De verklaring arbeidsrelatie (var) is bedacht om werkgevers zekerheid te bieden over de financiële status van de zzp’ers die zij inhuren. Maar de startende zelfstandige die door de Belastingdienst niet als zelfstandig wordt beschouwd, is de dupe van de procedure. Het vinden van nieuwe opdrachtgevers en opdrachten is dan bijna onmogelijk zonder de juiste Var-verklaring. “Het is een rampentoestand.”
Steeds meer mensen kiezen ervoor, sommige noodgedwongen, hun carrière als zzp’er voort te zetten. Enthousiast gaan ze aan de slag. Opdrachten volgen elkaar snel op. Maar dan vraagt een opdrachtgever ineens om een var. Daarmee wil hij het risico vermijden dat hij achteraf alsnog wordt aangeslagen voor loonbelasting en premies.
Een var vraag je aan door een vragenlijst van de Belastingdienst in te vullen. Hoeveel opdrachtgevers verwacht je dit jaar te hebben? Dien je alle aanwijzingen van opdrachtgevers op te volgen? En waar voer je de werkzaamheden meestal uit? Op basis van je antwoorden op deze vragen, en de samenhang ertussen, bepaalt de fiscus in hoeverre je financieel zelfstandig bent en welke var je krijgt.
Var-wuo of var-row
Voor de meeste beginnende zelfstandigen spant het erom. Krijg je een var-wuo (winst uit onderneming) of een var-row (resultaat uit overige werkzaamheden)?
Wie een var-wuo krijgt, stelt zijn opdrachtgevers snel tevreden, wie een var-row krijgt niet. Omdat de opdrachtgever geen zin heeft in rekeningen achteraf, zal hij je minder vaak inschakelen om de schijn van een fictief dienstverband te vermijden. Ook voor nieuwe opdrachtgevers ben je minder aantrekkelijk zonder var-wuo.
Een van de starters die geen var-wuo kreeg, is een 28-jarige journaliste uit Haarlem. Omdat haar opdrachtgever, een lokale omroep, een semi-illegale constructie bedacht om nog iets te langer te freelancen, blijft ze liever anoniem.
Onmiddellijk nadat ze hoorde dat haar contract niet werd verlengd, ging ze op banenjacht. "Het lukte niet een baan in loondienst te vinden. Daarom besloot ik aan de slag te gaan als freelance camjo." Nadat haar eerste en enige opdrachtgever om een var-wuo vroeg, vulde ze de vragenlijst op de website van de Belastingdienst in.
"Ik kreeg een var-row en daar had ik dus niets aan." Ze vermoedt dat haar voorzichtig ingeschatte inkomen de reden was om haar geen var-wuo te geven. "Maar ja, als startende zzp'er weet je niet precies wat je gaat verdienen."
Zonder var-wuo kon ze niet blijven freelancen, oordeelde de omroep. "Ik heb er nog een tijdje als vrijwilliger voor een vrijwilligersvergoeding gewerkt, maar dat potje was snel leeg." Inmiddels heeft de journaliste weer een baan in loondienst en staan haar ambities als zzp'er weer in de ijskast.
Afschaffen Var-verklaring
"Het is een rampentoestand", vindt Johan Marrink, woordvoerder van ZZP Nederland. Hij herkent de problemen waar startende zelfstandigen tegenaan lopen. "We dringen er al lang bij het ministerie van Financiën op aan de var af te schaffen, want veel startende zelfstandigen wordt op deze manier de das omgedaan."
Veel beginnende zzp'ers houden naast hun werk als ondernemer een parttime baan aan. Een veilig gevoel, maar dit is volgens Marrink wel een reden waarom zij niet de gewenste var-wuo, maar een var-row krijgen. "Omdat ze nog ergens in loondienst zijn, beschouwt de Belastingdienst hen niet als financieel zelfstandig."
Brigitte van Rijswijk, social media-adviseur, spreekt dit tegen. "Toen ik mijn var aanvroeg, was ik nog voor 38 uur per week in loondienst." Hoewel ze bij haar eerste aanvraag een var-row kreeg, stuurde de Belastingdienst haar na een bezwaarschrift wel het gewenste document. "Ik had verzocht mijn bezwaar spoedig te behandelen in verband met belemmering van mijn werkzaamheden."
Willekeur
Een ongewenste var is volgens Marrink van ZZP Nederland vaak het gevolg van het verkeerd invullen van de vragenlijst. Het gaat om de verwachting. Wie twee opdrachtgevers heeft, kan aankruisen dat hij verwacht hetzelfde jaar nog drie tot zeven opdrachtgevers te hebben. Het bewust te optimistisch invullen van de vragenlijst heeft geen zin. Want als blijkt dat je verwachtingen afwijken van je resultaten, dien je dit door te geven.
Toch is er volgens Marrink ook sprake van willekeur. Hij noemt het voorbeeld van twee zelfstandige verplegers in identieke situaties. "De een kreeg een var-wuo en de ander een var-row." Marrink adviseert zelfstandigen die geen var-wuo krijgen, de aanvraag net zo vaak opnieuw in te dienen tot de verlossende verklaring op de deurmat valt.
Als een opdrachtgever blij met je is, zijn er ook zonder var-wuo alternatieve mogelijkheden om toch actief te blijven voor het bedrijf. Payrolling bijvoorbeeld. Toch is dit voor de ambitieuze ondernemer onaantrekkelijk, want payrolling is iets anders dan freelancen. De beginnende zzp'er die nog maar een paar opdrachtgevers heeft, raakt deze niet graag kwijt.
Een andere mogelijkheid is het oprichten van een besloten vennootschap, iets dat sinds 1 oktober 2012 door het wegvallen van de verplichte 18.000 euro startkapitaal laagdrempeliger is. Als de fiscus oordeelt dat je directeur-grootaandeelhouder bent, krijg je een var-dga. Toch is het oprichten van een BV voor de meeste startende zzp'ers een brug te ver. Volgens ZZP Nederland is een bv belastingtechnisch pas interessant als het bedrijf per jaar meer dan 150.000 euro winst maakt.
Webmodule voor Var-verklaring
Eerder dit jaar werd bekend dat de introductie van de webmodule waarmee opdrachtgevers en opdrachtnemers vooraf kunnen controleren hoe de Belastingdienst de arbeidsrelatie beoordeelt, met een jaar is uitgesteld. De webmodule, die nu op 1 januari 2015 wordt ingevoerd, zou vooral voor opdrachtgevers de zekerheid bieden dat zij achteraf niet alsnog worden aangeslagen voor loonheffingen.
Volgens Marrink maakt de nieuwe webmodule weinig verschil. Het wordt voor zzp'ers zelfs nog een stuk omslachtiger, verwacht hij. "In de nieuwe module moet voor iedere opdracht afzonderlijk worden getoetst om welk soort arbeidsrelatie het gaat."
ZZP Nederland hecht meer waarde aan selectie aan de poort. "Schijnzelfstandigheid en ondoordacht ondernemerschap kunnen worden voorkomen door de Kamer van Koophandel goede vragen te laten stellen", legt Marrink uit.
Vorige week dienden de VVD, PvdA en SP een motie in bij minister Kamp van Economische Zaken waarin zij hem vragen om het mogelijk te maken bij inschrijving in het handelsregister 50 euro in rekening te brengen. Die verplichte bijdrage kan de Kamer van Koophandel dan gebruiken om een-op-een-gesprekken met aspirant-ondernemers te voeren.
Lees ook
Vijf vragen over de VAR-verklaring
Zelfstandig ondernemer bij de fiscus: wat je moet weten
Download op Z24Tools de gratis rekentool BV of eenmanszaak
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl