- De huidige voedselcrisis kan volgend jaar verder verslechteren, als daadwerkelijke tekorten de logistieke problemen gaan overschaduwen.
- De oorlog in Oekraïne heeft een drukkend effect op de landbouwopbrengsten in de regio.
- Elders gebruiken boeren minder kunstmest, omdat de prijs ervan astronomisch is toegenomen. Ook dat zal voor tegenvallende oogsten zorgen.
- Lees ook: Waarom voedselprijzen voorlopig hoog blijven: verstoring door oorlog in Oekraïne niet zomaar verholpen
De coronapandemie. De oorlog in Oekraïne. De wereldwijd verstoorde toeleveringsketen. Dit zijn de drie crises die samen de prijzen van allerlei voedselproducten – van graan en zonnebloemolie tot citroenen en avocados – omhoog hebben gedreven.
Hoewel de toeleveringsketen al sinds het uitbreken van de pandemie begin 2020 verstoord is, wordt deze verergerd door de Russische oorlog in Oekraïne. Beide landen zijn grote graanexporteurs waar veel landen van afhankelijk zijn. Dit conflict heeft de stijgende prijzen van voedsel nog verder opgedreven. Met name de kwetsbare bevolkingen worden hierdoor hard geraakt, aldus de humanitaire organisatie Mercy Corps.
“Astronomisch toegenomen prijzen hebben ervoor gezorgd dat, met het geld dat we geven aan kwetsbare gezinnen, steeds minder voedsel gekocht kan worden”, vertelt Mercy Corps CEO Tjada D’Oyen McKenna aan Insider. “De beschikbaarheid van voedsel wordt verminderd door een dalende koopkracht.”
Vorige maand kwamen Oekraïne en Rusland na maanden tot een overeenkomst om de door die laatste geblokkeerde graantransporten via de Zwarte Zee te hervatten. Deze deal staat onder toezicht van de Verenigde Naties en Turkije. Het hervatten van de Oekraïense graantransporten zorgde voor opluchting op de markten. De voedselprijsindex van de VN daalde daardoor in juli voor de vierde maand op rij. Eerder dit jaar steeg deze index nog tot recordhoogtes.
Toch zullen deze lichte prijsdalingen als gevolg van de graandeal niet direct merkbaar zijn bij consumenten.
"Hoewel de prijs van voedsel de afgelopen weken is afgenomen", legt McKenna uit, "zijn de markten nog steeds te onstuimig. Zelfs met dalende prijzen wereldwijd zullen lokale markten deze aanpassingen het komende jaar nog niet zien."
En tegen die tijd is het volgende stadium in de huidige voedselcrisis aangebroken. Een die opnieuw de prijzen zou kunnen laten stijgen. Dit zijn de manieren waarop de voedselcrisis in 2023 nog erger kan worden.
Dit jaar zijn er logistieke problemen, volgend jaar zal de oogst flink tegenvallen
In 2022 was de voedselcrisis voornamelijk het gevolg van de logistieke problemen rondom het exporteren van Oekraïens en Russisch graan naar de rest van de wereld. Volgend jaar is het nog maar de vraag of er genoeg graan is om te exporteren, zeker in het geval van Oekraïne.
De Russische invasie die begon op 24 februari verstoorde namelijk de oogstcyclus in Oekraïne. Er werd in april en mei minder graan ingezaaid. Of de opbrengst de komende maanden in zijn volledigheid kan worden geoogst, is ook nog maar de vraag.
In juli waarschuwde president Volodimir Zelenski op Twitter al dat de jaarlijkse oogst van Oekraïne dit jaar een stuk minder zal zijn door de oorlog. "Onze oogst dit jaar is in gevaar en kan de helft zijn van wat het normaal is."
Eerder deze maand bevestigde een rapport van McKinsey de angst van de Oekraïense president. Op 17 augustus publiceerde de consultancyfirma een onderzoek waarin geschat wordt dat de graanopbrengt in het volgende oogstseizoen 35 tot 45 procent zal afnemen.
"Het voortdurende conflict belemmert de boeren in hun mogelijkheden om velden voor te bereiden, zaden te planten en gewassen te beschermen en te bemesten, wat waarschijnlijk zal resulteren in nog lagere volumes in het volgende oogstseizoen", schrijven de analisten van McKinsey.
Volgens de ramingen van het consultancybureau zal de Oekraïense oogst volgend jaar tussen de 30 en 44 miljoen ton minder zijn dan dit jaar.
Meerdere factoren spelen hierbij mee, schrijft de firma. Dit jaar is er door boeren minder graan ingezaaid per hectare. Ook hebben boeren door de Russische blokkades van Oekraïense havens minder kunnen verdienen aan hun oogst en blijft het risico aanwezig dat ingezaaid graan het komende jaar door de oorlog alsnog niet verzorgd en geoogst kan worden.
Het wereldwijde aanbod van gewassen zal verder tegenvallen door de suboptimale opbrengsten in onder andere Rusland en Brazilië, zo schrijven de analisten.
Stijgende kunstmestprijzen en klimaatverandering kunnen de voedselcrisis verergeren
In 2021 was Rusland verantwoordelijk voor een vijfde van alle kunstmestexport wereldwijd. De oorlog in Oekraïne, en de sancties tegen Moskou, hebben de aanvoer van deze belangrijke bodemverrijker echter zwaar verstoord. De prijs van stikstofmest ureum is volgens Bloomberg in een jaar tijd meer dan verdubbeld.
Als gevolg hiervan werd het afgelopen jaar wereldwijd minder kunstmest gebruikt. En dit zal merkbaar zijn. "Hogere prijzen van, en tekorten aan, kunstmest zullen voor lagere opbrengsten gaan zorgen in landen die erg afhankelijk zijn van de import van kunstmest", zo luidt het rapport van McKinsey. "Graanopbrengsten in landen zoals Brazilië zullen daardoor afnemen, en dus ook het aanbod op de hele wereldmarkt."
Mercy Corps ziet dezelfde trend voor 2023. "Boeren waarmee wij werken in Guatamala zijn niet in staat geweest om te investeren in de volgende productiecyclus. Omdat ze kunstmest niet meer konden betalen, maar ook omdat andere goederen – bijvoorbeeld plastic buizen die nodig zijn voor irrigatie – niet meer beschikbaar zijn", aldus McKenna.
Aangezien deze schokken in de landbouwsector en de toeleveringsketen samenvallen met toenemende extreme weersomstandigheden, zoals zware droogtes in Europa en overstromingen in Australië, voorziet McKinsey grote problemen in onze toekomst. De consultancy voorspelt dat de volgende voedselcrisis groter zal zijn dan die eerder deze eeuw. 'Het conflict in Oekraïne schudt aan de fundamenten van een wereldwijd voedselsysteem dat al wankelt', schrijft McKinsey.