De Amerikaanse president Donald Trump en de Duitse bondskanselier Angela Merkel zijn verwikkeld in een confrontatie aan de zijlijn van de NAVO-top in Brussel.
Trump beweert dat Rusland Berlijn ‘aan de leiband’ heeft op de gasmarkt. Dat schreef The New York Times op woensdag voorafgaand aan de top.
Rusland verkoopt olie en gas aan Duitsland. Gas vloeit direct door de pijplijn Nord Stream van Sint-Petersburg naar Noord-Duitsland, via de Oostzee. Hiermee omzeilt de logistiek Oost-Europese landen als Wit-Rusland en Oekraïne.
Moskou draaide in het verleden met enige regelmaat de gaskraan naar Oekraïne dicht omdat het land een onwelgevallige, Europese koers voerde. De Nord Stream-leiding stelt Rusland in staat om dat politieke pressiemiddel in te blijven zetten, terwijl Oekraïne de levering aan West-Europa niet kan blokkeren.
“Duitsland is totaal gecontroleerd door Rusland, omdat ze 60 tot 70 procent van hun energie uit Rusland krijgen en een nieuwe pijplijn”, zei hij aan het ontbijt met de Noorse secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg. Hij doelt daarmee op Nord Stream 2, een tweede Oostzee-gasleiding die Rusland maar wat graag wil aanleggen. “Ik denk niet dat dit gepast is en ik denk dat het een heel slechte zaak is voor de NAVO en het had niet mogen gebeuren. We moeten er met Duitsland over praten.”
Hoewel Trump dus een belangrijk punt aanstipt over de gasleidingen tussen Rusland en Duitsland, overdrijft hij de energie-import die Berlijn uit Rusland haalt. Duitsland is niet voor bijna driekwart afhankelijk van Rusland. Persbureau Reuters meldt dat Duitsland momenteel voor 35,3 procent van zijn energiesamenstelling grondstoffen uit Rusland importeert. Als de Nord Steam 2-pijplijn er komt, kan dit gaan stijgen.
Dit was niet het enige punt waarop Trump zijn rijkste en machtigste Europese bondgenoot een veeg uit de pan gaf. Zoals verwacht maakte Trump ook gehakt van het feit dat Duitsland niet de voorgeschreven 2 procent van zijn bbp aan defensie besteedt. Voor 2018 staat het budget op 1,24 procent.
"Ik denk dat dat heel oneerlijk is jegens ons land", aldus Trump. "Deze landen moeten nu stappen nemen en niet in een periode van tien jaar. Duitsland is een rijk land en ze praten erover hoe ze het een klein beetje gaan opschroeven voor 2030. Weet je, ze zouden het ook meteen kunnen doen."
Merkel heeft eerder al toegegeven dat Berlijn te weinig aan defensie uitgeeft en het budget is in voorbije jaren al flink opgehoogd. In 2025 zal het budget 1,5 procent bereiken en omdat de Duitse economie waarschijnlijk blijft groeien betekent dat elk jaar ook een toename in absolute zin.
Ook Nederland geeft te weinig uit aan militaire zaken: dit jaar blijft het kabinet-Rutte III steken op 1,3 procent. De premier zelf vindt ook dat dat omhoog moet. "Trump heeft gewoon een groot punt", zei hij woensdag.
De VS spendeert 3,5 procent aan defensie. Binnen de NAVO reserveren verder Griekenland, Estland, het VK, Letland, Litouwen en Polen 2 procent of meer.
Merkel slaat terug
Slechts een paar uur na Trumps opmerkigen diende Merkel Trump van repliek, waarbij ze beschrijft hoe ze opgroeide in de communistische DDR dat onder de controle van de Sovjet-Unie stond.
"Ik ben erg blij dat we tegenwoordig verenigd zijn in vrijheid, als de Bondsrepubliek Duitsland. Dat stelt ons in staat om onze onafhankelijke keuzes te maken en onafhankelijk beleid uit te stippelen. Dat is erg positief, vooral voor mensen in het oosten van Duitsland."
Merkel verdedigde ook Duitslands inzet binnen de NAVO en herinnert Trump eraan dat Duitse soldaten nog altijd in Afghanistan gelegerd zijn nadat de VS zich beriep op artikel 5 - een aanval op één is aanval op allen - na de aanslagen van 11 september 2001. Daarnaast zijn de Duitsers ook actief in meer dan tien andere missies, zoals in Mali en in Litouwen waar ze de zogenoemde Enhanced Forward Presence leiden om de Baltische landen gerust te stellen in hun vrees voor de Russische buur.
"Duitsland is de tweede grootste leverancier van troepen en het overgrote deel van ons militaire apparaat staat in dienst van de NAVO. Tot op de dag van vandaag zijn we sterk gecommitteerd aan Afghanistan en daarmee verdedigen we ook de belangen van de VS."
Trump heeft Merkels zwakke plek gevonden
Merkel zit tussen twee vuren op dit dossier. Meer en meer NAVO-bondgenoten geven wel die voorgeschreven 2 procent aan defensie uit, zoals Litouwen, Letland en Polen sinds dit jaar. In Duitsland ligt een dergelijke hogere uitgave aan de krijgsmacht gevoeliger en Merkel moet een wankele coalitie naar de finish zien te leiden.
Duitslands defensieapparaat verkeert daarnaast in een armoedige situatie. De minister van Defensie Ursula von der Leyen roept zelf op om het budget verder te vergroten zodat ook de staat van paraatheid verbeterd kan worden. Zo heeft het land 128 Eurofighter Typhoon-straaljagers, maar kunnen hiervan slechts vier ingezet worden op gevechtsmissies, zo schrijft Der Spiegel.
Duitsland is nog steeds van zins de 2 procent te bereiken, maar de prognose is pas 1,5 procent voor 2025.
Trumps impopulariteit in Europa maakt het voor Merkel nog lastiger om de Duitse uitgaven aan defensie op te voeren, zegt de Amerikaanse oud-NAVO-diplomaat Mark Simakovsky.