ANALYSE – De confrontatie tussen Amerika en Iran is een nieuwe fase ingegaan met de aankondiging van Iran dat zijn wetenschappers het verrijken van nucleair materiaal zodanig hebben aangezwengeld, dat het de afspraken schendt in het nucleaire akkoord dat de internationale gemeenschap en Teheran vier jaar geleden sloten.
Stevenen de supermacht en regionale grootmacht nu op een oorlog af?
De risico’s van substantiële escalatie van het Amerikaans-Iraanse conflict mogen we niet veronachtzamen. Zeker omdat bij een gewapend treffen onder meer de Straat van Hormuz in het spel komt. Door deze relatief smalle waterweg gaat 40 procent van alle internationaal verhandelde olie, waaronder alle olie-exporten van Koeweit, Iran, Qatar en Bahrein, vrijwel alle exporten van Saudi-Arabië en Irak, en 75 procent van de olieverkopen van de Verenigde Arabische Emiraten.
Risico van oorlog tussen de VS en Iran
Escalatie van het huidige conflict kan zeker niet uitgesloten worden. De VS hebben in het verleden al vaker een oorlog uitgelokt of zijn in elk geval op discutabele gronden een oorlog gestart.
Na de aanslagen van 9/11 is wetgeving aangenomen die de Amerikaanse president vergaande bevoegdheden geeft om militair in te grijpen onder het mom van terrorismebestrijding. Deze wet is al vele tientallen keren gebruikt als rechtvaardiging voor acties in onder meer Afghanistan, Djibouti, Eritrea, Ethiopië, Irak, Kenia, Libië, Somalië, Syrië en Jemen.
Amerika bestempelt Iran als een van de belangrijkste, zo niet dé belangrijkste bron van alle kwaad in de regio. Dat geldt zeker voor hardliners in Trumps ploeg, zoals Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton.
Trump zelf mag wars zijn van militaire avonturen, maar hij heeft het aantal bombardementen dat uitgevoerd is in landen als Irak, Syrië en Afghanistan wel enorm uitgebreid.
Bovendien zou Trump, als hij het idee krijgt dat zijn politieke problemen in Washington wel erg nijpend worden, een klassieke uitvlucht kunnen kiezen: de confrontatie aangaan met een buitenlandse vijand om steun onder de Amerikaanse bevolking te winnen en de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen.
Een van de potentiële tegenslagen voor Trump is een economische recessie in 2020. Economen schatten de kans op een recessie voor het einde van 2020 inmiddels op 60 procent.
Genoeg redenen voor Trump om oorlog te vermijden
Toch is het waarschijnlijkste scenario dat de confrontatie tussen Washington en Teheran een kwestie van voortmodderen blijft. De VS hebben geen overtuigend bewijs kunnen overleggen voor de meest recente beschuldigingen aan het adres van Iran: de aanslagen op tankers in de Perzische Golf.
Trump mag bombardementen door drones en bommenwerpers hebben opgevoerd, hij heeft zich meestal vrij resoluut uitgesproken tegen grootschalig militair ingrijpen in het buitenland. Daarbij komt dat Amerika heel weinig bondgenoten zou hebben, als het ten strijde zou trekken tegen Iran. Europa was – op z’n zachtst gezegd – not amused toen de VS zich terugtrokken uit het nucleaire akkoord, en ook veel andere landen lieten zich niet onbetuigd in het uiten van hun onvrede.
Ook niet onbelangrijk: Amerikaanse generaals staan helemaal niet te springen om in te grijpen. Het Amerikaanse volk heeft ook helemaal geen zin in weer een buitenlands avontuur na de zeer langdurige en in menig opzicht weinig succesvolle operaties in Afghanistan en Irak.
Oorlog zoeken met Iran brengt verder het risico mee dat olieprijzen omhoog schieten, en daarmee ook benzineprijzen in de Verenigde Staten. Dat zou Trump bijzonder slecht uitkomen in de aanloop naar de presidentsverkiezingen volgend jaar.
De kans dat het uitdraait op oorlog lijkt dus klein. Echter, de animositeit tussen Washington en Teheran is onderdeel van een trend van een verslechterend geopolitiek klimaat.
Verzuurde verhoudingen met vrienden en vijanden
Trump en zijn regering hebben inmiddels met heel wat landen en blokken de confrontatie gezocht: hogere invoertarieven zijn ingesteld voor zowel politieke tegenstanders als bondgenoten van de VS. Belangrijke internationale verdragen en organisaties worden opgezegd dan wel gefrustreerd.
De insteek van Trumps regering is voortdurend: vriend of vijand, het maakt weinig uit, we gaan er hard en met weinig nuance in, we zetten de tegenpartij vol onder druk en kijken wel waar het schip strandt. En als het nodig is laten we uiteindelijk alles min of meer bij het oude – maar met verstoorde verhoudingen – en claimen we dat als winst.
Dit is een recept dat vroeg of laat een bittere nasmaak geeft bij degenen die door de Amerikanen worden aangepakt. Met blijvende schade als gevolg.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het managen van valutarisico’s voor bedrijven. Lees samen met andere beslissers zijn en andere publicaties op het researchplatform van ICC.