- De levering van AstraZeneca-vaccins in Europa en het Verenigd Koninkrijk begint een splijtzwam te worden tussen de twee recent gescheiden partijen.
- De Europese Unie wil dat het farmaceutische bedrijf de beloofde vaccindoses aanlevert en dreigt met een exportverbod naar het Verenigd Koninkrijk.
- Een brandpunt in de ruzie is de Halix-fabriek in Leiden, die momenteel vaccins produceert voor Londen, maar niet voor de EU.
Vaccins, vaccins, vaccins. Er is bijna geen onderwerp te bedenken waar we als samenleving meer mee bezig zijn. Een spuitje in de arm is wat ons moet gaat beschermen tegen het coronavirus. Waarmee we weer een beetje terug kunnen naar het ‘oude normaal’.
De Europese Unie heeft miljoenen doses besteld bij verschillende aanbieders van coronavaccins, onder meer bij de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca. Maar waar blijven ze?
Die vraag is de inzet van een uit de hand lopende rel tussen twee recent gescheiden partners: de EU en het Verenigd Koninkrijk.
Wat is het probleem?
Het brandpunt van het nieuwe conflict tussen de EU en het VK is de Leidse Halix-fabriek die coronavaccins produceert van AstraZeneca. In de Sleutelstad worden miljoenen doses geproduceerd en opgeslagen. Volgens Britse media staan die op het punt verscheept te worden naar het VK.
De EU wil echter dat deze doses aan de Europese lidstaten geleverd worden. Het toedienen van AstraZeneca-vaccins in de EU liep al forse vertraging op doordat de fabrikant beloofde doses toch niet kon leveren.
AstraZeneca heeft leveringscontracten voor zowel de EU als de VK. Maar kan naar alle waarschijnlijkheid niet de beloofde hoeveelheden op tijd leveren.
De EU vermoedt sterk dat AstraZeneca het VK voorrang geeft op de vaccins, omdat het een hogere prijs betaalt voor de geleverde doses. De EU onderhandelde als blok langer met de farmaceut voor een lagere prijs per dosis en de mogelijkheid om AstraZeneca aansprakelijk te kunnen stellen bij problemen met het vaccin.
Het VK, smartend van de Brexit maar wel in staat om onafhankelijk van Europa deals te sluiten, maakte sneller en duurdere afspraken om vaccins te regelen voor de eigen burgers.
De inzet is een klein bedrijf in Leiden
De Britse premier Johnson belde de afgelopen dagen met Europese leiders, waaronder demissionair minister-president Mark Rutte om het broeiende vaccinconflict te sussen.
De Britse vaccinatiecampagne is een van de weinige succesverhalen na de Brexit. Het land heeft al meer dan 25 miljoen mensen de eerste doses van het AstraZeneca-vaccin toegediend en aan meer dan de helft van alle volwassenen in het land. Het VK vaccineert dagelijks honderdduizenden mensen. Johnson staat onder druk om meer vaccins het land binnen te krijgen om dit succes vol te houden.
De Britse premier wil dan ook dat de fabriek in Leiden de vaccins naar het VK stuurt. De Halix-fabriek is ook contractueel gebonden om dat te doen. Het produceert vaccins voor de Britse markt.
Johnson benadrukt dat AstraZeneca verplicht is om die te leveren. Maar, zeggen bronnen binnen de EU, ook wij hebben een contract afgesloten met de farmaceut.
"AstraZeneca heeft beloftes gedaan aan zowel het VK als de EU die het niet kan waarmaken", zegt een Europese diplomaat tegen zakenkrant The Financial Times. "Er moet een deal komen. Maar we moeten niet vergeten dat de Halix-doses zich in de EU bevinden en dat AstraZeneca toestemming nodig heeft om ze naar het VK te verschepen."
De EU is vooral boos op AstraZeneca
De grote frustratie van de EU is dat, hoewel de fabriek in Halix inderdaad alleen vaccins produceert voor de Britse markt, AstraZeneca heel lang gewacht heeft om Europese goedkeuring aan te vragen zodat Halix ook voor de Europese markt vaccins kan produceren.
"AstraZeneca lijkt het VK voorrang te hebben beloofd voor de eerste x aantal miljoen doses", zegt een Europese diplomaat tegen de BBC. "Daarvoor gebruiken ze fabrieken in de EU en het VK. Dat klopt niet, al is dat niet de schuld van het VK."
