De CIA weet het praktisch zeker: Russische hackers hielpen Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen door e-mails van zijn opponent te hacken.
De veiligheidsdienst in Duitsland vreest dat de Russen zich ook gaan mengen in de Bondsdagverkiezingen van 2017.
In Nederland gaan we in maart volgend jaar naar de stembus. Moeten wij ook vrezen dat de Russen de Tweede Kamerverkiezingen kapen?
De inlichtingendienst AIVD maakt zich daar zorgen over. In het laatste jaarverslag, dat in april werd gepubliceerd, wijdt de veiligheidsdienst een aparte paragraaf aan Russische spionage. De AIVD ziet de Russen samen met de Chinezen als de grootste spelers als het gaat om spionage.
China is voornamelijk geïnteresseerd in Schiphol, de Rotterdamse haven en in technische kennis. De Russische spionnen worden door de AIVD een “bedreiging voor de veiligheid van Nederland” genoemd. De Russen zijn bovendien “zeer bedreven” in het beïnvloeden van de publieke opinie, aldus de AIVD, en hebben daarin een “decennialange ervaring”.
Mails van Rutte
"Als ik een plan zou moeten schrijven, dan zou ik het wel weten", zegt Sijbren de Jong, Rusland-expert bij het The Hague Centre for Strategic Studies, tegen Business Insider. "Vanuit Russisch perspectief heb je niks aan Rutte, hij is vóór sancties tegen Rusland. Ze hebben liever iemand die meer op de Russische hand is en die de Europese samenwerking tegenwerkt, zoals Wilders."
Het hacken van e-mails is dan een reële optie, stelt Ronald Prins, oprichter van cybersecurity-bedrijf Fox-It, dat werkt voor banken en ministeries. Hij sprak woensdagavond in De Balie. "Het is voor inlichtingendiensten een ongelofelijk makkelijk middel om in te breken en wat e-mails te zoeken. Politici weten natuurlijk dat ze het risico lopen dat die mails een keer op straat komen, maar toch zal daar allicht rotzooi tussen zitten die prima te exploiteren is voor een inlichtingendienst."
Rusland-expert De Jong weet wel waar hij in die mails naar op zoek zou gaan. "De verkiezingsbeloftes van Rutte. Als uit interne communicatie blijkt dat Rutte wel van plan was om geld naar Griekenland te sturen, terwijl hij tijdens de campagne beloofde dat hij dat niet zou doen, dan heeft hij willens en wetens gelogen. Dat weten we allemaal natuurlijk al, maar daar komen ze dan gewoon nog een keer mee, geen enkel probleem."
Prins waarschuwt ook voor roddel en achterklap. "Dat zagen we ook in de cables die in 2010 door WikiLeaks werden gelekt, waarin communicatie van Amerikaanse diplomaten op straat kwam te liggen. Ook dat kan tegen politici gebruikt worden."
Nederland belangrijk genoeg?
Prins van Fox-It vraagt zich wel af of Nederland belangrijk genoeg is voor Rusland om hetzelfde spelletje te spelen als in de Verenigde Staten of andere Europese landen. Rickey Gevers van het Haagse beveiligingsbedrijf RedSocks Security denkt van wel. "De AIVD noemt de Russen ook nadrukkelijk in hun rapportages. Zij zijn de enige partij die echt iets kunnen zeggen over de Russische activiteiten in Nederland", vertelt hij tegen Business Insider.
Het zou volgens Gevers naïef zijn om te denken dat de Russen niet al in de Nederlandse netwerken zitten. "Ze richten zich op de zwakste schakel, zoals politici die gebruik maken van privéservers. Dat zagen we bij Henk Kamp, en het is in Nederland vrij normaal dat politici hun privémail gebruiken."
Het is goed mogelijk dat er al gegevens zijn verzameld, die pas later naar buiten worden gebracht. Gevers: "In de Verenigde Staten zagen we ook dat die aanvallen heel moeilijk te detecteren waren. Daar werd de server van Clintons campagneleider gehackt, maar hij kwam er pas achter toen zijn mails op straat lagen."
Ook Sijbren de Jong van het HCSS denkt dat Nederland een reëel doelwit is: "De Nederlandse verkiezingen zijn niet zo belangrijk als de Franse of Duitse verkiezingen. Maar er spelen in Nederland twee dossiers die voor Rusland van groot belang zijn: het associatieverdrag tussen Oekraïne en de EU, en MH17." Op die thema's zal Rusland zich zeker richten, aldus De Jong.
Oekraïne-verdrag
Premier Rutte denkt donderdag in Brussel een akkoord te kunnen sluiten met de andere EU-lidstaten over het Oekraïne-verdrag. Er moet dan een aanvullende passage komen waarin rekening wordt gehouden met de Nederlandse zorgen - onder meer dat het verdrag geen opstapje is naar een lidmaatschap van de EU. Als dat lukt, zal Nederland het verdrag toch ratificeren, hoewel het afgelopen april bij een raadgevend referendum werd afgewezen.
De Russen zullen de onvrede hierover voeden, verwacht De Jong. "We zagen rond het Oekraïne-referendum ook al dat de propagandakanalen van Rusland werden opengezet. De Russen richten zich op de Nederlanders die de normale media niet meer vertrouwen, en op zoek zijn naar een 'alternatief geluid'. Er wordt een inventarisatie gemaakt van wie positief tegenover Rusland staat. Zij worden dan gevoed met zulke propaganda, via Russische nieuwssites, zoals Russia Today of Sputnik. Op die manier komt de informatie uit onverwachte hoek: van een Nederlander die dat gretig zal delen. Ze laten iemand anders het werk doen."
Ook security-expert Gevers stelt dat er aanwijzingen zijn dat Russen zich hebben bemoeid met het Oekraïne-referendum door middel van nepnieuws. "Het is natuurlijk het beste om de publieke opinie te beïnvloeden met echte informatie, zoals in de VS is gebeurt met de mails van de Democratische partij. Maar als dat niet lukt, kun je altijd nog valse informatie verspreiden." Het is echter vrijwel onmogelijk om hard te maken dat het Kremlin achter dergelijke aanvallen zitten, benadrukt Gevers.
De Russen zullen ook bovenop dat andere belangrijke dossier, MH17, zitten. "MH17 is een smoking gun van de Russen", aldus De Jong. "Rusland trekt daarover echt alle registers open. We zagen in het verleden al dat als er een belangrijke mededeling van bijvoorbeeld het onderzoeksteam aan zat te komen, de Russen ook met eigen 'bewijs' kwamen."
De Russen zullen de campagne in Nederland ook scherp op dit onderwerp volgen. "Als een politieke partij in Nederland roept dat de Russen aangepakt moeten worden vanwege MH17, dan kunnen ze de volle laag verwachten."