De wereld ziet bijna niets liever dan een bekende vrouw die van haar voetstuk valt, stelt de Britse Sady Doyle in The Observer. Wat willen we absoluut niet zien: een vrouw die het spelletje weigert mee te spelen. En daar sluit genderwetenschapper en buikdanslerares Dr. Kaouthar Darmoni zich bij aan.
De afgelopen maanden hoorde ik in mijn omgeving talloze opmerkingen over Clinton. Dat ze te oud is voor het presidentschap (69 om precies te zijn, Trump is een jaar ouder), dat ze vuile spelletjes speelt en zwak is. Prima, dat mag je denken.
Maar het valt allemaal in het niet bij de geluiden die je in een willekeurig Amerikaans nieuwsitem over de campagne van Trump voorbij hoort en ziet komen. Naast de bekende petjes zie je het publiek al snel met T-shirts met “That Bitch”, bordjes met “Hillary sucks – but not like Monica” of zelfs een Hillary-pop hangend aan een strop.
Seksisme
Misschien zijn dit gewoon Trump-fans die politieke kleur bekennen, stelt Doyle, maar misschien is er meer aan de hand. De schrijfster van Trainwreck (niet te verwarren met Amy Schumer’s film) vraagt zich in het artikel af hoe het komt dat zoveel mensen zich ergeren aan Clinton. “We zouden seksisme de schuld kunnen geven – persoonlijk is seksisme een van mijn favoriete redenen om dingen op af te schuiven. Ik kan het sterk aanraden.”
Toch is deze reden volgens haar te simpel om tot de kern van het probleem te komen. Mannen, vrouwen, links of rechts georiënteerd, veel mensen moeten niets hebben van Clinton.
Dr. Darmoni vertelt aan Business Insider: "Succesvolle vrouwen moeten 'perfect' zijn, geen 'faux-pas' maken, want ze zijn... vrouwen! De publieke opinie kan het niet hebben: mannen voelen zich verslagen door een vrouw, hun ego kan er niet mee omgaan. En vrouwen zijn jaloers omdat het het veel vrouwen confronteert met hun eigen gebrek aan ambitie en invloed."
“We houden van publieke vrouwen als ze losers zijn, wanneer we ze kunnen vernederen, verslaan of (in sommige gevallen) gewoon vermoorden”, stelt Doyle.
Toch staat Clinton telkens weer op.
Dat we bekende vrouwen zo behandelen is volgens Doyle niets nieuws. Het zit in ons cultureel DNA, kijk maar naar mythologieën als die van Artemis en Orion, of simpelweg naar een van de vele romantische comedy's over ‘ijskonijnen’ zonder relatie die carrière maken.
"Een typisch voorbeeld in de politiek is Marianne Thieme", zegt Dr. Darmoni. "Ze is de enige vrouwelijke partijleider, toch wordt ze regelmatig 'belachelijk' gemaakt en bekritiseerd door haar collega's en de media. Ze is een vrouw, jong, succesvol, slim, aantrekkelijk, assertief en innovatief in de politiek. Ze zorgt voor opschudding. Maar wat er over haar wordt gezegd en geschreven is meestal met een cynische ondertoon."
En volgens Dr. Darmoni is het in de Nederlandse context vaak nog erger als in de Amerikaanse. "Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg... Niet met je hoofd boven het maaiveld uitsteken... Deze calvinistische uitdrukkingen zijn vaak 'dodelijk' voor ambitieuze vrouwen in Nederland."
We kunnen niet geloven dat ze écht succes heeft
Haar succes maakt Clinton niet zozeer onaantrekkelijk of onaardig, stelt Doyle. We kunnen ons gewoon op een bepaalde manier niet voorstellen dat haar succes bestaat en ze daar eigenhandig voor heeft gezorgd. Voorbeeld: Trump die sputtert dat “Clinton nooit als kandidaat geaccepteerd had mogen worden” of dat de uitkomst beïnvloed was door iets of iemand.
Of journalist Jonathan Walczak die stelt dat als Clinton verkozen wordt, ze vrijwillig afstand moet doen van het presidentschap “voor haar eigen bestwil”. Zelfs als we ons voorstellen dat ze wint, kunnen we het niet voorstellen dat ze écht wint. Het voelt als hoogmoed voor de val.
Zodra een vrouw succes heeft, gaan we op zoek naar haar zwaktes
Doyle schreef haar boek Trainwreck, omdat ze geïnteresseerd was in hoe onze maatschappij omgaat met vrouwen die gefaald hebben. Volgens haar staan we vrouwen nauwelijks toe iets anders te zijn dan zwak. Een stukgelopen huwelijk, een ziekte of uit de hand gelopen emoties… Wie breekt onder de publieke druk, staat vervolgens voor eeuwig bekend om die actie.
“We willen niet alleen dat een vrouw faalt, we hebben het nodig”, schrijft Doyle. Volgens haar is vrouwelijk falen een bewijs dat vrouwelijke, publieke figuren inderdaad zwak zijn. Hoe meer succes een vrouw heeft, hoe meer plezier we beleven in de val.
"Zeker als het gaat over vrouwen als politieke of zakelijke leiders", zegt Dr. Darmoni. "We tolereren hun succes als het plaatsvindt in de entertainmentindustrie. We 'accepteren' deze vrouwen als entertainers, niet echt als serieus."
Onze cultuur van ‘trainwrecks’ zorgt er dus voor dat we ervan houden om een vrouw te bekritiseren als ze succes heeft. Pas na hun dood krijgen vrouwen als Amy Winehouse, Marilyn Monroe en prinses Diana lof, daarvoor waren ze vrijwel continu negatief in het nieuws.
Een voorbeeld willen zijn
Het verhaal van Clinton past wel in dit plaatje. Ze had zich kunnen neerleggen bij het feit dat ze werd afgeschilderd als de bedrogen vrouw en had de luwte op kunnen zoeken. Als de verliezer in de race met Barack Obama en met een ondergeschikte functie in zijn regering. Maar dat deed ze niet. Ze weigert het spel mee te spelen en kiest de moeilijke weg, meent Doyle.
"Een vrouw die faalt, maar uiteindelijk succes heeft wordt gezien als ongevoelig, hard en opportunistisch... Clinton is daar een goed voorbeeld van", stelt Dr. Darmoni.
"Een feniks die herrijst uit haar eigen as, dat tolereren we niet. We willen niet dat ze herrijst en succes heeft, we willen dat deze vrouw as blijft. Daardoor voelen we ons beter over onszelf, omdat de meerderheid jaloers en saai is. Niet deze vrouwen! Zij vallen, staan op en gaan verder. Thank god dat Clinton waarschijnlijk de eerste vrouwelijke president wordt van zo'n sterke wereldnatie. We hebben meer van zulke rolmodellen nodig."
Doyle: “Als Clinton opgeeft en zich laat afschilderen als 'trainwreck', heeft ze minder last van seksisme, wat een teken ís van seksisme. Blijft ze openlijk, zichtbaar succesvol, dan heeft ze meer last van seksisme. Máár, het laat ook zien dat seksisme minder macht over ons heeft dan dat we denken.”