ANALYSE – Eindelijk duidelijkheid. Dinsdagavond stemde het Britse parlement in met de vfurige wens van premier Boris Johnson om nieuwe verkiezingen te houden. Die staan nu gepland voor 12 december.
Ogenschijnlijk staat de Conservatieve Partij van Johnson op een riante voorsprong. Als Johnson erin slaagt om een meerderheid te verwerven in het parlement kan hij zijn Brexit-deal met de EU ongehinderd doorvoeren en vijf jaar verder regeren.
Uit een recente peiling van bureau Opinium komt naar voren dat de Conservatieven kunnen rekenen op ongeveer 40 procent van de stemmen, liefst 16 procentpunt meer dan Labour, dat op 24 procent van de stemmen staat. De Liberal Democrats, die actief tegen de Brexit campagne zullen voeren, komen op 15 procent en de Brexit Party van Nigel Farage staat op 10 procent.
Gelet op de aard van het Britse districtenstelsel, waarbij de winnende kandidaat per district een zetel binnensleept, kan een landelijke score van 40 procent voor de Conservatieven resulteren in een ruime meerderheid in zetels in het Lagerhuis.
Toch neemt Johnson een grote gok met nieuwe verkiezingen. De strijd om de gunst van de kiezer kan resulteren in een triomf of een pijnlijke mislukking voor de Conservatieven. In het laatste geval is het ook goed mogelijk dat de Brexit helemaal niet doorgaat.
Een serieus risico voor Johnson is dat Remain-stemmers die bij de vorige verkiezingen op de Conservatieven hebben gestemd dit keer voor anti-Brexit-partijen zullen kiezen. Daar staat tegenover dat de Conservatieven districten denken te kunnen winnen die traditioneel bekend staan als Labour-bastions.
Mochten de Conservatieven verliezen vanwege een comeback van Labour, dan zal Labour-leider Jeremy Corbyn hoogstwaarschijnlijk aansturen op een nieuw referendum over de Brexit. En de peilingen geven Remain al lange tijd een nipt voordeel als het gaat om de keuze om toch in de EU te blijven.
Waar wordt het echt spannend bij de komende Britse verkiezingen? En met welke strategie proberen respectievelijk Johnson en Corbyn de overwinning binnen te slepen? Dit zijn de dingen die je in de gaten moet houden.
Waar worden de Britse verkiezingen beslist?
Schotland
Schotland is een van de sleutelregio's voor de komende verkiezingen. De Conservatieven hebben 13 zetels in Schotland, maar die kunnen ze allemaal kwijtraken. Uit een peiling van YouGov van afgelopen september blijkt dat de Conservatieven in 13 Schotse districten kunnen zakken van 44 procent naar 30 procent van de stemmen.
De Scottish National Party staat op stevige winst in de peilingen. Schotse kiezers hebben tijdens het referendum van 2016 overwegend voor Remain gestemd en zijn steeds meer teleurgesteld over de harde Brexit die de Conservatieven willen doorvoeren.
Zuidwest-Engeland & ultra-Remain-districten
De Conservatieven raken waarschijnlijk ook zetels kwijt in districten waar kiezers in meerderheid tegen de Brexit zijn en waar kandidaten van de Liberal Democrats en Labour actief pleiten voor tweede referendum.
De inzet van de Liberaal-democraten is helder: als ze een meerderheid krijgen in het Lagerhuis, zullen ze de Brexit afblazen. De kans dat de Lib Dems de grootste partij worden is klein, maar ze hopen met deze boodschap Conservatieve kiezers die Remain hebben gestemd naar zich toe te trekken. Met deze strategie proberen de Lib Dems met name zetels terug te winnen in het zuidwesten van Engeland.
Door onomwonden campagne te voeren tegen de Brexit hopen de Liberal Democrats ook te scoren in stedelijke regio's, vooral in Londen.
Aan de andere kant van het politieke spectrum moet Johnson ook rekening houden met de Brexit Party van Nigel Farage. Vanwege het 'winner takes all'-systeem per district is de kans niet groot dat de Brexit Party veel zetels zal winnen. Maar deze partij kan in bepaalde districten wel stemmen wegkapen bij de Conservatieven, waardoor die de overwinning in een district mislopen en Labour of de Liberal Democrats er met de buit vandoor gaan.
Welke strategie volgt Boris Johnson?
Johnson zal de verkiezingsstrijd willen 'framen' als een tegenstelling tussen 'het parlement' en 'het volk'. Zijn hoofdargument zal zijn dat het huidige parlement alles in het werk heeft gesteld om de Brexit niet door te laten gaan.
Johnson zal zich erop voor laten staan dat hij een (goede) deal heeft weten te sluiten met de Europese Unie, terwijl Labour-leider Jeremy Corbyn alleen maar bezig is geweest met obstructie. Bovendien wil Labour een nieuw referendum. Hiermee zal Johnson proberen Labour-kiezers die vóór de Brexit hebben gestemd naar zich toe te trekken.
De Conservatieven denken dat deze strategie het verschil kan maken in 30 tot 40 districten waar sprake zal zijn van een nek-aan-nek-race. Deze districten kunnen het verschil maken bij de uitslag van de verkiezingen, aldus de krant The Telegraph.
Het potentiële slagveld bevindt zich vooral in het midden en noordoosten van Engeland waar veel pro-Brexit-stemmers wonen. Het gaat dan om districten zoals Bishop Auckland, Stockton South, Barrow & Furness, Dewsbury en Wakefield.
Volgens campagnestrategen van de Conservatieven kan winst in deze districten voldoende zijn om verliezen in Schotland en Zuid-Engeland te compenseren. Wat de Conservatieven hierbij ook in de kaart kan spelen is verdeeldheid tussen Labour en de Liberal Democrats in bepaalde districten, waardoor een Conservatieve kandidaat net het hoogste stempercentage kan halen.
Welke strategie hanteert Labour?
Labour-leider Jeremy Corbyn moet zowel Leave- als Remain-stemmers te vriend houden. Bij de vorige verkiezingen van 2017 haalde Labour 40 procent van de stemmen, maar dat vertaalde zich in minder zetels dan de Conservatieven omdat Labour in een aantal sleuteldistricten achter het net viste.
Labour zal de verkiezingsstrijd breder willen maken dan een debat vóór of tegen de Brexit. Binnenlandse thema's zoals de bezuinigingen die onder het bewind van de Conservatieven zijn doorgevoerd komen prominent op de agenda. Met als logisch speerpunt: verbetering van de publieke voorzieningen. Met die focus zal Labour vooral in regio's met pro-Brexit-stemmers proberen kiezers te lokken, omdat de partij daar relatief zwak staat in het Brexit-debat.
Deze strategie is niet kansloos: uit een peiling van afgelopen augustus bleek dat kiezers in armere regio's zich vooral zorgen maken over de kosten van het levensonderhoud en criminaliteit. Brexit vinden ze op zich een minder belangrijk thema. Dat is ook precies de reden dat premier Johnson de laatste tijd zo vaak te zien is in ziekenhuizen en dat hij hamert op meer agenten op straat.
De vraag is dus of stemmers waar zowel Labour als Johnson op mikken overtuigd kunnen worden dat een Conservatieve premier ze daadwerkelijk gaat helpen. Het trackrecord van de Conservatieve Partij van de afgelopen tien jaar is wat dit betreft geen pluspunt. Labour geniet doorgaans meer vertrouwen als het gaat om het ondersteunen van de nationale gezondheidszorg en de koopkracht van zwakkere groepen.
Wat is het risico van de strategie van Johnson?
Kan de strategie van Boris Johnson net zo spectaculair falen als die van zijn voorganger Theresa May? Zij verspeelde bij de verkiezingen van 2017 een Conservatieve meerderheid in het Lagerhuis en moest daarna door met een minderheidsregering.
In een eerdere analyse van Business Insider noemden we een aantal serieuze risico's van de aanpak van Johnson.
De Conservatieven zijn uiteraard bezorgd over een herhaling van 2017. May startte met een riante voorsprong in de opiniepeilingen, maar een reeks zwakke optredens in de media deed de voorsprong in de peilingen verdampen.
Labour voerde een strakke campagne en eindigde in aantal stemmen op vrijwel gelijke hoogte met de Conservatieven. In zetels resulteerde dat in een lichte achterstand voor Labour.
De publieke optredens van Johnson zullen dus nauwlettend gevolgd worden. Bij recente bezoekjes aan ziekenhuizen heeft Johnson al een paar keer te maken gehad met boze kiezers die klaagden over afbraak van de verzorgingsstaat. Daar moeten de Conservatieven dus alert op zijn.
Een andere uitdaging is dat Johnson flink wat zetels moet wegkapen in pro-Brexit-regio's waar Labour traditioneel sterk is om het verlies aan zetels in Remain-gebieden goed te maken. Dat zou kunnen, maar de speelruimte voor missers is klein.
Johnson mag dus eigenlijk geen steken laten vallen, want niet alleen het premierschap staat op het spel. De verkiezingen van 12 december kunnen ook het verschil maken tussen wel of geen Brexit.