ANALYSE – Theresa May’s Conservatieve Partij kwam deze week bijeen in Birmingham om te debatteren over de Brexit en hoe het land daarna verder moet.
Beelden van de halflege conferentiezaal verschenen op televisie, maar tijdens de sessies vond het echte debat plaats: met parlementsleden, activisten en analisten in felle discussies over de toekomst van het Verenigd Koninkrijk en het afscheid van de Europese Unie.
Deze vijf lessen kunnen we trekken uit het congres van de Conservatieven:
De Conservatieven maken zich ernstig zorgen om Jeremy Corbyn.
Het overheersende gevoel op het Labour-congres in Liverpool een week geleden was dat de partij opmerkelijk eensgezind is. Er was weinig te merken van de bittere gevechten tussen de verschillende vleugels die eerdere congressen domineerden. Ook gebeurde er niets controversieels.
Het beleidsvoorstel dat Labour-leider Jeremy Corbyn en John McDonnell aangekondigden, kon niet alleen op veel media-aandacht rekenen, maar ook op instemming vanuit het land. Tenminste, als we recente peilingen mogen geloven.
'Our Town', een gelikte en krachtige Labour-campagne die na het congres werd gelanceerd, baarde Conservatieve parlementsleden de nodige zorgen. Zozeer dat sommige Conservatieven zich zelfs op sociale media roerden om hun zorg uit te spreken.
Robert Halfon zei dat zijn partij "een doordacht antwoord" moet hebben op de "serieuze zaken" die op het Labour-congres besproken zijn. "Voorspelbare plannen slaan niet meer aan bij het publiek", zo waarschuwde hij.
De groeiende zorg of Labour nog wel te kloppen valt, was een terugkerend thema op dit congres van de Conservatieven. George Freeman, oud-adviseur van Theresa May, waarschuwde dat de Tories "geen visie" lijken te hebben en op deze manier de sleutels van Downing Street 10 in Corbyns schoot werpen. Hij kreeg bijval van Justine Greening, oud-minister van Onderwijs: "Als deze partij niet verandert, winnen we geen verkiezingen meer. Zo eenvoudig is het".
Nadat May en haar Conservatieven in 2017 zetels verloren bij haar vervroegde verkiezingen, hoeven de Britten pas weer in 2022 naar de stembus. De chaos rondom de Brexit vergroot echter de kans op vervroegde verkiezingen, zeker als May het veld moet ruimen.
Maar ze weten niet hoe ze Corbyn aan moeten pakken.
"Hoe winnen we de veertigers terug?", was een vraag die de bezorgde Conservatieven op de vele aparte sessies tijdens het congres stelden. De partij worstelt en zoekt naarstig naar ideeën om de toenemende vergrijzing van de Conservatieve Partij een halt toe te roepen. Een helder antwoord bleef in Birmingham uit.
Het grote partijdilemma werd treffend verwoord door de belangrijke opiniepeiler Joe Twyman, die zei dat het beleid om jongere kiezers te trekken uit drie onderdelen bestaat: 1) de reductie van de huizenprijzen met 50 procent; 2) het schrappen van het collegegeld en 3) het afblazen van de Brexit.
Voor de Tories is het eerste onhaalbaar, het tweede onverteerbaar en het derde ondenkbaar.
Volgens Twyman hebben miljoenen dertigers en veertigers - en niet alleen studenten - het idee dat tien jaar Conservatieve kabinetten niets voor hen heeft opgeleverd. Corbyns Labour spreekt dat deel van het electoraat wel aan.
Volgens sommige Conservatieve parlementsleden is de Brexit het grootste obstakel om alsnog die kiezers te verleiden. Voormalig minister van Onderwijs Nicky Morgan zei dinsdag tegen Business Insider dat de partij snel de controle moet terugvinden als het op de Brexit aankomt. Anders zullen "de meeste verstandige mensen zich afvragen wat de Conservatieve Partij hen in vredesnaam te bieden heeft".
Uit dit partijcongres blijkt dat de partij zelf geen enkel idee heeft over hoe het een positieve boodschap voor de toekomst kan vormgeven.
Al is de oplossing voor sommigen duidelijk: de boodschap nóg harder van de daken schreeuwen. De beruchte Brexiteer Jacob Rees-Mogg beweerde dat het allemaal ligt aan de uitleg. Gevraagd waarom Corbyn's boodschap zo aanslaat, zei hij dat dat "deels komt omdat we niet met hen praten. Nadat we met ze gepraat hebben, moeten we ze de weg wijzen naar het vrijemarktkapitalisme".
May's Chequers-plan is zo goed als dood.
