Vliegdekschepen voor drones zijn nieuwe trend: dit is waarom

China heeft onlangs het grootste amfibische aanvalsschip ter wereld geïntroduceerd. Door de eigenschappen van het schip is er volop speculatie dat het gaat om het eerste speciaal voor drones gebouwde vliegdekschip.

China zou hiermee het derde land zijn met een dronevliegdekschip. Twee andere landen — Turkije en Iran — hebben bestaande schepen geschikt gemaakt voor het lanceren van luchtdrones.

Dronevliegdekschepen zijn een relatief nieuw concept, dat eerder alleen te zien was in science fiction-films en op militaire tentoonstellingen. Dit soort schepen laat zien hoe een nieuwe tijdperk van oorlogsschepen eruit komt te zien, vergelijkbaar met de lancering van de HMS Dreadnought in 1906, het Britse marineschip dat een revolutie betekende in het ontwerpen van oorlogsschepen.

De droneschepen profiteren van het groeiende bereik van drones en het vermogen van een groot schip om ze snel te kunnen lanceren voor een vijandelijke kust.

Er is veel discussie over welke eigenschappen van een dronevliegdekschip zou moeten hebben, net zoals er in het verleden altijd veel debat was over andere scheepsklassen.

Wat is een dronevliegdekschip?

In de meest letterlijke zin kan vrijwel elk schip een droneschip zijn, aangezien er van vrijwel alle schepen drones vanuit de hand gelanceerd kunnen worden. Zelfs grotere drones waar een kleine katapult en een vangnet voor nodig is, zoals de AAI RQ-2 Pioneer en de Boeing Insitu RQ-21 Blackjack, zijn al sinds midden jaren '80 gebruikt op allerlei soorten Amerikaanse marineschepen.

Grotere drones met vaste vleugels zijn ook al eerder vanaf vliegdekschepen of amfibische aanvalsschepen gelanceerd. In 2013 werd de Northrup Grumman's X-47B demonstrator gelanceerd vanaf het dek van de USS George H. W. Bush en landde hij daar ook weer. En korter geleden vertrok de Gray Eagle STOL UAV van General Atomics vanaf een Zuid-Koreaans amfibisch aanvalsschip.

Het concept van een dronevliegdekschip gaat echter verder: een schip met een groot vliegdek dat is ontworpen om hele golven van drones te lanceren. Zoals een traditioneel vliegdekschip is gebouwd om vliegtuigen met piloot op te laten opstijgen, gaat het hier om een speciaal voor drones gebouwd schip.

Er wordt gedebatteerd over welk land in technische zin als eerste een dronevliegdekschip geeft gebouwd, net zoals aan het begin van de 20e eeuw het geval was over de vraag wie als eerste een vliegdekschip had gebouwd. De deelnemers aan deze race zijn geen landen die traditioneel tot de leidende zeemachten van de wereld behoren.

Het Turkse vlaggenschip

Turkije is het eerste land dat claimde een dronevliegdekschip te hebben. De in 2023 in gebruik genomen TCG Anadolu is 230 meter lang en weegt 27.436 ton. Het is het meest geavanceerde schip van de Turkse marine en het huidige vlaggenschip.

Hoewel de Turkse overheid zegt dat 70 procent van de Anadolu uit onderdelen uit eigen land bestaat, is het ontwerp dat van het Spaanse amfibische aanvalsschip Juan Carlos I.

Net zoals zijn Spaanse voorganger was Anadolu oorspronkelijk bedoeld om helikopters en Amerikaanse F-35B stealth strike fighters te kunnen vervoeren en laten opstijgen en landen.

Maar in 2019 werd Turkije uit het F-35 programma gezet vanwege de aanschaf van Russische S-400-luchtdoelraketsystemen, waarvan Amerikaanse en NAVO-functionarissen vreesden dat ze gebruikt konden worden om inlichtingen over de F-35 te verzamelen.

