Donald Trump heeft het nucleair akkoord met Iran uit 2015 dinsdag opgezegd. Dat maakt de weg vrij om opnieuw economische sancties te treffen tegen de Islamitische Republiek.

Dat heeft de Amerikaanse president bekendgemaakt tijdens een toespraak in het Witte Huis.

Trump zei bereid te zijn te onderhandelen over een nieuwe overeenkomst die echt een eind maakt aan de atoomdreiging uit Iran. Tot dat moment worden weer sancties van kracht. De VS zullen niet schromen landen die zich daaraan niet houden te bestraffen.

Dat de VS zich niet langer gehouden voelen aan de deal werd al verwacht. Trump zei in het verleden bij herhaling de overeenkomst die door zijn voorganger Barack Obama en vijf andere wereldmachten met Iran werd gesloten een onding te vinden.

Iran beloofde destijds zijn kernprogramma tot een minimum te beperken in ruil voor opheffing van de internationale sancties, waardoor de economie weer zou opbloeien.

Hoewel Duitsland, Frankrijk en de EU, in navolging van het internationale atoomwaakhond IAEA, menen dat Teheran zich aan de beloftes heeft gehouden en alleen nog uranium verrijkt om aan de energiebehoefte te voldoen of voor medische doeleinden, twijfelde Trump daaraan.

Iran: besluit van Trump is 'illegaal'

Iran noemt het besluit van Trump 'illegaal'. De staatstelevisie sprak van een 'onwettige' gang van zaken en 'ondermijning van internationale afspraken'.

De Iraanse president Hassan Rohani heeft op tv laten weten de Teheran klaar is om zijn atoomprogramma te hervatten. Maar voordat dat gebeurt, zal hij eerst gaan praten met de landen die betrokken waren bij het sluiten van het akkoord, met name uit de EU.

De EU houdt vast aan het nucleaire programma met Iran. "Deze overeenkomst is essentieel voor de veiligheid in Europa. Wij zijn vastbesloten onze burgers op deze manier te beschermen’’, reageert EU-buitenlandchef Federica Mogherini namens de EU vanuit Rome op het besluit van president Trump om de VS terug te trekken uit de zogeheten JCPOA-deal.

Volgens Mogherini werkt het in 2015 gesloten akkoord, dat moet voorkomen dat Iran een kernwapen ontwikkelt. Ze zegt volledig te vertrouwen op het oordeel van het atoomagentschap van de Verenigde Naties, IAEA, dat 'al tien keer heeft verklaard dat Iran zich aan de afspraken houdt'.

Ze zegt 'zorgen' te hebben over de aankondiging dat de VS opnieuw sancties tegen Iran zullen treffen.

Obama: besluit is een 'ernstige fout'

Oud-president Barack Obama heeft het besluit van Trump veroordeeld. Hij noemde het "ondoordacht'' en een "ernstige fout''. Obama sloot de Iraanse deal in 2015 met steun van de wereldmachten Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Rusland en China. Ook de Europese Unie sloot zich daarbij aan.

Turkije was evenals de EU niet te spreken over het afhaken van de VS. Een woordvoerder van president Recep Tayyip Erdogan zei dat de eenzijdige terugtrekking uit het akkoord voor instabiliteit gaat zorgen en nieuwe conflicten. De multilaterale afspraken met de andere landen gaan echter wel door. Hij voegde er nog aan toe dat Turkije tegenstander blijft van elke vorm van nucleaire bewapening.

Ook Rusland wees de eenzijdige maatregel van Trump af. De minister van Buitenlandse Zaken liet via Ifax weten het besluit "ongegrond'' te vinden omdat Iran zich strikt hield aan de deal.

Gemengde gevoelens bij Tweede Kamer

Zijn collega Stef Blok vindt Trumps beslissing "slecht nieuws voor de Nederlandse en Europese veiligheid". Hij acht het zaak snel aan tafel te gaan: "Met de EU, maar ook met de Amerikanen. Om een nieuw pad uit te stippelen en aan een oplossing te werken."

Ook de Tweede Kamer heeft gemengde gevoelens bij Trumps besluit. Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma van D66 spreekt van "een geopolitiek eigen doelpunt'' van de Amerikanen. "Trump verzwakte de Iraanse hervormers, vergroot de kans op een conflict en doet niks tegen de nucleaire ambities van Iran.''

Bram van Ojik van GroenLinks vreest eveneens dat het opzeggen van het akkoord door de VS verdere veranderingen in Iran in de weg zal staan. VVD-Kamerlid Bente Becker waarschuwt dat Iran de situatie kan aangrijpen om zijn atoomprogramma te hervatten, terwijl de strenge internationale controle daarop wegvalt.

Joël Voordewind van de ChristenUnie benadrukt dat zijn partij altijd kritisch is geweest over de deal. Maar de keerzijde van het opzeggen daarvan, is dat aanscherping nu niet meer mogelijk is. Nederland moet zich wat hem betreft in EU-verband inzetten voor nieuwe, strengere afspraken.