De afgelopen jaren kregen veel westerse landen drie crises over zich heen: een
klap op de huizenmarkt, een bancaire kredietcrisis en in het verlengde
daarvan recessie en trage economische groei.
De opeenstapeling van economische malaise is voer voor economen. Die zijn
volop bezig uit te pluizen hoe de afzonderlijke crises op elkaar inwerken.
Bijvoorbeeld door te kijken hoe een klap op de huizenmarkt uitpakt voor de
consumptieve bestedingen. (zie ook deze
observatie van Z24’s Mathijs Bouman).
Hoge schuld huishoudens
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) gaat in een voorpublicatie
van de halfjaarlijkse raming voor de economische groei, die dinsdag 17 april
wordt gepubliceerd, een stap verder.
Economen van het IMF bekeken in hoeverre de toename van schulden van
huishoudens in de periode voorafgaand aan de huizencrisis, een rol spelen
bij de diepte van de crisis.
Het antwoord is eenduidig: hoe hoger de schuldopbouw van huishoudens in de
jaren vóór de crisis, des te zwaarder wordt de economie geraakt in de vorm
van opdrogende consumentenbestedingen.
In landen waar huiseigenaren een relatief lage schuld hebben, daalt consumptie
veel minder hard bij dalende huizenprijzen, dan in een land als Nederland
waar huiseigenaren een relatief hoge hypotheekschuld hebben.
Les voor Nederland
Nederland komt ook specifiek de IMF-analyse aan bod. Zo valt uit deze
grafiek in het rapport af te lezen dat Nederland, samen met Ierland, in
het eerste decennium van deze eeuw aan kop ging bij de toename van de
huishoudschuld afgezet tegen het inkomen.
Vervolgens analyseerde het IMF hoe groot de invloed van hoge
(hypotheek)schulden op de consumptie is, als de crisis toeslaat. In deze
grafiek valt te zien dat als de schuldbouw in Nederland in de jaren 2002
tot en met 2006 minder extreem was geweest, de consumptieve bestedingen in
2010 zo'n 10 procent hoger hadden gelegen.
Het IMF doet ook aanbevelingen voor landen die kampen met schuldencrises. Die
komen er grofweg op neer dat de overheid zich vooral moet richten op
probleemgevallen.
Een forse stijging van de gedwongen verkopen van huizen en persoonlijke
faillissementen van mensen met te hoge hypotheekschulden, werkt extra
drukkend op de economie als de malaise eenmaal heeft toegeslagen. De
overheid kan beter inspringen met schuldsaneringsregelingen en zo de pijn
over jaren uitsmeren.
Schuldenlast
Relatief gunstig voor Nederland is, in vergelijking met bijvoorbeeld de
Verenigde Staten, dat het wanbetalingspercentage bij hypotheekschulden nog
relatief laag ligt. Bovendien kennen we in Nederland een vangnet in de vorm
van de Nationale Hypotheekgarantie.
Het wanbetalingsbedrag bij hypotheekleningen die onder de Nationale
Hypotheekgarantie vallen, bedroeg afgelopen jaar bijna 62 miljoen euro.
Maar het Waarborgfonds eigen woning is desondanks vorig nog wel gegroeid en
heeft nu een vangnet van ruim 740 miljoen euro.
Hypotheekrenteaftrek
Hoewel het IMF niet expliciet ingaat op de discussie over de
hypotheekrente-aftrek in Nederland, biedt het rapport wel aanknopingspunten.
Bij het verwerken van een schuldencrisis moet voorkomen worden dat
huiseigenaren met hoge hypotheeklasten op korte termijn extra in de knel
komen.
Tegelijk zijn hoge schulden van consumenten een groot risico voor de economie.
En dat is impliciet een pleidooi tegen fiscale regelingen die consumenten
aanmoedigen om zo veel mogelijk te lenen, zoals de hypotheekrenteaftrek.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl