten aantrekken, waardoor bankieren in Schotland een stuk minder winstgevend wordt dan in Londen.
Geen invloed op de rente of de geldhoeveelheid
Geen eigen munt betekent ook geen eigen monetair beleid. Bij een hoge werkloosheid wil je misschien de rente verlagen om de economie aan te jagen. Maar zonder munt heb je geen centrale bank die iets voorstelt en ook geen invloed op de rente.
Op dit moment houdt de Bank of England, ondanks zijn naam, rekening met de situatie in Schotland. Maar dat is bij een onafhankelijk Schotland niet het geval. Dan zal de situatie in Engeland bepalen hoe hoog de rente zal zijn en hoeveel geld er in omloop is. Op dat moment ontstaat er de ironische situatie dat Schotland weliswaar onafhankelijk zal zijn, maar minder invloed heeft op het eigen economisch beleid dan vroeger in het Verenigd Koninkrijk.
Lees ook
Schotse onafhankelijkheid: mediastrijd om olie in aanloop naar referendum
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl