- De eerste indruk die je van iemand hebt is cruciaal, dus doen lijsttrekkers van politieke partijen hun best om zich van hun beste kant te laten zien.
- Geert Wilders (PVV) en Thierry Baudet (FvD) ogen volgens imagodeskundige Zabeth van Veen het meest als leider, puur afgaand op de beelden.
- Dilan Yesilgöz (VVD) heeft een mix van mannelijke en vrouwelijke trekken, en de aarzeling van Omtzigt begint hem op te breken.
- Bekijk het uitgebreide dossier over de Tweede Kamerverkiezingen van Business Insider
De eerste indruk die je van iemand hebt, is het belangrijkst, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Is deze positief, dan zul je onbewust geneigd zijn aan de ander positieve eigenschappen toe te dichten. Eventuele fouten zie je sneller door de vingers, een fenomeen dat ook wel het Halo-effect wordt genoemd. Is je eerste indruk daarentegen negatief, dan zul je daar slechts met heel veel moeite van af te brengen zijn, het zogeheten Horn-effect.
De kandidaten voor de Tweede Kamer bij de verkiezingen op 22 november doen dan ook niet voor niets hun uiterste best om een goede indruk achter te laten.
De afgelopen weken kruisten diverse lijsttrekkers de degens met elkaar. Hoe hebben ze het ervan af gebracht? En welke lijsttrekkers ogen premierwaardig? Business Insider sprak met imagodeskundige Zabeth van Veen, eigenaar van ImagoMatch.
Beelden zijn erg belangrijk, volgens Van Veen. “Tv-kijkers zijn kijkers en slechtere luisteraars.” Ze brengt een experiment in herinnering waaraan Hans Wiegel en Ed van Thijn (destijds de politiek leiders van respectievelijk de VVD en de PvdA) ooit meewerkten. Ze moesten een betoog houden, maar Wiegel vertelde, zonder dat zijn toehoorders dat wisten, een PvdA-verhaal. “Nog steeds kreeg hij de steun van 90 procent van de VVD-aanhang”, vertelt Van Veen.
‘Puur op basis van de beelden ogen Wilders en Baudet het meest als leider’
Nu bijna 60 procent van de kiezers nog steeds niet weet op wie hij of zij gaat stemmen, is het extra spannend wie straks in het torentje komt. Mensen denken volgens Van Veen onbewust dat je een leider bent als je de volgende kenmerken hebt:
- Lengte: hoe langer, hoe beter
- Leeftijd: liefst wat ouder
- Geslacht: man of mannelijke gelaatstrekken
- Huidskleur: een lichte tint scoort beter in Europese landen
Wie puur af zou gaan op de beelden, zou waarschijnlijk Geert Wilders (PVV) en Thierry Baudet (Forum voor Democratie) de grootste leiderschapskwaliteiten toedichten, aldus de imagodeskundige. Rob Jetten (D66) gooit ook hoge ogen, maar hij is volgens Van Veen nog te jong. Timmermans heeft zijn lengte niet mee.
‘Yesilgöz heeft een mix van mannelijke en vrouwelijke trekken’
Van de zeven vrouwelijke lijsttrekkers heeft Caroline van der Plas (BBB) de meeste mannelijke kenmerken, volgens Van Veen. “Maar ze ziet er niet uit als een premier. Bovendien is BBB een protestpartij en ook nog eens een nieuwe partij. Mensen zien in haar wel een leider, maar niet een leider die Nederland vertegenwoordigt in de wereld.”
Dat is anders bij Dilan Yesilgöz (VVD). Zij heeft een mix van mannelijke en vrouwelijke trekken, stelt Van Veen. “De bovenkant van haar gezicht is heel vrouwelijk, met grote ogen en lang haar. Maar de onderkant oogt wat mannelijker. Ze heeft een streepjesmond, krachtige kaak en grote neus. Ook haar kleding is zakelijk, maar toch vrouwelijk.”
Maar er zijn meer zaken om op te letten. We nemen zeven lijsttrekkers onder de loep.
