COMMENTAAR – Mijn leven speelt zich af in de tech- en mediacocon van Silicon Valley en New York, net als dat van de meeste van mijn vrienden en verwanten.
Ze waren geschokt afgelopen nacht. Ze zeggen dat ze moeten ‘overgeven’ en zoeken naar hun paspoort.
Ik kom net terug van een bezoek van vier dagen in Tennessee, hartje Trump-country, waar ik een huwelijk bijwoonde. Ik kom daar om het jaar, of elke twee jaar, sinds ik mijn vrouw ontmoette in 1996.
Hoewel ik er niet ben opgegroeid, geniet ik van mijn bezoeken aan Tennessee. De schoonfamilie behandelt ons aardig; ik hou van ze op een manier waarop je van familie houdt waarmee je nooit over politiek praat.
En ik denk dat ik min of meer begrijp hoe ze denken, zelfs als ik het er niet mee eens ben.
Een paar observaties voor mijn vrienden die zich nooit buiten de biotoop van de Amerikaanse oost-of westkust begeven - en voor iedereen in de wereld die nu geschokt is door de ontwikkelingen in de Verenigde Staten. Een poging om iets meer te begrijpen van hoe Amerikanen zojuist iemand tot president hebben verkozen, waarvan 61 procent van de ondervraagden in een recente peiling aangaf dat hij niet geschikt is voor het presidentschap.
- Een lid van de schoonfamilie werkte meer dan twintig jaar in een fotolaboratorium, een baan waarmee ze haar familie van inkomen voorzag. Ze werd een paar jaar voor haar pensioen ontslagen. Het bedrijf sneed in de kosten, omdat de opkomst van digitale beeldverwerking de klassieke filmrolletjes wegdrukte. En zij was daar het slachtoffer van. Ze kreeg niets extra's bij haar ontslag. Geen pensioen, geen vergoeding.
- Mensen zoals ik vertellen haar dat ze zich moet omscholen, trainingen volgen en een nieuwe baan moet vinden. Maar hoe werkt dat precies? Hoe komt ze aan inkomen terwijl ze zich omschoolt? Wie neemt überhaupt een 60-jarige uit een kleine gemeente als trainee aan? Wat gebeurt er met dat soort gemeenten waar banen verdwijnen, terwijl de jongere generatie nog op de arbeidsmarkt moet komen?
- Haar man was al met pensioen. Gelukkig had hij een goede baan gehad bij de papierfabriek, de belangrijkste werkgever in de regio. Hij was afgezwaaid met een volledig pensioen en kon een mooi huis kopen met wat land, en zij kan leven van wat ze samen hadden opgebouwd. Eerder dit jaar is hij overleden. Maar de banen bij de papierfabriek - prima banen voor lagergeschoolden met een aardig pensioen - zijn banen waar wij van de kenniseconomie, de geldjongens van Wall Street en de politiek in Washington op neerkijken. We zeggen: die banen gaan weg en komen niet meer terug.
- Mensen uit plattelandsstreken zijn niet dom. Ze weten dat globalisering met zich meebrengt dat het efficiënter is voor bedrijven om banen naar het buitenland te verplaatsen. Ze weten dat degenen die deze bedrijven leiden, cijfertjes belangrijker vinden dan de mensen die wonen en werken in plaatselijke gemeenschappen.
- Toen ik in Tennessee was voor het huwelijk, draaiden we met een grote boog om politieke conversaties heen. We wilden niet verstoren wat een blijde bijeenkomst moest zijn. Maar op een avond vertelde een familielid een verhaal over enorme trucks die enkele jaren geleden passeerden met een lading uit één van de oude kopermijnen in de bergen, enkele kilometers verderop - iets van erts, dacht ze. "Ze verscheepten al het spul naar China!", riep ze verontwaardigd.
- Dat is kapitalisme, het is kennelijk efficiënt - als er vraag naar het spul was geweest in de Verenigde Staten, zou het hier zijn verkocht. De transportkosten naar China zijn immers fors.
- Maar waar ze over inzat is dat we iets waardevols verscheepten naar een verre plek, waar de plaatselijke gemeenschap hier er niets aan heeft. Het levert hier geen banen op.
- Ik ben al helemaal gewend aan het beeld van daklozen in de straten van San Francisco. Het voelde akelig vertrouwd toen ik plots een zwerver zag met een bord, nabij de snelweg van het stadje Athens in Tennessee - maar het was wel de eerste keer in twintig jaar dat ik daar een dakloze heb gezien. Mensen in deze streek hebben altijd banen gehad, of een kerk om of terug te vallen, of op z'n minst de trots om hun wanhoop niet open en bloot op straat te leggen.
- Het is echt heel lastig om mensen in Tennessee te overtuigen dat we Syrische vluchtelingen moeten opvangen, "als we het zelf niet kunnen rooien" - in de woorden van een familielid.
- Tennessee beschikte over een behoorlijk progressieve zorgregeling die uit de jaren 90 stamt. Mensen die onverzekerd waren kregen dekking aangeboden, en alle verzekerden kregen een bepaald standaardpakket om de premiekosten laag te houden. Maar onze familieleden moesten er niets van hebben. Ze hadden hun hele leven gewerkt en begrepen niet waarom 'meelifters' die nooit een baan hadden gehad, dezelfde zorg zouden moeten krijgen als mensen met een baan.
Begrijp me niet verkeerd - mensen in Tennessee zijn niet perfect, dat is nergens zo. Het is een regio met alcoholisme en drugsgebruik. Racistische taal wordt openlijk geventileerd en men staat niet bepaald open voor niet-blanke niet-christenen. Er is de nodige onwetendheid - ik hoorde een keer iemand praten over "die Mongoolse joden" en begreep volstrekt niet waar het nu precies over ging. De priester die het huwelijk inzegende, sprak nadrukkelijk over een verbintenis tussen "een man en een vrouw".
Dergelijke dingen wil ik niet goedpraten. Maar als je de problemen van grote aantallen Amerikanen negeert en neerkijkt op mensen die al decennia in dergelijke regio's wonen, dan hebben die het op een gegeven moment gehad.
Hillary Clinton is de personificatie van de elite die de dienst uitmaakt. Haar man was president toen de krachten van de globalisering plaatselijke gemeenschappen begonnen te verscheuren. Ze is een carrière-politicus, en zelfs als bepaalde kritiek op haar onterecht is, heeft ze toch de schijn van medeplichtigheid op zich geladen.
De keuze voor Donald Trump was de sterkst mogelijke middelvinger die zijn aanhangers konden opsteken, naar wat ze zien als de onzichtbare, heersende elite - degenen die hun levens in de afgelopen decennia hebben veranderd zonder toestemming te vragen, degenen die de vruchten hebben geplukt, terwijl kleinere gemeenschappen uit elkaar vielen.
Die middelvinger gaat ons nu allemaal een hoop narigheid bezorgen.