ANALYSE – Wat als Turkije echt instort?
Dat is zeker niet onmogelijk. De Turkse lira maakt een vrije val. De inflatie bedraagt 15 procent en stijgt nog. De economie kan in een recessie terechtkomen. De VS heeft economische sancties ingesteld tegen het land, omdat president Erdogan weigert een Amerikaanse dominee uit te leveren die in Turkije gevangen zit.
Er gaat ineens veel mis in Turkije.
Zoals onderstaande tabel laat zien is Turkije misschien economisch niet zo heel belangrijk, wat betreft besmettingsgevaar voor de rest van de wereldeconomie. Maar het land is strategisch en militair wél van groot belang.
Turkije vormt de brug tussen het democratische vreedzame Westen en oorlogszuchtige dictaturen in het Midden-Oosten.
Hoe sterk willen we dat die brug is?
Turkije is de fysieke barrière tussen de oorlogen in het Midden-Oosten en Griekenland
Als je je goed realiseert hoe de grenzen van Turkije lopen, dan is het ineens heel begrijpelijk waarom iedereen zo bezorgd is over de lira-crisis.
Aan de westkant grenst Turkije aan Griekenland en Bulgarije, op het Westen gerichte landen die beide lid zijn van de Europese Unie. Een aantal jaar geleden was NAVO-lid Turkije zich nog aan het voorbereiden op toetreding tot de EU als volwaardig lid.
Turkije grenst aan nog zes andere landen: Georgië, Iran, Irak, Syrië, Armenië en Nachitsjevan, een exclave van Azerbeidzjan. Vijf van die landen zijn verwikkeld in gewapende conflicten of een regelrechte oorlog.
Turkije is de buffer die verhindert dat IS zo Griekenland binnenwandelt. Het land houdt de Syrische oorlog in Syrië. Het voorkomt ook dat de Russen weer Bulgarije binnentrekken. En zorgt er ook voor dat de verschillende conflicten tussen Irakezen, Iraniërs en Koerden niet escaleren richting Europa.
Daarom heeft Turkije ook het grootste staande leger van Europa. Met andere woorden: we hebben een sterk en stabiel Turkije nodig.
Daarom zijn twee recentelijke acties van Erdogan zo angstaanjagend:
- Zijn opiniestuk in The New York Times van zondag waarin hij agressief reageert op de economische sancties van de VS: "Turkije heeft alternatieven. Als deze trend van unilateralisme en gebrek aan respect niet wordt gekeerd, voelen we ons genoodzaakt nieuwe vrienden en bondgenootschappen te zoeken."
- Zijn overtuiging dat rentestijgingen "slecht" zijn. De Turkse centrale bank, die nu onder zijn controle staat, weigert om de rente te verhogen om de toenemende inflatie te bestrijden. Erdogan heeft eerder betoogd dat hoge rente zelfs de oorzaak is van hoge inflatie. (In werkelijkheid zorgen hoge rentes er door het verhogen van de prijs van geld juist voor dat de inflatie omlaag gaat. Erdogan lijkt de economische basisprincipes dus niet te begrijpen.)
Het economische onbenul van Erdogan is zorgwekkend
Op korte termijn is vooral het economisch onbenul van Erdogan zorgwekkend: Het grootste en makkelijkste wapen van Turkije om de crisis te lijf te gaan zijn hogere rentetarieven.
Als een centrale bank de rente omhoog doet, dan maakt het geld schaarser en waardevoller. Een hogere rente moedigt spaarders ook aan om hun geld bij Turkse banken te stallen. En dat is precies wat Turkije nu nodig heeft om een run op de centrale bank en economische instorting te voorkomen. Maar Erdogan gelooft absoluut niet in dat middel.
Hij veroordeelt zijn land tot een inflatiespiraal die, als die niet onder controle wordt gebracht, zal lijken op de hyperinflatie van de Weimar Republiek.
Het worst-case scenario: De Turkse regering op zoek naar 'nieuwe vrienden'
Vanuit militair-strategisch oogpunt is een eventuele zoektocht van Erdogan naar 'nieuwe vrienden' nog zorgwekkender. Turkije heeft ineens veel overeenkomsten met Iran, Syrië en Rusland aan de andere kant van de Zwarte Zee: ze zijn allemaal doelwit van nieuwe Amerikaanse economische sancties.
Willen we echt dat Turkije zich in de richting van Iran, Syrië of Rusland wendt? Want dat is een van de mogelijke gevolgen als het Westen geen manier weet te vinden om Erdogan aan boord te houden.
Wat zal de uitkomst zijn als Erdogan niet van gedachten zal veranderen over de rente, of als de VS de sancties in stand houdt of zelfs verscherpt?
Het allerslechtste scenario is dat de Turkse regering het leger dat de grenzen bewaakt niet meer kan en gaat betalen in de zoektocht naar "nieuwe vrienden".
En de lira zal alleen maar dieper vallen.