Een van de meest voorkomende slogans op het congres was "chuck Chequers" (dump Chequers) op badges, stickers en T-shirts. May's controversiële Brexit-plan om het land nog met de EU verbonden te laten zijn - meedoen met de interne markt en de douane-unie - is als een mislukte kaassoufflé in elkaar gezakt en afgeschoten door haar aanhang die grotendeels voor een harde Brexit is. Het is lastig te zeggen wie haar plan het meest haat: Brexiteers, ultra-Remainers of de Europese Unie.
De weerstand is echter het grootst onder de Brexiteers, nota bene het merendeel van de Conservatieve aanhang. Tijdens zijn zeer druk bezochte toespraak werd oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson uitzinnig toegejuicht toen hij opriep het plan te verwerpen.
Bizar genoeg suggereerde hij zelfs dat May strafrechtelijk vervolgd zou kunnen worden als ze volhardt in haar plannen. May's aanhangers benadrukten dat May zich aan haar voornemens moet houden, hoewel het na deze week niet uitgesloten mag worden dat ze hier en daar concessies zal doen.
De strijd om May's troon is losgebarsten.
Wat iedereen denkt binnen de Conservatieve Partij en in Westminster: May is geen premier meer bij de volgende verkiezingen in 2022. Haar positie verzwakte verder op woensdagochtend vlak voor haar grote toespraak, toen parlementslid James Duddridge het congres als "een ramp" omschreef. Hij zei dat hij een brief naar de partijvoorzitter zou sturen waarin hij om May's ontslag vraagt.
De officieuze strijd rond de opvolging van May is op dit congres onmiskenbaar van start gegaan. Oudere Tories die op haar baan azen, denken dat ze het niet lang meer zal volhouden en deden hun best om indruk te maken in Birmingham.
De eerste naam die rond zoemt is natuurlijk die van Johnson, die een speech tegenover zo'n duizend toehoorders hield waarin hij May's leiderschap betwistte. Een tweede naam die het goed deed, was die van de ambitieuze minister van Binnenlandse Zaken Sajid Javid. Hij stak zijn kritiek op de huidige koers niet onder stoelen of banken.
Verder is opper-Brexiteer Rees-Mogg populair binnen de partij; hij trok tijdens het congres consequent volle zalen. Mede-Brexiteer Priti Patel sprak op een aantal sessies en overweegt een gooi naar het leiderschap te doen, aldus enkele bronnen tegen Business Insider.
Maar als de race om het leiderschap voor de algemene verkiezingen begint, dan wordt de lijst met deelnemers ongetwijfeld veel langer. En hoewel May's positie waarschijnlijk veilig is tot de uiteindelijke Brexit, staat een grote groep parlementariërs klaar om het stokje over te nemen.
Maar Boris Johnson wordt waarschijnlijk géén leider.
Johnson trok weliswaar volle zalen, zijn speech onthulde evenzoveel zwakke als sterke kanten. Met zijn frontale aanval op May - door haar te beschuldigen van landverraad en door onterecht te suggereren dat ze strafrechtelijk vervolgd kan worden - sloeg Boris de plank flink mis.
De premier mag dan niet populair zijn, niemand binnen de partij wil een appeltje met haar schillen. In tegenstelling tot Johnson zelf.
May's speech was goed gedoseerd en doordacht. Ze herinnerde haar gehoor eraan dat ze haar als leider hadden gekozen. Ze was in die zin het tegenovergestelde van Johnson.
Zelfs onder Johnson's vaste supporters overheerste het gevoel dat zijn speech misplaatst was. Zijn tegenstanders zijn er meer dan ooit van overtuigd dat dit Johnsons laatste stuiptrekkingen zijn.
Een gematigd Conservatief parlementslid schatte Johnson's kansen 'ongelooflijk laag' in. "Minder dan vijf procent. Ik denk dat Johnson's populariteit snel aan het afnemen is. Zijn gedrag, zijn taalgebruik, zijn enorme ontrouw gaan er slecht in bij de partij. Ik ken veel partijleden die doorwrochte aanhangers van Johnson waren en die zich nu afvragen wanneer de man eindelijk z'n mond eens houdt. Hij berokkent de partij zeer veel schade. Boris zal zich niet kandidaat stellen omdat hij weet dat hij nauwelijks steun geniet en dat het een beschamende vertoning zal zijn."
Een andere, pro-Europese parlementariër omschreef Johnson als een 'self-serving shit'.
Het gevoel overheerst dat Johnson een goede kans had op het partijleiderschap toen hij minister van Buitenlandse Zaken was. Zijn ambtsperiode kenmerkte zich echter door controverses en de vele brokken die hij maakte. Dat, plus het feit dat hij ontslag nam, was voor velen het bewijs dat Johnson niet geschikt is als leider.
Een pro-Brexit-parlementariër verwoordde het tegenover Business Insider als volgt: "Hij had de kans zichzelf te bewijzen als een serieus politicus en hij heeft het verkloot."