De Europese Unie moest eerder dit jaar het nieuws incasseren dat het niet de afgesproken aantallen vaccins van AstraZeneca geleverd zou krijgen. Ondertussen zag het machtsblok het VK wel massaal vaccineren. Het zorgde na de moeizame Brexit-onderhandelingen voor veel wrevel.
De EU dreigt nu met een exportverbod voor AstraZeneca in een poging de vaccins uit Leiden binnen het eigen blok te houden en zo de farmaceut te dwingen om zich aan de gemaakte afspraken te houden.
AstraZeneca is ook een beetje een zorgenkindje
Veel Europese landen stopten de afgelopen weken tijdelijk met het vaccineren met AstraZeneca nadat er aanwijzingen kwamen over een mogelijk verband met bloedstollingsverschijnselen. Uit onder andere Noorwegen en Denemarken kwamen berichten over mensen die kort na de prik last kregen van trombose en een tekort aan bloedplaatjes.
Na onderzoek van de EMA, het Europees Geneesmiddelenbureau, werd besloten het vaccinatieprogramma weer op gang te brengen. Volgens de EMA is het gebruikelijk dat zeldzame ziektebeelden opduiken bij een grootschalig vaccinatieprogramma. Nederland hervat woensdag het prikken met het vaccin van AstraZeneca.
De Britten zien in de kortstondige pauzering van de vaccinaties na de zorgen over de mogelijke bijwerkingen het bewijs van de 'incompetentie' van de EU om de burgers op tijd en op grote schaal te vaccineren, schetst de FT.
Vaccin-oorlog of compromis?
De Britse premier Boris Johnson voerde de afgelopen dagen een charme-offensief. Hij belde met afzonderlijke Europese leiders om zijn zaak te bepleiten. Voor Johnson is het succes van de vaccinatiecampagne een sterk argument voor de Brexit. Kijk maar eens naar wat er in Europa gebeurt...
Johnson werpt zich momenteel op als de verbindende staatsman die samen met Europa de AstraZeneca-problematiek wil tackelen. Wat opnieuw goede pr is voor de Britse leider. Johnson is daarom bereid de vaccins uit Leiden te delen met de Europese Unie.
Dat er gezocht wordt naar een oplossing is goed voor de gemoedsrust. Het probleem is ook niet het VK of de EU, zegt een diplomaat tegen Politico. "Dit conflict is een probleem voor de advocaten van AstraZeneca. Zowel het VK als de EU hebben contracten getekend, die niet tegelijkertijd uitgevoerd kunnen worden door de farmaceut. Het ene contract vervullen, betekent het andere breken. Tot nu toe heeft de EU de lasten gedragen van deze beslissing van AstraZeneca, maar nu wil het VK opeens ook importeren vanuit de EU".
Ondanks de diplomatieke benadering van Johnson ligt er een mogelijk exportverbod van AstraZeneca op de plank. Want de Europese frustratie met AstraZeneca is groot. Het VK houdt er rekening mee dat er minder vaccins geleverd zullen worden vanuit de Europese Unie, maar nog steeds wel vanuit het VK zelf en India.
Diplomaten van de EU hopen dat de twee partijen voor de aanstaande EU-top van donderdag het conflict kunnen oplossen. Want zeggen ze tegen de FT: "Als we dan nog ruziemaken, dan zal er weinig begrip zijn voor wat Johnson wil, want dan zijn we te druk met het bestrijden van een derde golf."
Woensdag kwam de Europese Commissie met een voorstel voor een exportverbod van vaccins, waarbij als criterium mee mag wegen hoe hoog de vaccinatiegraad in een land is. Hiermee wil de Commissie een stok achter de deur hebben in de onderhandelingen met de Britten.
Pikant detail: woensdag meldde de Italiaanse krant La Stampa dat er in een afvulfabriek in Italië 30 miljoen doses van het AstraZeneca-vaccin zouden liggen, bestemd voor het Verenigd Koninkrijk. Deze doses zouden zijn gemaakt met vaccin dat in Leiden is geproduceerd. De Britse regering ontkende echter dezelfde dag nog dat de vaccins uit de Italiaanse fabriek voor het VK bestemd zouden zijn.