Het kabinet lag toch al niet op koers om de vergrijzing betaalbaar te houden.
Volgens berekeningen
die econoom Bas Jacobs aan het begin van de kabinetperiode maakte, zouden de
plannen uit het regeerakkoord de ‘houdbaarheid’ van de overheidsfinanciën
verminderen.
In gewoon Nederlands: het Kabinet spaart te weinig om de vergrijzingkosten te
kunnen dragen. En dat terwijl in het Coalitieakkoord van 2007 nog was
afgesproken om een derde van het lange-termijn-begrotingsprobleem nog deze
kabinetsperiode weg te werken.
Het probleem van Bos
Zie daar het probleem van Wouter Bos. Door de recessie lopen de uitgaven van
de overheid automatisch op, terwijl de inkomsten dalen. Jan en alleman zeurt
aan zijn hoofd om het begrotingstekort ook nog actief te vergroten door
nieuwe lastenverlichting en extra uitgaven, want Keynesiaans
stimuleringsbeleid – genoemd naar de beroemde Britse econoom John Maynard
Keynes – is weer helemaal in.
Bedrijven willen meer werktijdverkorting, verruiming van innovatiekredieten,
en ruimere regels voor afschrijvingen en verliescompensatie. Vakbonden eisen
groene investeringen, banenpools en deeltijd-WW. SER-voorzitter Alexander
Rinnooy Kan zet de zaak op scherp door te stellen dat “het kabinet te traag
is met het formuleren van maatregelen die de recessie moeten bestrijden”.
Hekserij
Als Bos iedereen zijn zin geeft, kunnen de houdbaarheidsdoelstellingen uit
het raam en moet de volgende generatie op water en brood. Geen goed idee. De
recessie is misschien wat korter en minder diep als Bos iedereen zijn zin
geeft – al is ook dat allerminst zeker, Keynesiaans beleid is meer hekserij
dan wetenschap – over tien jaar zit Bos’ opvolger met een veel groter
probleem.
Wat kan Bos doen? Heel wat. De extra uitgaven en lastenverlichting in 2009
moet hij dekken met bezuinigingen en lastenverhoging in latere jaren. Een
deel daarvan het liefst nog voor 2012, want anders schuift hij het hele
probleem door naar het volgende kabinet.
Tegelijkertijd met het stimuleringsprogramma moet er dus een structureel
bezuinigingsplan op tafel komen. Het eerste werkt snel, het tweede treedt
later in werking. De economie wordt (hopelijk) aangezwengeld, en de kosten
daarvan worden nog door de huidige generatie opgebracht. Dat is eerlijk en
verstandig.
Lagere hypotheekrenteaftrek
Er zijn mogelijkheden genoeg om het tweede deel van het plan in te vullen.
Stapels rapporten van de adviesraden van de regering liggen al jaren stof te
verzamelen. Ze staan vol met ideeën om de overheidsfinanciën op lange
termijn gezond te maken.
Lagere hypotheekrenteaftrek, hogere arbeidsparticipatie, meer uren voor in
deeltijd werkende vrouwen, afschaffen van de ‘aanrechtsubsidie’ voor
niet-werkende vrouwen, de AOW-leeftijd naar 67 jaar, fiscalisering van de
AOW-premie, hogere milieubelastingen in ruil voor lagere inkomstenbelasting,
minder belastingaftrek voor specifieke groepen, hervorming van de
arbeidsmarkt (minder ontslagbescherming!), zuinigere gezondheidzorg door
meer marktwerking in de zorg, structureel lagere overheidsconsumptie,
enzovoort, enzovoort.
Stuk voor stuk zijn het even pijnlijke als noodzakelijke maatregelen. En het
zijn maatregelen die de politiek al jaren voor zich uitschuift.
Schuttersputjes
Zelfs een financiële crisis en aanstormende recessie blijken niet genoeg om
de Haagse kaasstolp wakker te schudden. De mededeling dat een groep
ambtenaren de vrije hand heeft gekregen om plannen te bedenken die de
economie weer op de been moeten helpen, was al genoeg om de politici in hun
vertrouwde schuttersputjes te jagen.
Aan de hypotheekrente wordt niet getornd, brullen de CDA-ers. De AOW-leeftijd
mag niet omhoog, loeit de PvdA-fractie. Lasten mogen niet omhoog van het
CDA, de uitgaven niet structureel naar beneden van de PvdA.
Niets beweegt. Alles staat stil. Dus is er ook geen dekking voor het gewenste
stimuleringsplan.
Stimuleren zonder die dekking, dat zien de twee grote coalitiepartijen niet
zitten. Terecht, want beide partijen hebben pakweg vijftig procent kans om
ook in het volgende kabinet te zitten. Dan zouden ze hun eigen rommel moeten
opruimen.
Economie kan soms zo simpel zijn. Recessie? Gewoon meer geld lenen en uitgeven
en later de schulden aflossen. Was de politiek maar net zo ongecompliceerd.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl