ANALYSE – Nederland telt 800.000 zzp’ers waarvan er volgens een recent rapport veel alleen maar voor zichzelf zijn begonnen vanwege de zelfstandigenaftrek. Dat kan zo zijn, maar de het afschaffen van die belastingaftrek is een heel slecht idee.

Het Centraal Planbureau (CPB) kwam eind oktober in een notitie tot de conclusie dat veel mensen zzp’er worden omdat ze dan minder belasting betalen. Zonder dat belastingvoordeel waren ze waarschijnlijk in loondienst gebleven. Bekendste aftrek is de zelfstandigenaftrek, die inhoudt in dat éénpitters over de eerste 7.280 euro die ze verdienen geen belasting hoeven te betalen.

De zzp’ers die voor een bestaan als zelfstandige kiezen, doen dat dus niet omdat ze zo graag ondernemer willen zijn. En dat is, zo rekende het CPB uit, niet per se een goede zaak. Want mensen die alleen maar ondernemers zijn omdat ze uit zijn op een voordeeltje, daar heb je als maatschappij niet veel aan. Ze leveren Nederland in de vorm van innovatie, werkgelegenheid niet meer op dan iemand in loondienst, aldus het CPB.

De oplossing die al een tijdje rondzingt in Den Haag, is dat die belastingvoordelen dan maar beter kunnen worden afgeschaft. Dat zal ze leren, die koopjesjagers en nep-ondernemers.

Den Haag heeft die zzp’ers zelf gecreëerd

Maar wacht eens, waarom zijn die belastingvoordelen er eigenlijk? Die heeft de overheid ooit zelf in het leven geroepen om ondernemerschap te stimuleren. Er was dus een tijd dat Den Haag het een goede zaak vond dat men voor zichzelf begon.

De regering groef ooit een hele diepe kuil, en staat nu bij die kuil te schreeuwen dat er water inloopt. De politici staan al klaar met emmertjes en schepjes om de kuil weer dicht te gooien. Maar waar komt al dat water eigenlijk vandaan?.

De afgelopen twintig jaar heeft de overheid het voor werkgevers steeds duurder gemaakt om mensen in dienst te nemen. Weliswaar werd er soms een geprobeerd de werkgeverslasten wat te drukken, maar dat was klein bier vergeleken bij de kosten die werkgevers voor de kiezen kregen doordat ze loon bij ziekte twee jaar door moesten betalen. Werknemers werden een steeds groter risico, zeker voor kleinere bedrijven.

Wereld is flink veranderd

In de bergen liep een groot stuwmeer vol met werknemers die voor de werkgever aan de dure kant waren. Gelukkig voor de bedrijven draaide Den Haag met de zelfstandigenaftrek en andere belastingvoordeeltjes de dam open en stroomde het water naar de kuil. Een fors deel van de zzp'ers is dus door Den Haag zelf gecreëerd.

Het kan natuurlijk gebeuren dat maatregelen anders uitpakken dan je oorspronkelijk had gedacht. De regels rond doorbetaling bij ziekte waren bedoeld om te voorkomen dat werkgevers mensen in de ziektewet of de wao dumpten. Het idee was dat werkgevers beter hun best zouden doen die mensen in dienst te houden, niet dat ze min of meer gedwongen zelfstandig zouden worden.

Het probleem is dat het bijna onmogelijk is om de klok terug te draaien. De wereld is ondertussen flink veranderd. Internationale concurrentie uit opkomende markten en de crises van de afgelopen jaren dwingen werkgevers te snijden in hun loonkosten. Om terug te keren naar de watermetafoor: door bodemerosie stroomt het water nog harder naar beneden.

Pak de vraag-, niet de aanbodzijde aan

Door de kuil dicht te gooien, dat wil zeggen de belastingvoordelen voor zzp'ers af te schaffen, bereik je waarschijnlijk vooral dat de werkloosheid op gaat lopen.

Een deel van de zelfstandigen zal misschien weer in loondienst gaan — denk aan verpleegkundigen in de zorg— maar een ander deel kan helemaal niet meer terug naar de oude job want hij of zij is te duur. En het schaadt ook nog de economie, want een voormalige zzp'er met bijstand op de bank levert de maatschappij nog minder op dan eentje die zelfs zijn magere kostje belastingvrij bij elkaar scharrelt.

Het zou veel verstandiger zijn om in plaats van de de zzp'er onaantrekkelijker te maken voor werkgevers, de werknemer in loondienst aantrekkelijker te maken. Geen nieuw idee overigens, Z24 schreef er eerder over  en econoom Lex Hoogduin riep het deze week nog een keer in de Tweede Kamer.

Zorg er kortom voor dat de meerkosten en het risico van het in dienst nemen van iemand afnemen in plaats van toenemen, zoals de overheid nu nog steeds doet.

Als de kosten voor werknemers afnemen, worden ze vanzelf weer aantrekkelijk. Er zitten namelijk voor werkgevers nog altijd voordelen aan werknemers boven de zzp'er, zoals het feit dat je kennis en ervaring die iemand tijdens zijn werk opdoet voor de onderneming behoudt. De zelfstandige kan voor hetzelfde geld voor de concurrent gaan werken.