“Ben jij zo’n boze, blanke man, Thierry?”, vraagt buitenlandcommentator Bernard Hammelburg vanachter het katheder een beetje plagerig. “Ik ben deels Indisch, dus niet helemaal blank. Maar ik ben wel boos”, klinkt het repliek van de kersverse politicus die meedoet aan de Tweede Kamer-verkiezingen.
Locatie: een conferentieruimte op de bovenste verdieping van de ITO Toren, één van de hoogste torens van de Amsterdamse Zuidas. De Nederlandse CFO Association, een club van financieel directeuren bij grote bedrijven, houdt hier – zo’n honderd meter boven de rest van Amsterdam – een panelgesprek over globalisering. Of beter gezegd: het verzet daartegen.
Verzet tegen vrijhandelsverdragen
Een paar uur voor de start van het panelgesprek werd bekend dat de Wallonië eindelijk akkoord is met CETA, een handelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada. Het Franstalige deel van de Belgen lag lange tijd dwars omdat het – kort gezegd – twijfels had over hoe het verdrag de nationale soevereiniteit aantast.
Zo kunnen bedrijven op basis van het verdrag overheden aanklagen via een internationaal arbitragesysteem. Deze zaken worden dan achter gesloten deuren beslecht, buiten de nationale rechtbank om.
In veel westerse landen groeit de laatste jaren op meerdere fronten het verzet tegen internationale samenwerkingsverbanden. Zo wil de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump het NAFTA-akkoord met Mexico heronderhandelen, stemde Nederland tegen het associatieverdrag met Oekraïne en hebben de Britten ervoor gekozen om uit de Europese Unie te stappen.
Reden voor de club van financieel directeuren, waarvan de leden veel baat hebben bij vrijhandel, om het onderwerp te bespreken. Als speciale gasten zijn uitgenodigd: Bernard Hammelburg (commentator BNR), Wim Boonstra (hoofdeconoom Rabobank), Herman Molenaar (financieel directeur bij bagagespecialist Vanderlande) en Thierry Baudet.
Baudet is oprichter van de nieuwe politieke partij Forum voor Democratie, was initiatiefnemer van het Oekraïne-referendum en bekritiseert de Europese Unie.
Banen weg, banen erbij
“Heeft Donald Trump een punt als hij zegt dat globalisering zorgt voor banenverlies?”, begint Hammelburg. Hij gaat in op het Amerikaanse vrijhandelsakoord NAFTA. “Vaak komt het voorbeeld naar voren van de Ford-fabriek die naar Mexico is verhuisd. Ik heb gesproken met mensen die bij Ford werken en het is gewoon waar dat hun productie nu in Mexico zit. De groeimarkt zit in Latijns-Amerika en om daarvan te profiteren moet je lokaal in die landen produceren”.
Uiteindelijk komt het geld dat in Latijns-Amerika wordt verdiend wel weer terug in Amerika via het hoofdkantoor van Ford dat daar nog zit, beredeneert Hammelburg, die ook een tijdje correspondent was in de VS. “Maar de lezing dat daardoor banen zijn verdwenen van blanke, boze mannen, is een valide punt”.
Volgens hoofdeconoom Boonstra van Rabobank zorgen handelsverdragen per saldo juist voor meer banen. “Vrijhandel heeft ontzettend veel groei en werkgelegenheid opgeleverd. Het probleem is alleen dat de winnaars van vrijhandel, dus de gecreëerde banen, niet zichtbaar zijn. Alleen de banen die verdwijnen vallen op”.
Bovendien kun je volgens Boonstra outsourcen op wereldschaal niet vermijden met protectionisme. De econoom wijst erop dat de Nederlandse overheid halverwege de vorige eeuw miljarden guldens reddingsgeld stak in bouwplaatsen van mammoettankers.
“Die industrie mocht niet weg, was de gedachte”, aldus Boonstra. “Toch verdween deze productie van mammoettankers naar het buitenland. Maar … er kwam een andere bloeiende scheepvaartindustrie voor terug. Ondernemers gaan uiteindelijk hun gang wel”.
Nationale soevereiniteit
Baudet, die zich als enige in het panel uitgesproken tegen de handelsverdragen keert, benadrukt dat hij niet zozeer tegen vrije handel of internationale concurrentie is. “Ik ben voor samenwerking tussen landen en vrije handel, laat daar geen misverstand over bestaan. Maar er is een verschil tussen samenwerken en samen beslissen”.
Een land kan volgens Baudet prima zijn nationale soevereiniteit behouden en tegelijkertijd allerlei verdragen sluiten met landen. "IJsland is zo’n voorbeeld."
“Waar ik echter op tegen ben is dat organisaties en bevoegdheden, zoals de EU en CETA, boven de lidstaten komen te staan en daardoor dingen afdwingen die de individuele lidstaten zelf niet willen, zoals de Walen in het recentste geval van CETA. Je gaat in dit soort supranationale samenwerkingen de wensen en belangen van allerlei landen samenvoegen waardoor je ze eigenlijk neutraliseert. De nationale wensen verwateren dan tot niets”.
Zo min mogelijk handelsbarrières
Vooral grotere bedrijven lijken baat te hebben bij een internationaal handelssysteem dat zo uniform mogelijk is – met zo min mogelijk handelsbarrières.
“Ons bedrijf zit in 110 landen”, zegt Herman Molenaar, CFO bij Vanderlande, een onderneming die één miljard euro omzet en onder meer bagagesystemen voor vliegvelden maakt. “We hebben dagelijks te maken met protectionisme. Quota voor personeel, importtarieven, voorschriften voor apparatuur, je kunt het zo gek niet verzinnen. Het is ronduit irritant”.
Politicus Baudet ziet dat anders. “Nationale democratieën hebben met elkaar regels gemaakt over hoe dingen in een land geregeld zijn over bijvoorbeeld milieunormen, veiligheidsvoorschriften of hygiëne van vlees”. Daar kun je volgens de voorman van Forum voor Democratie niet zomaar aan voorbij gaan omwille van de bedrijvigheid.
Globalisering 2.0
Hammelburg stelt tot slot voor om globalisering te herdefiniëren. “Globalisering 2.0”, noemt hij dat. “Kijk, over bepaalde zaken worden we het inderdaad niet gauw eens. Tussen Amerika en Europa is de kwestie van groeihormonen in vlees zoiets. Parkeer dat soort zaken en ga eerst kijken naar waar je het vrijwel zeker wel over eens bent. En neem die belemmeringen weg in een verdrag”.
Baudet heeft wel iets bereikt, zo blijkt bij de borrel achteraf. Veel CFO's zeggen dat zij begrip hebben gekregen voor de beweging die Baudet zegt te vertolken en pleiten voor een meer realistische houding inzake globalisering. Zoals Kevin Mottard, voorzitter van de CFO-vereniging, zegt: "Een fatsoenlijk nationalistisch geluid in dit debat is helemaal niet verkeerd."