Je zou het misschien niet zeggen, maar vakanties zijn bijzonder gecompliceerd wat betreft de psychologische voordelen en effecten.
Van nature moeten ze stressvrij zijn – je wil immers kunnen uitrusten – wat tot de misvatting leidt dat je er vooraf niet te veel mee bezig moet zijn.
Gedragswetenschappen vertellen ons echter dat bepaalde strategieën voordat je op vakantie gaat de positieve effecten versterken en je een uitgeruster gevoel geven als je weer thuiskomt.
Plan ver vooruit, want dat geeft voorpret
Gedragseconoom Dan Ariely schrijft dat een weekje Disneyland in werkelijkheid veel langer is. Een vakantie bestaat altijd uit drie delen. De reis zelf uiteraard, maar ook de maanden vooraf als je uitkijkt naar de trip. De derde fase duurt heel lang, met de prettige herinneringen die je later keer op keer ophaalt.
Om het maximale uit je vakantie te halen moet je dus de drie fases in ogenschouw nemen.
Extreem vroeg boeken kan goedkoop zijn, maar de prijs van vliegtickets gaat ook vaak omlaag naarmate de tijd vordert. Gemiddeld gesproken zijn vliegtickets het goedkoopst zo'n 57 dagen voorafgaand aan de vlucht, dus het is raadzaam om een tijdje te wachten. Je kunt natuurlijk al wel een hotel uitzoeken en kijken wat je zeker niet wil missen op je bestemming.
De voorpret is namelijk een essentieel deel van je reis. Het merendeel van de mensen is gelukkiger voorafgaand aan hun reis dan na thuiskomst, blijkt uit een studie uit 2010. Het vooruitzicht dat je straks heerlijk op vakantie gaat is een bijzonder sterke motivator - en uiteindelijk vergelijkbaar met het gevoel dat je op vrijdag waarschijnlijk opgetogener bent dan op zondag.
Beperk jezelf om teleurstelling te voorkomen
Tijd voor een cruise van Barcelona naar Rome? Een wandelvakantie in Slovenië? Of liever op de fiets naar Sint-Petersburg? Hoe garandeer je dat je keus voor het één niet uitdraait op teleurstelling over het missen van iets anders?
Psychologen hebben al ontdekt dat het menselijke brein 'vastloopt' als je te veel opties hebt. Psycholoog Barry Schwartz noemt het "de paradox van keuzes". Een paar opties is beter dan niets, maar je ziet al snel door de bomen het bos niet meer.
Maak dus een selectie van twee favoriete opties, broedt daar even op en maak de beslissing.
Neem een vakantie van een week, de tweede week vergeet je toch
De fameuze gedragseconoom Daniel Kahneman stelt dat we bestaan uit twee helften: onze ervarende zelf en onze herinnerende zelf. Beide delen van ons bewustzijn 'leven' in andere tijdsperiodes. De ervarende zelf richt zich op het hier en nu, terwijl de herinnerende zelf in het verleden duikt.
Stel dat je twee weken op vakantie gaat naar een resort in Turkije of Thailand. Na een week is alles gesneden koek en maak je nauwelijks nog nieuwe herinneringen, aldus Kahneman. "Je verandert het verhaal niet."
Overigens is er een trucje om dit enigszins te omzeilen: maak van je vakantie een reis. Door meerdere keren van plek te wisselen, maak je immers wél nieuwe herinneringen aan.
Gun jezelf de tijd om in de vakantiemodus te komen
Het klinkt misschien overdreven, maar Al Gini van de Loyola University in Chicago raadt aan om een paar dagen vrij te nemen vóórdat je vertrekt. Hij is de auteur van The Importance of Being Lazy. Die tijd kun je gebruiken om op je gemak in te pakken en je huis op te ruimen zodat je helemaal klaar bent om je te richten op de vakantie.
Hoe minder gehaast je erin zit, hoe beter je vakantie van start gaat.
Geef geld uit aan ervaringen, niet aan spullen
Reizen en vakanties passen heel goed in het adagium: geef geld uit aan ervaringen, niet aan materiële zaken. Memorabele herinneringen draag je veel langer mee dan een strakke nieuwe auto of een grappige koffiemok van de vakantiebestemming.
Zet dus liever geld opzij voor een huurauto zodat je die afgelegen vulkaan kunt bezoeken in plaats van dat je meer spullen mee naar huis torst.
Eerst verkennen, daarna luieren
"Het is beter om in het begin meer te verkennen en later meer te genieten", stelt computerwetenschapper Brian Christian, schrijver van het boek Algorithms to Live By: The Computer Science of Human Decisions.
Dit is omdat je de vakantiebestemming gedurende jouw verblijf beter en beter leert kennen. Na verloop van tijd wordt het lastiger om betere plekken te vinden om te eten of drinken.
Alles is nieuw op dag 1, dus omarm die drang om nieuwe plekken te ontdekken. Op dag 7 (want je blijft immers maar een week!) ken je de omgeving al goed en is het prima om lekker te genieten van eerdere ontdekkingen.
Plan een adrenalinestoot aan het eind
De meeste mensen herinneren zich de piek en het einde van een bepaald evenement. Kahneman noemt dit de piek-einderegel. Als je een lijst namen voorgeschoteld krijgt, kun je waarschijnlijk de bijzonderste en de laatste het makkelijkst herinneren.
Vakanties werken net zo. Als het past, plan dan het pretpark tegen het eind - of in elk geval voorbij het midden - en het grote kampvuur aan het eind.
Vertel over je reis als je weer thuis bent
Als die ene rafttocht je helemaal oppepte, vertel dan al je vrienden en familieleden erover als je weer thuis bent. Onderzoek over onze mate van geluk wijst namelijk uit dat we blije herinneringen beter koesteren als we erover praten.
Ook hier geldt weer dat je je gelukkiger voelt wanneer je vertelt over gave of mooie herinneringen in plaats van nieuwe spullen. Kortom: een trefzekere manier om na je vakantie het plezier dat je had levend te houden.