Verleent president Donald Trump zichzelf gratie vlak voor zijn vertrek uit het Witte Huis? Steeds meer mensen denken dat hij dat gaat doen om aan Justitie te ontsnappen.
Volgens de Amerikaanse Grondwet heeft de president vrijwel onbegrensde bevoegdheden om gratie te verlenen in federale rechtszaken.
Als Trump zichzelf gratie verleent, staat dit gelijk aan een schuldbekentenis, denken experts. Dat kan dan later door het Hooggerechtshof teruggedraaid worden.
Traditiegetrouw verleent de president van de Verenigde Staten elke Thanksgiving een kalkoen gratie en redt hij daarmee het dier uit de klauwen van de poelier.
Ook dit jaar doorliep president Donald Trump deze ceremonie in de Rozentuin van het Witte Huis. Bekijk in deze video hoe het dit jaar ging:
Gratie verlenen aan een kalkoen is een ludieke illustratie van de verreikende bevoegdheid die de Amerikaanse grondwet de president geeft om gratie te verlenen.
Intussen worden de geruchten steeds hardnekkiger dat president Trump van plan is op een minder onschuldige manier gebruik te maken van deze macht. Deze geruchten worden mede gevoed door de gratie aan voormalig veiligheidsadviseur Michael Flynn die in 2017 bekende te hebben gelogen tegen de FBI in het Ruslandonderzoek.
Woensdag retweette Trump een post van de Republikein Matt Gaetz, met de volgende tekst: "President Trump zou Flynn, de Thanksgiving-kalkoen en iedereen gratie moeten verlenen, inclusief zichzelf, zijn regering en Joe Exotic als dat nodig zou zijn." Joe Exotic is de zogeheten 'Tiger King' die een straf van 22 jaar uitzit wegens poging tot moord en dierenmishandeling.
Maar kan Trump zichzelf gratie verlenen? Trump zelf vindt van wel, getuige deze uitspraak van hem in 2018: "Net zoals veel rechtsgeleerden al zeggen, heb ik het absolute recht om mezelf GRATIE te verlenen. Maar waarom zou ik zoiets doen als ik niets verkeerds heb gedaan?"
Het is een thema dat de president al vaker heeft besproken met vrienden en bondgenoten, schrijft Vanity Fair.
Trump is weliswaar niet aangeklaagd, maar hem staan mogelijk negen rechtszaken te wachten zodra hij president-af is en daarmee zijn onschendbaarheid kwijt is. Een daarvan is een strafrechtelijk onderzoek naar zijn zakelijke activiteiten door de openbaar aanklager van Manhattan, Cyrus Vance.
De president kan echter alleen maar gratie verlenen bij federale misdrijven, en daar vallen Trumps negen dreigende rechtszaken niet onder.
Wat de grondwet zegt
Trump is tijdens zijn presidentschap nagenoeg immuun voor federale strafrechtelijke onderzoeken, maar de zaken zullen er heel anders voorstaan wanneer hij op 20 januari aftreedt.
Volgens de Amerikaanse grondwet heeft de president veel macht om mensen te vrijwaren van strafvervolging, en is het niet uitgesloten dat de president zijn eigen straatje juridisch schoonveegt.
Er staat dat "de president … de bevoegdheid heeft om vergiffenis en gratie te verlenen voor misdrijven tegen de Verenigde Staten, behalve in gevallen van impeachment."
Hoogleraar rechten Mark Tushnet van de universiteit van Harvard zei in 2018 tegen nieuwswebsite Vox: "Een gratieverlening voor gewone misdrijven valt niet onder die uitzondering in mijn interpretatie."
Mogelijk komt de zaak voor het Hooggerechtshof
In de Amerikaanse geschiedenis is het niet eerder voorgekomen dat een president zichzelf op deze manier vrijwaart van strafrechtelijke vervolging. Veel juristen denken daarom dat aan zo'n stap dermate veel juridische haken en ogen kleven dat zo'n zaak hoogstwaarschijnlijk voor het Hooggerechtshof belandt.
En is dat eenmaal het geval, dan zullen twee belangrijke juridische precedenten een rol gaan spelen.
Een daarvan is een vonnis uit 1915 van het Hooggerechtshof dat door sommige rechtsgeleerden als volgt wordt uitgelegd: jezelf gratie verlenen impliceert een schuldbekentenis. Daarmee zou het een riskante zet zijn voor Trump, omdat het mogelijk de deur openzet voor juridische stappen.
Hoogleraar rechten Brian Kalt uit Michigan schreef echter in The Washington Post dat het wel degelijk mogelijk is om de uitspraak van het Hooggerechtshof zónder die impliciete schuldbekentenis te interpreteren. En misschien dat Trump die gok wel durft te nemen.
En dan is er ook nog de uitspraak van Mary C. Lawton, de assistent procureur-generaal onder president Richard Nixon. Zij stelde in 1974 al dat in het Amerikaanse rechtssysteem niemand voor eigen rechter mag spelen, en dat de president zichzelf dus niet mag vrijpleiten.
Voormalig federaal aanklager Jeffrey Cramer, die 12 jaar op het ministerie van Justitie werkte, zei in 2018 tegen Business Insider dat het Hooggerechtshof een gratie die een president zichzelf verleent als ongrondwettelijk zal bestempelen.
"Wat is het alternatief? Het Hooggerechtshof dat zegt dat een president boven de wet staat?"
Pence kan Trump in theorie gratie verlenen
Maar er is nog een laatste juridisch geitenpaadje dat Trump kan bewandelen om aan vervolging door een federale rechtbank te ontkomen.
Theoretisch zou het mogelijk zijn om af te treden vóór zijn termijn afloopt waardoor vicepresident Mike Pence president wordt. Pence zou dan Trump gratie kunnen verlenen en daarmee alle bezwaren omzeilen die er kleven aan een president die zichzelf gratie verleent.
Het is eerder gebeurd: president Gerald Ford verleende Nixon gratie tijdens de Watergatecrisis.
Het is echter wel een zet die Pence, waarvan gezegd wordt dat hij in 2024 een gooi naar het presidentschap wil doen, mogelijk in politieke en juridische problemen kan brengen, denkt analist Eliott Williams van CNN.
Linksom of rechtsom: dat Trump overweegt zichzelf gratie te verlenen, geeft wel aan hoe groot zijn juridische problemen worden zodra hij de sleutels van het Witte Huis aan Biden geeft.