In plaats van het gebruik van de Anadolu te beperken tot alleen helikopters, koos Turkije ervoor het schip om te bouwen tot het eerste dronevliegdekschip ter wereld, daarbij vertrouwend op zijn drone-industrie van wereldklasse.

Er zullen twee drone-modellen gaan vliegen vanaf de Anadolu: de Bayraktar TB3 en de Bayraktar Kızılelma. Beide werden ontwikkeld door de welbekende producent Baykar. De TB3 is de marinevariant van de TB2-drone van het bedrijf met opvouwbare vleugels, een versterkte ophanging en een krachtigere motor.

Baykar zegt dat de drone het 21 uur vol kan houden en tot 280 kilo aan gewicht met zich mee kan dragen. De drone kan zowel gebruikt worden voor surveillancemissies als voor aanvalsmissies, vooral tegen vijanden met gebrekkige luchtafweer.

Baykar omschrijft de Kızılelma als een "gevechts-UAV" die is uitgerust met een turbofanstraalmotor waarmee het een maximumsnelheid van Mach 0,9 kan bereiken en tot 13.700 meter hoog kan vliegen. De drone kan ook 1.500 kilo aan wapens vervoeren op externe ophangpunten en in interne wapenruimtes.

De luchtmacht van de Anadolu zal bestaan uit 12 onbemande gevechtsdrones. Het schip kan ook AH-1W Cobra- en T129-aanvalshelikopters vervoeren en SH-60B Seahawks.

In november schreef de TB3 geschiedenis door succesvol op te stijgen en te landen op de TCG Anadolu, waarmee het de eerste drone met vaste vleugels werd die van een schip met een kort dek opsteeg en landde. In januari voerde een TB3 de eerste succesvolle luchtaanval uit op een nepdoel.

Het Iraanse dronevliegdekschip

Op 6 februari werd Iran het tweede land dat claimde een dronevliegdekschip in gebruik te hebben genomen. Het schip, de Shahid Bahman Bagheri, is een omgebouwd containerschip.

De transformatie begon in 2022, toen er een schuin vliegdek aan de romp werd toegevoegd. In 2023 werd aan de boeg een vergelijkbaar schuin dek toegevoegd aan de boeg.

Door het ontwerp kunnen drones op wielen schuin opstijgen en landen. Dat systeem is waarschijnlijk om praktische redenen gekozen om problemen met de scheepstoren te vermijden.

Volgens Iraanse bestuurders is het dek van de Shahid Bahman Bagheri 180 meter lang, weegt het 41.978 ton en heeft het schip een bereik van 22.000 zeemijl. Het schip heeft de mogelijkheid om snelle aanvalsluchtvaartuigen te vervoeren en in te zetten.

Het schip kan een toonbeeld zijn van de krachtige Iraanse dronetechnologie, die Rusland heeft geholpen Oekraïne aan te vallen.

Teheran heeft foto's en filmpjes gepubliceerd van meerdere dronemodellen aan boord van het schip. Dat zijn onder meer twee Mohajer-6 verkennings- en aanvalsdrones, een ogenschijnlijk aangepaste Ababil-3 verkennings- en aanvalsdrone en twee kleine Homa-drones.

Het meest fascinerende model is echter een nieuwe UAV die gebaseerd lijkt op het binnenlandse stealth fighter-project dat bekendstaat als de Qaher-313.

Er is weinig bekend over de nieuwe drone. Er zijn er zeven waargenomen op het dek van de Bagheri in twee verschillende varianten, die allebei kleiner waren dan het eerdere Qaher-313 prototype. Sommige experts speculeren dat de vier grotere modellen mogelijk aan hun binnenkant wapens mee kunnen voeren, zodat ze minder zichtbaar zijn op de radar. Opstijgen en landen is alleen gezien van de kleinere variant.

Op het vliegdek van de Bagheri zullen mogelijk uiteindelijk ook aangepaste varianten van andere modellen terechtkomen en de Shahed-136, die al vaak is gebruikt om Oekraïne aan te vallen. Ook zou de Bagheri onbemande onderzeeërs moeten kunnen lanceren.