Pieter Omtzigt (NSC): ‘Man van de inhoud’
Het viel Van Veen op dat de deelnemers aan de verkiezingsdebatten elkaar meer in hun waarde lieten dan voorheen weleens gebeurde. “Iedereen is vrij voorzichtig tegen elkaar.” Dit pakt volgens haar uit in het voordeel van Pieter Omtzigt. “Hij is echt een man van de inhoud. Als bij hem op de man wordt gespeeld, weet ik niet hoe hij zou reageren.”
Het viel Van Veen op dat de zinnen van Omtzigt regelmatig een toon hoger eindigen. “Dat ontkracht de boodschap en dat is jammer.”
Het begint Omtzigt wel wat op te breken dat hij nog steeds niet bekend wil maken wie minister-president wordt als zijn partij de grootste wordt bij de verkiezingen. “Mensen willen dat graag weten.”
Van Veen denkt niet dat hij zelf het torentje ambieert. “Hij is een dossiervreter. Ik denk dat hij niet gelukkig wordt van alle stress die Rutte over zich heen krijgt. En ik geloof ook dat hij dat niet aan kan.” Maar iemand anders van zijn partij naar voren schuiven, is ook lastig. “Omtzigt is een merk”, licht ze toe.
Van Veen verwacht dat als NSC de grootste wordt, Omtzigt de lijsttrekker van een andere partij zal aanwijzen als premier; waarschijnlijk Yeşilgöz of Timmermans. “Zij hebben die ambitie wél. Maar als hij dat zegt, zal hem dat stemmen kosten. Rechtse mensen zullen dan voor de zekerheid op Yeşilgöz kunnen stemmen, om te voorkomen dat Timmermans premier wordt.”
Omtzigt maakt ook geen keuze of hij samenwerking met linkse of rechtse partijen wil. “Hij vindt: een goed idee is een goed idee, ongeacht van wie het komt. Hij wil systemen veranderen, maar dat is geen makkelijk thema en het maakt het ook onduidelijk voor de buitenwereld.”
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA): ‘Zoekt verbinding’
Qua stem, volume, articulatie en handgebaren was Frans Timmermans in de debatten een stuk beter dan Yeşilgöz of Omtzigt. Maar het valt Van Veen op dat hij wel erg voorzichtig opereerde. “Hij zocht de verbinding, terwijl hij verbaal sterker is dan Omtzigt.”
Timmermans roept emotie op, volgens Van Veen. “Hij heeft veel aanhang, maar wekt ook irritatie op.”
Volgens de imagodeskundige is de invloed van de media bij debatten erg groot. “Timmermans is vaak van de zijkant gefilmd of in zijn nek, waardoor hij gedrongen en fors overkomt. De camerapositie heeft veel invloed op de beeldvorming.”
Dilan Yeşilgöz (VVD): ‘Aanpakken en problemen oplossen’
Het is voor vrouwen ingewikkelder hoe ze zich moeten kleden dan voor mannen, meent Van Veen. “Yesilgöz moet er vrouwelijk uitzien, maar wel krachtig. Een pak geeft status, maar het moet niet te stijf zijn. Een bloemetjesjurk, ruches of kant is niet geschikt als je een krachtige uitstraling ambieert: dan zou ze weg zijn tussen die mannen in een pak met das.”
Over de kledingkeuze van Yesilgöz bij de laatste debatten is Van Veel zeer te spreken. “In het RTL-debat van zondag 12 november droeg ze een paars pak. Dat staat voor vreedzaam en verbinding. Dat is wat je als premierskandidaat ook wil uitstralen. Het is ook een kleur die goed past bij haar haar en bruine ogen.”
In een eerder debat met Timmermans en Omtzigt (te zien op de foto hieronder) droeg de VVD-lijsttrekker een blauw pak. Die kleur staat voor betrouwbaarheid, volgens onderzoeken in de westerse wereld, legt Van Veen uit.
Yesilgöz straalt volgens haar uit dat ze houdt van aanpakken en problemen oplossen. Wel heeft haar stem wat meer kracht nodig. “Het is wat vlak en heeft weinig intonatie. Mannen kunnen moeilijker luisteren naar een vrouwenstem, vanwege de hogere toonhoogte. Het is dan belangrijk om wat te spelen met je stem, door meer pauzes in te lassen en te variëren in toonhoogte. Dan komt de boodschap beter over.”
