ANALYSE – De verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten heeft één groot voordeel voor Europa. Trump stelt zaken op scherp en maakt duidelijk dat handel ook een kwestie van macht is.
America First: handel is alleen goed als de Verenigde Staten profiteert. Je kunt het er mee eens zijn of niet, het brengt de discussie over de rol van de Europese Unie als handelsblok op een ander niveau.
Dit gaat niet over de vraag of de EU kromme bananen mag verbieden, maar hoe je als handelsblok staat tegenover de rest van de wereld.
Als Trump doet wat hij zegt, gaat hij niet-Amerikaanse bedrijven die zijns inziens Amerikaanse banen inpikken straffen. Dan wordt de machtsvraag meer dan ooit relevant.
Trump merkte tot vreugde van Brexiteer Michael Gove op dat andere EU-landen het voorbeeld van de Brexit waarschijnlijk zullen volgen, aangezien de EU een ‘vehikel voor Duitsland’ is.
Achter Trumps opmerking zit een duidelijke logica. Wie groter is, staat sterker en kan betere deals voor zichzelf afsluiten met zwakkere tegenstanders. Lees: een verbrokkeld Europa.
Trump heeft met de EU een serieuze tegenspeler
Onderstaande grafieken vormen een simpele illustratie van bovengenoemde logica, die juist voor een land als Nederland enorme implicaties heeft.
De omvang van het nationaal inkomen van een land zegt iets over het gewicht van een land bij internationale onderhandelingen. Als je de situatie na de Brexit als uitgangspunt neemt, en vervolgens het gewicht van de economie van de Europese Unie op één stelt, zijn de verhoudingen als volgt.
Zonder het Verenigd Koninkrijk blijft de Europese Unie de op één na grootste economie ter wereld. Alleen de Verenigde Staten is dan zo'n 30 procent groter.
Trump heeft een licht overwicht, maar de EU kan op min of meer gelijke voet met de Verenigde Staten onderhandelen.
China is nog een fractie kleiner dan de Europese Unie. Belangrijke kanttekening is wel dat de Chinese economie naar verwachting binnen pakweg tien jaar groter zal zijn dan zowel de Amerikaanse als de Europese economie.
Let ook even op de verhouding tussen het Verenigd Koninkrijk en de VS: dat is de basis waarop de Britse premier Theresa May vrijdag aanschuift bij America First-president Donald Trump.
Europese versnippering: verdeel en heers
Maar wat nu als de Europese Unie uiteen valt? Onderstaande grafiek geeft weer hoe de wereld eruit ziet, als je de omvang van de Nederlandse economie op één stelt in een versnipperd Europa.
Nederland heeft in deze situatie ten opzichte van belangrijke handelspartners alleen een streepje voor op België.
De economie van de VS is pakweg 24 keer zo groot als de Nederlandse - dat geeft meteen ook aan hoe realistisch Arjan Lubachs ludieke verzoek aan Donald Trump van enkele dagen geleden was: The Netherlands Second?
Vanuit het perspectief van Trump is het uiteraard een stuk makkelijker onderhandelen met een verdeeld Europa. Nederland wordt dan bijna te klein om nog met het blote oog waar te nemen. Maar ook Duitsland, Frankrijk, Italië en uiteraard het VK zijn dwergen geworden vergeleken met de Verenigde Staten.
In de logica van hardcore Brexiteers is deze situatie eveneens te prefereren boven een wereld waarin de EU blijft bestaan. Het idee is immers dat de Britten een special relationship hebben met hun grote Amerikaanse broer. En relatief staat het VK sterker tegenover Duitsland, Frankrijk en Italië als individuele naties, vergeleken met de EU als handelsblok.
Dit laatste wordt nog eens extra duidelijk als je de onderstaande grafiek bekijkt, waarin het belang van de internationale handel voor landen is weergegeven - de import en export van goederen en diensten als percentage van het nationaal inkomen.
Te zien is dat voor de EU de handel met de buitenwereld op iets meer dan een derde van de omvang van Europese economie komt - dat scheelt niet heel veel met de Verenigde Staten. Maar vanuit het perspectief van individuele Europese landen ligt dat heel anders.
Nederland en België spannen in dit lijstje de kroon. De internationale handel is echter ook van vitaal belang voor het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland.
Omdat EU-landen veel met elkaar handelen, is de EU-handel met de rest van de wereld (32 procent) veel kleiner dan bijvoorbeeld de totale buitenlandse handel van Duitsland (86 procent van het nationaal inkomen).
Ook dit illustreert weer het punt van Trump: als de Verenigde Staten individueel met Duitsland zouden kunnen onderhandelen, is Duitsland én kleiner én veel afhankelijker van handel. Wie heeft wie het meeste nodig?
Dit laatste wordt na de Brexit een harde werkelijkheid voor het Verenigd Koninkrijk.
Als Theresa May Donald Trump vrijdag bezoekt, zal Trump in eerste instantie een mooie pr-show opvoeren. De Brexit? Geweldig! Volgt de Amerikaanse president daarna de logica van America First, dan zal hij een deal willen sluiten die gunstiger is voor de Verenigde Staten dan voor het VK.
In de wereld van The Donald kan er immers maar één winnen.