De Bagheri is onderdeel van de marinetak van de Iraanse Revolutionaire Garde.

Het Chinese dronevliegdekschip

China stapte eind 2024 in de dronevliegdekschiprace. Het schip Sichuan is gebaseerd op het Chinese Type 075-klasse amfibische aanvalsschip en is aangepast voor een betere uitvoering van vluchten, veranderingen zoals de positie van de liften en de twee commando-eilanden.

Het leidende schip uit de Type 076-klasse, de Sichuan, is 260 meter lang en weegt meer dan 40.000 ton. Daarmee is dit het grootste amfibische aanvalsschip ter wereld. Hij is net iets langer dan de 257 meter lange Amerikaanse LHA.

Sichuans opvallendste kenmerken zijn de grote katapult aan bakboordzijde en het opvangsysteem op het dek — beide primeurs voor een amfibisch aanvalsschip. De katapult maakt het mogelijk om vliegtuigen met vaste vleugels te lanceren, terwijl het opvangsysteem landingen van deze toestellen mogelijk maakt.

Omdat China geen bemande toestellen in dienst heeft die geschikt zijn voor een korte start en landing, is het vrijwel zeker dat de luchtmacht van de Sichuan grotendeels uit onbemande toestellen zal bestaan. Het meest waarschijnlijke model hiervoor is de GJ-11 Sharp Sword: een door straalmotoren aangedreven, stealth drone, vermoedelijk ontworpen voor aanvalsmissies.

Beelden van GJ-11-modellen op luchtvaartbeurzen tonen twee interne ruimtes, waarvan sommigen speculeren dat ze meer dan 2.000 kilo aan bewapening kunnen dragen. In een conceptvideo van de Aviation Industry Corporation of China, de staatsfabrikant van de drone, is te zien hoe een vanaf een schip gelanceerde GJ-11 zes lokvliegtuigen inzet om de luchtafweer van een vijandelijk schip te misleiden en mogelijk elektronische aanvallen uit te voeren.

De GJ-11 kan ook dienen als een ‘loyale wingman’ voor bemande gevechtsvliegtuigen, mogelijk ter ondersteuning van de Chinese marineluchtmacht met J-15-jagers en J-35-stealthtoestellen.

Gelet op het formaat van de Sichuan zou het schip tot wel twaalf GJ-11’s kunnen meenemen. De toekomstige luchtmacht kan daarnaast bestaan uit marine-versies van andere drones uit het Chinese arsenaal, of toestellen die nog in ontwikkeling zijn

Waarom droneschepen?

Van de drie schepen zijn alleen de Anadolu en de Bagheri officieel in gebruik genomen. De Anadolu heeft deelgenomen aan marineoefeningen, terwijl de Bagheri eind vorig jaar proefvaarten heeft gemaakt in de Perzische Golf en sindsdien met andere schepen van de IRGCN heeft gevaren.

De Sichuan daarentegen wordt momenteel afgebouwd ter voorbereiding op haar eerste proefvaarten op zee.

Droneschepen zijn niet alleen waardevol vanwege hun vermogen om onbemande verkennings- en aanvalsvliegtuigen in te zetten. Ze kunnen ook helpen kosten te besparen: het opleiden van dronepiloten is eenvoudiger en kan sneller dan het trainen van straaljagerpiloten. Ook kunnen drones sneller en goedkoper vervangen worden vergeleken met straaljagers.

Nu de marine in diverse landen steeds meer naar onbemande middelen kijkt, zullen droneschepen in de toekomst waarschijnlijk een steeds belangrijkere rol spelen.

Benjamin Brimelow is een freelance journalist die verslag doet van internationale militaire en defensiekwesties. Hij heeft een masterdiploma in Global Affairs met een specialisatie in internationale veiligheid van de Fletcher School of Law and Diplomacy. Zijn werk is gepubliceerd in Business Insider en het Modern War Institute van West Point.

LEES OOK: Tanks zijn waardeloos: AI-drones worden beslissend in toekomstige oorlogen, volgens ex-topman van Google