Lees ook het interview van Business Insider met Yesilgöz: ‘Je moet niet bedrijven uit Nederland wegpesten, een belastingtarief moet fair zijn’
Caroline van der Plas (BBB): ‘Vrouw van het volk’
“Bij Van der Plas geldt: 'What you see is what you get.' Ze is helemaal zichzelf”, zegt Van Veen. Ze was blij dat ze in het RTL-debat van zondag 12 november geen kinderachtige oorbellen droeg en een iets serieuzere ketting, al kan een iets verzorgder uiterlijk volgens haar geen kwaad.
Er moet volgens haar niet teveel aan de BBB-lijsttrekker worden gesleuteld. “Zij is een vrouw van het volk en van de boeren. Je moet aan haar niet teveel veranderen. Dat zou het er niet beter op maken qua betrouwbaarheid.”
Dat Van der Plas er met haar zwarte trui en Dr. Martens-schoenen niet uitziet als een premier is volgens Van Veen niet erg. “Ze heeft al gezegd dat ze geen minister-president wil worden. Iedereen snapt dat je haar niet Europa in kan sturen. Dat is geen issue.”
In de peilingen lijkt BBB over zijn hoogtepunt heen. Dat komt volgens Van Veen niet door Van der Plas, maar door de opmars van Omtzigt. “Hij is meer ervaren en meer een politicus. Hij trekt kiezers van BBB weg.”
Lees hier het interview van Business Insider met Van der Plas: ‘Wij gaan ervan uit dat zowel Omtzigt als BBB meer zetels halen dan in de peilingen’
Geert Wilders (PVV): ‘Straalt uit dat hij wil meeregeren’
Wilders straalt volgens Van Veen uit dat hij wil meeregeren. “Hij stelt zich anders op dan vroeger en viel anderen niet persoonlijk aan.”
Zijn haar in het debat van zondag was wat netter en korter aan de achterkant. “Dat oogde wat zakelijker. Hier werd op X [voorheen Twitter, red.] erg veel over gesproken.”
Wilders droeg een donkerblauw pak en dat oogt volgens Van Veen betrouwbaar. Wel was er wat minder contrast omdat hij ook een blauwe das droeg. “Dat oogt wat minder dominant”, aldus Van Veen.
Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren): ‘Medespeler in plaats van tegenstander’
Haar gebloemde blouse tussen mannen met dassen gaf Ouwehand in het RTL-debat van zondag een lagere status dan andere lijsttrekkers, zegt Van Veen. “Ze heeft ook een dromerige blik in haar ogen. Dat maakt haar schattig."
Door haar half geloken ogen lijkt het alsof ze moeite heeft om te kijken naar de narigheid in de wereld. “Elke vezel straalt uit dat ze vindt dat het niet goed gaat”, zegt Van Veen. “Maar ze is niet voor niks een idealiste, dus dat past ook wel weer.”
Ouwehand was wat minder zichtbaar in het debat. “Maar dat was ook de bedoeling. Zij profileerde zich heel duidelijk als medespeler in plaats van tegenstander. Bovendien is zij sowieso geen pitbulltype. En de besproken thema’s waren ook minder de onderwerpen van haar partij.”
Lilian Marijnissen (SP): ‘Niet verongelijkt, maar doorpakken’
Marijnissen oogstte veel lof voor haar optreden in het RTL-debat van 12 november. “De SP heeft weleens de neiging om zich als slachtoffer partij te manifesteren, maar dat gebeurde niet. Marijnissen oogde niet verongelijkt, maar straalde uit dat ze wilde doorpakken.”
Ze zag er volgens Van Veel professioneel uit en had een krachtige stem.
Rob Jetten (D66): ‘Mensen mogen hem of mogen hem niet, los van de D66-boodschap'
Ook Jetten deed het prima in het debat, vindt Van Veen. “Hij had zijn kennis paraat en durfde tegen anderen in te gaan. En hij zag er goed uit.”
Het enige minpunt is dat hij vaak lijkt te lachen als hij praat. “Het lijkt net alsof hij blij is dat hij ook wat mag zeggen.” Hij vertegenwoordigt volgens Van Veen de jongeren in Nederland. “Maar ook al doet hij het goed, mensen mogen hem of mogen hem niet, los van de D66-boodschap.”
