COLUMN – Theresa May beschuldigde Europese politici en bestuurders er woensdag van samen te zweren tegen haar Conservatieve Partij in een poging de verkiezingen te beïnvloeden.
“De Britse onderhandelingspositie wordt verkeerd weergegeven in de continentale pers”, zei May.
“Het onderhandelingsstandpunt van de Europese Commissie is verhard en Europese politici en bestuurders uiten dreigementen tegen Groot-Brittannië. Dat is allemaal zorgvuldig getimed om de uitkomst van de Britse verkiezingen op 8 juni te beïnvloeden.”
Die opmerkingen zijn om verschillende redenen bizar en zorgwekkend.
Het riekt naar een complottheorie
Het staat May natuurlijk vrij te stellen dat de Europese pers haar positie “verkeerd weergeeft”. Er zijn inderdaad kranten die af en toe de standpunten van politici verkeerd weergeven. Verslagen van haar gesprek met Jean-Claude Juncker zouden verkeerd kunnen zijn opgeschreven. Dat gebeurt nu eenmaal.
Maar haar bewering dat dit "zorgvuldig getimed" is om de uitkomst van de verkiezingen te beïnvloeden is een hele bizarre die doet denken aan de ergste soort complottheorie van een randfiguur. Zoals met al dit soort grootse complottheorieën zijn de eerste vragen die je moet stellen altijd hoe en waarom iemand zoiets zou proberen. En de antwoorden zijn duidelijk.
De EU heeft geen reden de verkiezingen te beïnvloeden
Beide grote partijen in Groot-Brittannië zijn nu voor een Brexit. Allebei hebben ze gestemd voor het in werking stellen van artikel 50, allebei willen ze uit de interne markt en allebei willen ze een einde aan het vrije verkeer van personen vanuit de EU.
Tot afgelopen zomer was Labour-leider Jeremy Corbyn nog beduidend en openlijk meer eurosceptisch dan May zelf. Als hij de macht had gehad, dan zou Corbyn de Britten al tientallen jaren geleden uit de EU hebben teruggetrokken.
Dus zelfs als de EU de mogelijkheid zou hebben de Conservatieven de verkiezingen te laten verliezen - wat gezien de voorsprong van 23 procentpunten die de partij heeft in peilingen zeer onwaarschijnlijk lijkt - dan blijft de vraag waarom het ze iets zou uitmaken.
Mandaat van May boeit de EU niet
May heeft deze verkiezingen uitgeschreven om haar "mandaat te versterken" bij de Brexit-onderhandelingen. Maar daar zijn twee duidelijke problemen mee.
EU-politici hebben allemaal een eigen mandaat. Het verzwakken van het mandaat van May is niet in hun belang.
Toen de voormalig Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis zijn onderhandelingen met de EU begon gaf hij hoog op van zijn mandaat van het Griekse volk. Maar dat maakte weinig indruk.
Zoals de Duitse minister Wolfgang Schauble van Financiën hem gelijk al liet weten: "Het is jouw mandaat tegen het mijne."
May zal snel ontdekken dat de eigen mandaten van andere Europese leiders voor hen veel belangrijker zijn dan die van haar. Als de leiders van de EU denken dat het in hun belang is de Britten een goede overeenkomst aan te bieden dan zullen ze dat doen. Maar als ze denken van niet, dan niet. Het maakt daarom niks uit of May een meerderheid van 10 of van 100 zetels heeft.
Toch kan een grote Conservatieve overwinning de EU helpen
De premier heeft nu een meerderheid van slechts 17 zetels. Als ze het daar tot 2020 mee moet uitzingen zonder verkiezingen, dan zal ze vrijwel zeker onder steeds grotere druk komen te staan van eurosceptische backbenchers. Als May na de verkiezingen een veel grotere meerderheid heeft, zal die druk flink afnemen.
Hooggeplaatste functionarissen binnen de EU zijn zich daarvan bewust. Zo zei kabinetschef Martin Selmayr van de Europese Commissie woensdag in reactie op de opmerkingen van May: "We hebben een sterke onderhandelaar nodig [in Downing Street, red.] - iemand die het hele land achter zich weet te verenigen."
In dat opzicht zou een grote overwinning voor May het waarschijnlijker kunnen maken een voor beide partijen aanvaardbare overeenkomst te sluiten met de EU.
Dus wie profiteert?
Hoe beter je kijkt naar de complottheorie van May, hoe onlogischer hij wordt. En dat doet de vraag rijzen wat de bedoeling ervan is. De eerste mogelijkheid is dat May echt gelooft dat de EU zich probeert te mengen in de Britse verkiezingen. Dat zou zorgelijk zijn aangezien dat aangeeft dat de Britse premier behoorlijk paranoïde is en dat belooft niet veel goeds voor de komende jaren.
De andere mogelijkheid is dat ze het niet echt gelooft, maar doet alsof om daar op korte termijn electoraal gewin uit te halen. Als dat zo is dan lijkt het in elk geval goed te werken. Als het campagneteam van de Conservatieven de eindredactie had mogen doen van de voorpagina's van de kranten, dan zou er nauwelijks een woord zijn veranderd.
Hoewel het electorale voordeel van de opmerkingen van May duidelijk lijkt, geldt dat niet voor de politieke voordelen op langere termijn.
Door EU-landen te beschuldigen van bemoeienis met de Britse verkiezingen heeft May de relaties met de EU-bondgenoten beschadigd precies op het moment dat die juist op z'n sterkst zouden moeten zijn.
En hoewel haar populariteit met dit standpunt op korte termijn zal toenemen zal het er op lange termijn alleen maar voor zorgen dat de verwachtingen over de deal die ze uiteindelijk zal weten te bereiken alleen nog maar verder stijgen.
De verwachtingen van het Britse volk over de deal die May kan bereiken zijn nu al veel hoger dan wat mogelijk is. Uit recente opiniepeilingen blijkt dat de Britten de huidige vrijhandel met de EU willen behouden en tegelijkertijd volledige controle wil over de immigratie. De EU heeft meerdere malen duidelijk maakt dat het nooit zo'n overeenkomst zal aanbieden.
De opmerkingen van May hebben niet alleen de onrealistische publieke verwachtingen opgestookt, de manier waarop ze zich uitsprak hebben het ook nog eens moeilijker gemaakt er überhaupt aan te voldoen.
Met deze felle retoriek krijgt ze op korte termijn misschien gunstige krantenkoppen, maar het zorgt er uiteindelijk voor dat de kans groter wordt dat Groot-Brittannië onder de slechtste en meest schadelijke voorwaarden uit de EU vertrekt.