ANALYSE – Het is weer eens Brexit-dag. De Britse kiezers gaan donderdag naar de stembus en als de Conservatieve premier Boris Johnson een meerderheid krijgt in het Lagerhuis, kan de Brexit-deal die hij heeft gesloten met de Europese Unie door het Britse parlement worden geloodst.
Johnson wil bij een verkiezingszege de Brexit nog voor het eind van het jaar doorvoeren.
Zelf waarschuwde de premier woensdag dat de race nog niet is gelopen. Daarmee wil Johnson natuurlijk vooral een hoge opkomst van Conservatieve kiezers veilig stellen. Hij wil voorkomen dat potentiële kiezers van de Conservatieven wegblijven, omdat ze denken dat Johnson toch wel gaat winnen en hun stem niet per se nodig is.
Nationale peilingen bleken er in het verleden vaak naast te zitten bij de verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk. Dat komt vooral door de aard van het kiesstelsel.
Britse verkiezingen: districtenstelsel maakt uitslag onzeker
In het Britse districtenstelsel wordt de strijd per zetel lokaal gevoerd. De winnende kandidaat in het district eist de facto alle stemmen in dat district op. Zo kan het gebeuren dat een partij die in de nationale peilingen minder dan de helft van de stemmen trekt, toch een absolute meerderheid haalt in het Britse parlement. Tegelijk wordt de betrouwbaarheid van de nationale peilingen minder groot als in veel districten sprake is van een nek-aan-nek-race. Dat is donderdag zeker het geval.
In het zuiden van Engeland zetten de Liberaal-Democraten in op het weglokken van Conservatieve Remain-stemmers die tegen de Brexit zijn. In Noord-Engeland zetten de Conservatieven in op het weglokken van pro-Brexit-kiezers van Labour. En in Schotland zet de nationalistische SNP in op het wegkapen van de resterende zetels van Conservatieven.
Bij de verkiezingen voor het Lagerhuis zijn er 650 zetels te vergeven. Dus theoretisch ontstaat een absolute meerderheid bij 326 zetels. In de praktijk kan een lager zetelaantal voldoende zijn, omdat de Noord-Ierse, katholieke Sinn Féin-partij doorgaans geen zetels wil innemen in het Britse Lagerhuis. Daarnaast heeft de voorzitter van het Lagerhuis een zetel, maar die telt niet mee.
Bekijk hieronder 5 grafieken die laten zien waarom Johnson er goed voor staat.
Britse peilingen: Johnson wint de verkiezingen.
Bovenstaande grafiek laat zien dat de laatste peiling van bureau YouGov een ruime zege voorspelt voor de Conservatieven, met een totaal van 339 zetels.
Wachten op de exitpoll.
De meest betrouwbare peiling is doorgaans de exitpoll die wordt gehouden bij de stembussen. De stembussen sluiten donderdagavond om 23 uur Nederlandse tijd. En kort daarna volgt de exitpoll. Bovenstaande grafiek laat de nauwkeurigheid van de exitpoll zien bij voorgaande verkiezingen en die blijkt redelijk betrouwbaar.
In veel districten is sprake van een nek-aan-nek-race.
Zoals gezegd hangt erg veel af van districten waar sprake is van een nek-aan-nek-race. Bovenstaande grafiek van analisten van ING geeft een beeld van de verhoudingen in een reeks districten en prognoses van waar het wel en niet spannend wordt.
Trend van de peilingen: Johnson zet een opgaande lijn in.
Als je naar de landelijke peilingen kijkt, dan geeft bovenstaande grafiek de trends weer van de polltracker van de BBC.
Hier vallen twee dingen op: sinds Boris Johnson premier werd op 24 juli van dit jaar zijn de Conservatieven beter gaan scoren in de peilingen. Dat gaat ten koste van de Brexit Party. Deze trend zette ook door nadat begin november duidelijk werd dat er nieuwe verkiezingen zouden komen.
Tegelijk is te zien dat Labour sinds begin november in de peilingen terrein wint, ten koste van de Liberaal-Democraten. Maar Labour blijft fors achterlopen op de Conservatieven.
Theresa May in 2017: de voorsprong van de Conservatieven kalfde af.
Aardig is om het verschil te bekijken met de verkiezingen van 2017, toen premier Theresa May een comfortabele meerderheid in het Lagerhuis verloor, ondanks de voorsprong van de Conservatieven in de peilingen.
In deze polltracker is te zien dat de Conservatieven in de peilingen consistent voorlagen op Labour. Maar nadat May in april 2017 nieuwe verkiezingen uitschreef, was wel een verschuiving zichtbaar: Labour klom sterk in de peilingen, terwijl de voorsprong van de Conservatieven kleiner werd.
Dat May de meerderheid van de Conservatieven in het Lagerhuis uiteindelijk verspeelde in 2017, was dus geen totale verrassing.
Gelet op de trends dit jaar, kun je dus ook het volgende concluderen: als Boris Johnson vrijdag niet als winnaar tevoorschijn komt uit de Britse verkiezingen, is pas echt sprake van een schokkend resultaat.
Lees meer:
- Britse verkiezingen: zo werkt het kiesstelsel
- John Bercow: ‘De Brexit is de grootste fout van het VK sinds de Tweede Wereldoorlog’
- Boris Johnson neemt een grote gok met nieuwe verkiezingen: die kunnen ook het einde van de Brexit betekenen
- Hoe de Brexit Party van Nigel Farage slimme trucs afkijkt bij Geert Wilders en Italiaanse populisten