Opiniepeilingen voor de Amerikaanse verkiezingen wijzen op een ruime zege voor de Democraat Joe Biden. Maar niemand durft daarvoor z’n hand in het vuur te steken.
Een duidelijke overwinning voor hetzij Biden, hetzij Trump, bespaart een hoop gedoe na de verkiezingen.
Voor de Amerikaanse politiek, economie en financiële markten is een betwiste uitslag het meest rampzalige scenario, aldus strategisch analist Andy Langenkamp van ICC Research.
ANALYSE – Financiële markten lijken hun optimisme afgeschud te hebben. Onzekerheid troef is het devies voor de komende tijd: politieke, economische en natuurlijk epidemiologische factoren spelen door elkaar heen, waarbij beleggers de grootste moeite zullen hebben om richting te bepalen.
De markten moeten de komende tijd veel ballen tegelijk in de lucht houden, waarvan de meest in het oog springende – naast de coronacrisis – de Amerikaanse verkiezingen van volgende week zijn.
Opiniepeilingen wijzen steeds meer richting een Blue Sweep: winst van het Huis van Afgevaardigden, de Senaat en het Witte Huis voor de Democraten. Toch durven veel Democraten nog steeds niet hardop te zeggen dat ze vol vertrouwen hebben in de winst; het trauma van 2016 is nog niet vergeten.
Routes naar het Witte Huis voor Trump en Biden
Het moet gezegd worden dat Donald Trump nog altijd wat wegen heeft waarlangs hij zichzelf voor een tweede vier jaar in het Witte Huis kan parkeren.
Zo geeft de statistische website FiveThirtyEight de zittende president nog altijd een kans van ruwweg een op negen op een tweede termijn, maar dan moet de Trump-verkiezingsbus dus wel precies het juiste pad van swing states succesvol afleggen om uit te kunnen stappen op 1600 Pennsylvania Avenue.
Voor Joe Biden leiden veel meer stemwegen naar het Witte Huis. Zo is zelfs een staat die al sinds 1980 onafgebroken op de Republikeinse presidentskandidaat stemt nu een toss-up: Texas met zijn 38 kiesmannen.
Als Biden de swing states wint waar hij nu ver voorstaat in de peilingen (Virginia, Colorado, Michigan, Nevada, New Mexico, New Hampshire), krijgt hij hij 286 kiesmannen achter zich en wordt hij president, óók bij een verlies van Pennsylvania, North Carolina en Florida.
Zelfs zonder Michigan haalt hij net de drempel van 270 kiesmannen. Daarbij komt dat Biden er nu ook goed voorstaat in Arizona (11 kiesmannen) en Wisconsin (10 kiesmannen). De Democraaat kan dus via meerdere routes comfortabel het Oval Office binnenrijden.
Senaat wordt cruciaal bij verkiezingen
Het Huis van Afgevaardigden lijkt deze verkiezingen minder interessant, aangezien dit vrijwel zeker in handen blijft van Democraten. De Senaat daarentegen is juist de meest onvoorspelbare van de drie. Deze kleurt nu Republikeins rood: 53 Republikeinen tegenover 47 Democraten (inclusief twee onafhankelijken).
Deze verkiezingen staan 35 van de honderd zetels in de Senaat op het spel, waarvan er nu 23 in handen zijn van de Republikeinen. De Democraten moeten dus drie of vier zetels winnen om de teugels over te nemen (drie als Biden president wordt en anders vier, want de vicepresident geeft de doorslaggevende stem als de stemmen staken).
Sinds de coronacrisis uitbrak zijn de kansen voor de Democraten om de Senaat van kleur te laten verspringen aanmerkelijk gestegen. De meeste peilingen en betting markets geven nu de Democraten een lichte voorsprong.
Ook als de Democraten alle drie de huizen winnen, is nog niet gezegd dat zij zomaar alles kunnen doordrukken. De Senaat kent namelijk de zogenaamde filibuster. Dit instrument geeft een minderheid van minstens 41 stemmen de mogelijkheid een wetsvoorstel tegen te houden.
De filibuster kan overigens niet op alle terreinen ingezet worden, bijvoorbeeld sinds een aantal jaar niet meer bij de benoeming van federale rechters (exclusief leden van de Supreme Court, maar dat is weer een verhaal voor een andere keer).
Democraten zullen na de verkiezingen geen meerderheid hebben van zestig zetels in de Senaat en dus zullen de Republikeinen nog steeds blokkeermacht hebben in de Senaat. Tenzij Democraten aansturen op het afschaffen van filibuster.
Via de meest simpele weg – het veranderen van Senate Rule 22 – zal het niet gaan, want daarvoor is de instemming nodig van twee derde van de aanwezige en stemmende Senatoren. Maar er zijn andere, ingewikkeldere, maar in de recente geschiedenis wel bewandelde paden die uiteindelijk de filibuster voor bepaalde onderwerpen kunnen omzeilen.
Horrorscenario: betwiste uitslag
Het gaat bij de verkiezingen van 3 november niet alleen om de verkiezingsuitslag zelf, maar ook om de vraag wanneer de uitslagen bekend zijn en of ze geaccepteerd worden door de verliezende partij.
Nu al hebben 73 miljoen Amerikanen vervroegd gestemd. Op veel plekken mogen die stemmen nog niet geteld worden. Er zijn staten waarvoor gevreesd wordt dat het nog dagen of zelfs weken duurt na de verkiezingsdag voordat alle stemmen geteld zijn.
In het zorgelijkste scenario lijkt Trump op 3 november de winnaar, maar passeert Biden hem dan alsnog via de eerder uitgebrachte stemmen.
Trump probeert al constant twijfel te zaaien over de betrouwbaarheid van vervroegd stemmen. Hij zal het vuurtje verder aanwakkeren als hij op de verkiezingsdag gewonnen lijkt te hebben, maar vreest dat hij toch nog verslagen wordt door die vervroegde stemmen.
Een aanzienlijk deel van zijn achterban vertrouwt de stembusgang sowieso niet en is zelfs bereid de toevlucht te zoeken in geweld (dit geldt ook voor een niet onaanzienlijke minderheid in het Democratische kamp).
Kortom, in het ergste, niet ondenkbare geval vormen de verkiezingen de opmaat naar weken en mogelijk maanden van politieke crisis in Washington. Dat op een moment dat het land juist snakt naar leiding en duidelijkheid vanuit de hoofdstad om de coronacrisis te bestrijden.
Daarbij moet niet vergeten worden dat pas begin januari het nieuwe Congres zijn werk begint en de nieuwe presidentiële termijn zelfs pas twee weken daarna. In de tussentijd kunnen Republikeinen – ervan uitgaande dat zij de verkiezingen verliezen - nog proberen zoveel mogelijk zaken door te drukken.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het managen van valutarisico’s voor bedrijven. Lees samen met andere beslissers zijn en andere publicaties op het researchplatform van ICC.