ANALYSE – Het opmerkelijkste aan de manier waarop president Donald Trump liegt, is niet hoe vaak hij dat doet. Het is iets anders: hij lijkt zich niet druk te maken om de geloofwaardigheid van zijn leugens.

Trump kondigde dinsdagavond aan dat hij FBI-directeur James Comey heeft ontslagen, een actie die slechts één precedent kent in de geschiedenis van de FBI. Het Witte Huis publiceerde een brief van de onderminister van Financiën Rod Rosenstein. Die verschafte een bizarre verklaring. Comey zou zijn ontslagen vanwege de manier waarop hij de e-mailaffaire van Hillary Clinton heeft aangepakt.

Rosenstein schrijft: “Je geeft geen persconferentie om schadelijke informatie vrij te geven over iemand die onderwerp is geweest van een afgesloten strafrechtelijk onderzoek.”

Hiermee verwees de onderminister naar de persconferentie die FBI-directeur Comey op 5 juli 2016 gaf. Daarin bekritiseerde Comey de manier waarop Clinton met vertrouwelijke informatie was omgegaan, terwijl de FBI tegelijk aangaf dat ze niet vervolgd zou worden.

Maar is dit echt de reden dat Comey moest vertrekken? Laten we even teruggaan naar een tweet van Donald Trump van een week geleden.

Volgens The New York Times was het Witte Huis de afgelopen dagen druk bezig met de voorbereiding van het ontslag van de FBI-directeur. Minister van Justitie Jeff Sessions zou zelfs zijn geïnstrueerd om met een voorwendsel te komen voor het ontslag.

Dat de opgegeven reden zo ongeloofwaardig is, kan alleen worden geduid als een doorzichtige poging om te maskeren dat het eigenlijk gaat om het recente onderzoek van de FBI [naar de Russische connecties van (ex-)medewerkers van Trump, red]. Het Witte Huis lijkt alles op alles te willen zetten om lekken naar de media vanuit de inlichtingendienst te stoppen.

Russisch onderzoek van de FBI

Het hete hangijzer wordt met zoveel woorden ook direct genoemd in de tweede paragraaf van de brief die de president schreef aan Comey: "Hoewel ik het zeer waardeer dat u [Comey, red] mij tot drie keer toe heeft geïnformeerd dat er geen onderzoek naar mij loopt, volg ik niettemin het oordeel van het ministerie van Justitie dat u de dienst niet effectief kan leiden."

Het ontslag van Comey onder deze omstandigheden valt niet te verdedigen. Toch ben ik niet extreem bezorgd. Het lijkt namelijk niet erg waarschijnlijk dat Trump met het verwijderen van Comey grip krijgt op het onderzoek van de FBI naar de Russische interventie bij de presidentsverkiezingen. Laat staan dat de publieke aandacht voor zijn banden met Rusland hiermee wordt afgeleid.

De FBI wordt nu geleid door een plaatsvervangend directeur. Die is net als Comey benoemd voordat Trump president werd. De bureaucratie van de FBI verandert niet. Als we mogen afgaan op de verslaggeving van Politico, is het kader bij de FBI in shock vanwege het ontslag van Comey.

Volgens CNN zijn er de afgelopen weken oproepen voor getuigverklaringen gedaan aan medewerkers van Michael Flynn. Dat is de voormalig veiligheidsadviseur van Trump die één van de belangrijkste figuren is in het Russische onderzoek.

Intussen zijn Democraten in het Amerikaanse Congres woedend, en veel Republikeinen voelen zich ongemakkelijk.

Brandstof voor publieke verontwaardiging

Mocht Trump gedacht hebben dat hij de aandacht voor de Russische zaak op een laag pitje kon zetten, dan heeft hij het goed mis. Dit is brandstof voor publieke verontwaardiging en vergelding vanuit de FBI die, zoals we het afgelopen jaar hebben gemerkt, niet terugdeinst voor lekken naar de media.

Trump zal uiteindelijk een nieuwe directeur benoemen voor de FBI, al kan dat nog maanden duren. Dan valt  we zien of dat een onafhankelijke geest is, of eerder een stroman van Trump die op de eerste plaats de doelen van het Witte Huis dient. En dan moet blijken of Republikeinse senatoren met een dergelijke kandidaat akkoord gaan.

Ik wil hier niet beweren dat er een geslepen plan is van Trump om te voorkomen dat de FBI op zwaar belastende informatie stuit. Trump was waarschijnlijk gewoon boos dat Comey bezig was met een onderzoek dat hem niet goed uitkomt. Hij was boos dat Comey blijkbaar niet toegaf aan de druk van het Witte Huis om lekken binnen de FBI op te sporen, boos dat Comey publiekelijk zaken besprak die hem onwelgevallig waren. Trump was wellicht gefrustreerd dat Comey zo vaak op tv was.

Trump wilde mogelijk simpelweg wraak nemen en tonen wie de baas is. En dat heeft hij gedaan. Het gevolg is waarschijnlijk dat het onderzoek naar zijn banden met Rusland wordt geïntensiveerd.