De Amerikaanse president Donald Trump wordt steeds feller in zijn kritiek op China tijdens de coronacrisis.
Tegelijk oogt het binnenlandse beleid van Trump chaotisch.
De status van de VS als wereldleider staat op het spel. Verdere verzuring van de relatie met China kan leiden tot een Koude Oorlog 2.0, aldus strategisch analist Andy Langenkamp.
ANALYSE – De Amerikaanse president Donald Trump probeert van de huidige protesten tegen racisme een oorlogssituatie te maken. Het cordon om het Witte Huis en de extra hekken stralen uit alsof het Witte Huis belegd wordt.
Terwijl Amerika met zichzelf overhoop ligt, dreigt op het internationale toneel een nieuwe Koude Oorlog. Dat is wel het laatste wat een wereld in coronarecessie kan gebruiken.
Beijing draait de duimschroeven van Hongkong aan en stelt nieuwe wetten in om de “nationale veiligheid” in Hongkong (en Macau) te waarborgen.
In deze context is erg belangrijk dat Hongkong van Washington een speciale status toegekend heeft gekregen. Via de stadstaat lopen allerlei kapitaalstromen en andere financieel-economische zaken die niet via het Chinese vasteland mogen lopen. Amerika dreigt de voorkeursbehandeling van Hongkong als handelspartner in te trekken.
De spanningen rondom Hongkong zijn onderdeel van een steeds diepere en bredere vete tussen Beijing en Washington. Zo is Taiwan altijd een zeer gevoelig punt – China ziet het eiland als afvallige provincie - en de fricties rondom dit dossier lopen op. Een recente wapendeal tussen Washington en Taiwan gooide olie op het vuur.
Economische spanning tussen de VS en China loopt op
Het vuurtje wordt verder opgestookt als de handelsdeal in het geding komt die China en de VS vlak voor de uitbraak van de coronacrisis sloten. Onderdeel van de afspraken was dat China veel meer Amerikaanse producten zou kopen. Dit wordt moeilijk nu China voor het eerst in vele decennia afstevent op economische krimp. Dit geeft Trump ammunitie voor het opvoeren van de clash met China.
Sowieso liet de handelsdeal veel van de meest brisante kwesties buiten beschouwing of behandelde deze in vage termen (waaronder staatssteun aan bedrijven en bescherming van intellectueel eigendom).
Politiek en economie overlappen steeds meer in de relatie tussen China en de VS. Washington wil bijvoorbeeld verscherpte exportcontroles uitvoeren voor het Chinese telecombedrijf Huawei om te voorkomen dat kennis uit de VS naar het buitenland weglekt. Uiteindelijk kunnen bedrijven voor de keuze komen te staan: of handel met China of handel met Amerika.
Tot slot blijft Trump – maar ook zijn minister van Buitenlandse Zaken – inhakken op China als hoofdschuldige aan de coronacrisis. Natuurlijk valt het nodige af te dingen op de Chinese aanpak, maar veel van de beschuldigen van Trump & Co zijn ongefundeerd.
Trump wil geen wereldleider zijn
De Verenigde Staten, het land dat de afgelopen decennia met vallen en opstaan de belangrijkste kracht was in het realiseren van internationale orde en stabiliteit, laat het op internationaal niveau steeds meer afweten.
Met Amerika meer naar binnen gekeerd creëert China ruimte voor zijn eigen regels, instituties en visie op het internationale systeem. Niet alleen verliezen Amerikanen zelf het vertrouwen in hun land, andere staten hebben ook steeds minder fiducie in de VS.
Een staat heeft een paar essentiële taken: veiligheid, stabiliteit, economische vooruitgang en rechtvaardigheid bieden. Daarin schieten veel overheden in meer of mindere mate tekort, maar de Amerikaanse tekortkomingen waren vóór de coronacrisis al prangend en dat is alleen maar erger geworden.
Op deze manier wordt het voor de VS wel erg moeilijk om wereldleider te zijn. Nog los van het feit dat Trump dat veelal ook helemaal niet wil, zoals blijkt uit de vele internationale verdragen en instituties die hij vaarwel zegt of wil zeggen.
De abdicatie van de status van wereldleider is gevaarlijk. Decennialang was sprake van Amerikaanse overreach, maar nu dreigt sterke underreach.
Verscherpte animositeit tussen de VS en China: Koude Oorlog 2.0
De wereld zal zichzelf niet organiseren en ordenen. De VS kan deze taak niet in z'n eentje aan, maar is nog altijd een onmisbare schakel. Het zou niet de eerste keer zijn dat een wereldmacht een laatste zetje krijgt door een pandemie, volgens medisch historicus Frank M. Snowden.
De coronapandemie versnelt en verdiept de animositeit tussen China en de VS, zwengelt deglobalisering aan en legt zwaktes van de Amerikaanse politiek en maatschappij ongenadig bloot.
Trump kan niet meer opscheppen over de economie, want de VS verkeert in een diepe recessie. Hij kan niet opscheppen over de aanpak van de coronapandemie, want hij heeft er in vele opzichten een potje van gemaakt.
Behalve de schuld van alle problemen afschuiven op de Obama-kliek, het ontslaan van kritische stemmen, stampij maken over oneerlijke verkiezingen en verdeeldheid zaaien rondom en misbruik maken van de huidige protesten, richt Trump zijn pijlen nu weer op een ‘Blame China’-tactiek om zijn herverkiezing zeker te stellen.
Voorheen hield Trump de China-hardliners nog enigszins in toom, omdat hij een handelsdeal wilde presenteren. Die drang zal nu zijn weggevallen, omdat in deze tijden zo’n deal waarschijnlijk op weinig gejuich bij kiezers kan rekenen.
Hardere maatregelen tegen Huawei en het steekspel rond Hongkong kunnen een openingssalvo zijn in een deels heropende en geïntensiveerde handels-, tech-, cyber-, propaganda-, diplomatieke en financiële oorlog.
Een dergelijke strijd betekent het einde van wat de Britse historicus Niall Ferguson aanduidde als Chimerica, de symbiotische politieke en economische relatie tussen de VS en China van de afgelopen twee decennnia. En dat gaat gepaard met het definitieve startschot van een Koude Oorlog 2.0.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het managen van valutarisico’s voor bedrijven. Lees samen met andere beslissers zijn en andere publicaties op het researchplatform van ICC.