Dat blijkt uit een inventarisatie van Z24, op basis van jaarverslagen van
bedrijven die zijn opgenomen in de Amsterdamse AEX-index.

In het recessiejaar 2009 kampten de toonaangevende beursbedrijven met forse
omzetdalingen als gevolg van vraaguitval. De enige remedie was flink snijden
in de kosten. Per saldo kwam de totale bedrijfwinst van AEX-fondsen uit
op 15,9 miljard euro, een daling van 45 procent, becijferde het Financieele
Dagblad eerder deze maand.

Maar welk effect heeft deze winstdip gehad op de beloning van topbestuurders?
Alle grote beursfondsen, behalve baggeraar Boskalis en luchtvaartbedrijf Air
France-KLM, hebben inmiddels aangegeven wat ze met de bestuursbeloningen
hebben gedaan, zodat een redelijk compleet beeld gevormd kan worden.

Vijf procent achteruit
Gemiddeld is de directe beloning van topbestuurders uit de AEX met zo’n vijf
procent gedaald in 2009. Hierbij zijn bedrijven waar de beloning van de
bestuursvoorzitter sterk werd beïnvloed door wisselingen aan de top uit de
vergelijking gehouden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij uitgever Reed
Elsevier, die afgelopen jaar liefst twee keer van topman veranderde.

De daling van de directe beloning van AEX-bestuurders is vrijwel geheel te
wijten aan lagere jaarbonussen. Die zakten gemiddeld met zo’n dertien
procent. De vaste salarissen van bestuursvoorzitters van AEX-fondsen bleven
in 2009 grotendeels onveranderd. Zie de grafiek: Wat
verdient een AEX-topman?

De meeste AEX-bedrijven delen ook voorwaardelijke aandelenpakketten uit aan
hogere managers, waarvoor prestaties over een termijn van drie jaar
meetellen. Opvallend is dat de voorwaardelijke, lange-termijnbeloningen
afgelopen jaar per saldo gelijk zijn gebleven. Dit dempt het negatieve
effect van de recessie op de beloning van topbestuurders aanzienlijk, omdat
de lange-termijnbeloning gemiddeld zo'n tweevijfde van het totale pakket
uitmaakt.

Topverdieners
Aan vast salaris verdiende een AEX-topman afgelopen jaar gemiddeld ruim acht
ton. De jaarbonus was zo'n 70 procent van dit bedrag, de voorwaardelijke
lange-termijnbeloning ruim één keer het jaarloon.

Hieronder gaan wel flinke verschillen schuil. Zie de grafiek: Grote
en kleine verdieners in de AEX.

De beste verdieners in de AEX zijn te vinden bij de grootste multinationals:
energieconcern Shell, soep- en zeepbedrijf Unilever en staalgigant
ArcelorMittal.

Shell's topman Peter Voser is sinds medio 2009 de hoogste baas bij het
concern, en was daarvoor de hoogste financiële bestuurder bij Shell. Een
half jaar als chief executive bij Shell leverde Voser nog steeds
genoeg op voor een eerste plek onder de AEX-bestuurders, met een directe
beloning van 3,16 miljoen euro over 2009.

Unilevers' Paul Polman volgde nipt met een pakket van 3,12 miljoen euro,
bestaande uit het vaste salaris, de jaarbonus en onkostenvergoedingen. De
Indiase tycoon Lakshmi Mittal, van het in Amsterdam genoteerde staalfonds
ArcelorMittal, kwam op de derde plaats met een directe beloning van 2,6
miljoen euro.

Bescheiden verdieners in de AEX zijn topman Joop van Oosten van bouwer BAM, en
Hans Pars van vastgoedfonds Wereldhave. Zij moesten het in 2009 met
respectievelijk 610 duizend en 389 duizend euro aan directe uitkeringen
doen.

Bingo en soberheid
De opmerkelijke stijgers zaten in 2009 bij bierbrouwer Heineken en uitgever
Wolters Kluwer. Zie de grafiek: Dubbele
bonus en bonusloos.

Heineken boekte afgelopen jaar een 4,1 procent hogere 'geschoonde' winst van
1,1 miljard euro. De jaarbonus van topman Jean-François van Boxmeer ging met
maarliefst 84 procent omhoog naar 1,13 miljoen euro. Volgens Heineken had
Van Boxmeer op grond van diverse prestatiecriteria recht op een bonus van
anderhalf keer zijn jaarloon.

De enige topvrouw in de AEX, Nancy McKinstry van Wolters Kluwer, kreeg een 71
procent hogere jaarbonus van 1,1 miljoen euro. Deze stijging is deels
geflatteerd, omdat McKinstry in 2008 een deel van haar jaarbonus inruilde
voor een extra pensioenvoorziening. Zonder dit effect was de stijging 18
procent.

Soberheid was er te vinden bij enkele bedrijven die flinke klappen kregen in
de recessie. Jan Hommen van bankverzekeraar ING, Alex Wynaendts van
verzekeraar Aegon, Ben Noteboom van uitzender Randstad en Joop van Oosten
van bouwer Bam kregen geen jaarbonus afgelopen jaar.

Groter en groener
In de discussie over topbeloningen doet zich inmiddels een duidelijke
tweedeling voor. Aan de ene kant is er een groep bedrijven die de omvang van
de variabele beloning duidelijk beperkt, tot pakweg één keer het
jaarsalaris. Financiële instellingen ING en Aegon doen dit min of meer
gedwongen, zolang ze zijn gebonden aan kapitaalinjecties van de staat. Post-
en expresconcern TNT wil de variabele beloning op eigen initiatief
limiteren.

Ander bedrijven, waaronder multinationals Shell en Unilever, vinden dat een
steviger aandelenbelang van de bestuursvoorzitter in de onderneming de band
van het management met aandeelhouders versterkt. De lange-termijnbeloning in
aandelen krijgt zodoende een zwaarder accent.

Relatief nieuw is de gedeeltelijke koppeling van de beloning in aandelen aan
groene en sociale criteria, onder meer bij AkzoNobel en DSM. Hoe de
combinatie van grotere en groenere aandelenbonussen uitpakt, is nog even
afwachten. Tot de volgende verslagronde.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl