In een gezamenlijke verklaring hebben Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië de VS gewaarschuwd voor besluiten die het nucleaire akkoord met Iran kunnen beschadigen, zoals nieuwe sancties.

In de verklaring zeggen de leiders van de drie landen dat ze de zorgen delen van de VS over het raketprogramma van Iran en acties van het land die de regio destabiliseren. De drie willen samenwerken met Amerika om die zorgen weg te nemen.

Het Witte Huis kondigde vrijdag een hardere koers aan tegen Iran. Om te beginnen zal president Donald Trump het nucleaire akkoord met Iran niet certificeren.

Iran beloofde in 2015 na onderhandelingen met zes wereldmachten en de EU het eigen atoomprogramma af te bouwen. Teheran toonde zich bereid inspecties toe te staan en accepteerde dat het geen grote hoeveelheden verrijkt uranium meer mocht hebben. Dat moest de ontwikkeling van kernwapens onmogelijk maken.

In ruil daarvoor werden economische sancties tegen het land opgeheven. Ook mocht Teheran wel nucleaire technologie gebruiken voor vreedzame doeleinden, zoals het opwekken van energie. Meerdere restricties op de nucleaire activiteiten vervallen na vijftien jaar.

Afspraken geschonden

Dat Trump het akkoord niet certificeert, betekent dat hij aangeeft dat Iran zich in zijn ogen niet aan de afspraken houdt. Het Congres krijgt nu zestig dagen de tijd om te besluiten of weer sancties worden opgelegd.

Trump zei in zijn toespraak dat de Iraniërs zich niet aan de voorwaarden hebben gehouden. Hij wees erop dat het land tot twee keer toe meer zogeheten zwaar water (dideuteriumoxide) op voorraad had dan in de overeenkomst is afgesproken. Die stof kan worden gebruikt bij de productie van plutonium.

Atoomwaakhond IAEA stelde die overtreding eerder dit jaar vast in een vertrouwelijk rapport. Iran verscheepte het overschot toen snel naar Oman om weer onder de afgesproken limiet te komen, aldus de IAEA.

Steun aan terrorisme

De president stelde in zijn speech ook dat de deal de VS te weinig heeft opgeleverd. Tegenover "zwakke inspecties'' van Iraanse nucleaire installaties staat volgens Trump alleen een tijdelijke onderbreking van het Iraanse pad richting kernwapens. Meerdere restricties op de nucleaire activiteiten vervallen na vijftien jaar.

Een andere belangrijke stap is dat de machtige Iraanse Revolutionaire Garde, die een belangrijke deel van de Iraanse economie beheerst, onder sancties gaat vallen. Iran had gedreigd met een "krachtige'' reactie als Washington strafmaatregelen zou nemen tegen het Iraanse leger of de Garde.

Nadat hij eerst allerhande feiten uit het verleden had opgesomd, inclusief de gijzeling in de Amerikaanse ambassade in Teheran in de jaren zeventig en tachtig, maakte Trump duidelijk dat de leiding van Iran wat hem betreft nog steeds "gevaarlijk en agressief'' is en internationaal terrorisme steunt. De wereld moet strenger tegen het land optreden, aldus Trump.

Iran dreigt met 'krachtige' reactie

Voorstanders wijzen erop dat het akkoord alleen betrekking had op het atoomprogramma van Iran, niet op steun aan extremisten of het raketprogramma van het land. De andere landen die tekenden hebben Trump opgeroepen het atoomakkoord overeind te houden. China, Rusland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland benadrukten onlangs hun steun voor de deal.

Toch was het akkoord niet onomstreden. Zo keerde Israël zich destijds fel tegen de afspraken. Premier Benjamin Netanyahu zei dat het akkoord het voortbestaan van zijn land bedreigt en het gevaar dat Iran is voor de regio alleen maar vergroot.

En Iran zelf? Dat dreigt met een 'krachtige' reactie als maatregelen worden genomen tegen de Iraanse strijdkrachten. Dat zei een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken, die benadrukte dat zijn land doorgaat met ontwikkelen van verdedigingsmiddelen als het raketprogramma.

"Iran zal krachtig reageren op iedere actie tegen zijn strijdkrachten, waaronder de Revolutionaire Garde'', zei de zegsman volgens de Iraanse staatstelevisie. "Als Washington besluit zich terug te trekken uit de deal, heeft Iran de mogelijkheid dat ook te doen, evenals andere opties."

Trump kan Iran-deal niet beëindigen

Trump kan het akkoord echter niet in z'n eentje beëindigen, zei EU-buitenlandchef Federica Mogherini vrijdag in Brussel. "De president van Amerika heeft veel macht, maar hierover niet. De Iran-deal is niet van één land. Het is een multilaterale overeenkomst die na twaalf jaar intensief onderhandelen tot stand kwam en unaniem in een VN-resolutie is onderschreven."

Volgens Mogherini is de overeenkomst "van 104 zeer technische pagina's" niet heronderhandeld kan worden. Mogherini was een van de drijvende krachten achter het akkoord van 2015 tussen Iran en zes wereldmachten waaronder de Verenigde Staten.

"Ik verwacht dat de overeenkomst gewoon door alle partijen wordt geëerbiedigd, zoals de afgelopen twee jaar het geval was", zei de zichtbaar geïrriteerde Italiaanse.

In tegenstelling tot Trump stelt de EU-topvrouw dat de Iraniërs zich wel aan de afspraken houden. "Het Internationaal Atoomenergieagentschap IAEA heeft acht keer controles naar de implementatie van het verdrag uitgevoerd en geen enkele overtreding gevonden", zei ze.

Volgens Mogherini kan de wereld het "zich niet veroorloven de zwaar gecontroleerde nucleaire deal te ontmantelen, vooral nu niet".