- De Amerikaanse ecoloog Richard Ostfeld krijgt een brandend, jeukend gevoel na een tekenbeet, maar wordt niet ziek.
- Onderzoek suggereert dat histamine in het bloed de teken doodt, voordat hij besmet kan worden.
- Ostfeld heeft resistentie tegen teken opgelopen, wat kan helpen bij het onderzoek naar en de ontwikkeling van een tekenvaccin.
- Lees ook: Pas op voor deze gevaarlijke wants die oprukt in Europa en de VS – hij bijt in je gezicht en kan je een enge ziekte bezorgen.
Als teken de Amerikaanse ecoloog Richard Ostfeld bijten, gaan ze dood – niet omdat hij ze plet, maar omdat zijn immuunsysteem ze aanvalt zodra het hun aanwezigheid voelt.
Hij behoort tot de kleine groep mensen die weerstand tegen teken hebben ontwikkeld. Dankzij zijn veldwerk als ecoloog komt Ostfeld vaak in gebieden waar veel teken voorkomen en honderden teken hebben hem in de loop der jaren gebeten.
Hij zegt dat al deze beten zijn immuunsysteem hebben getraind om bepaalde eiwitten in het speeksel van de teek te herkennen en aan te vallen. (Ga nu niet op zoek naar teken om te proberen immuniteit op te bouwen, want dan kun je een slopende, door teken overgebrachte ziekte oplopen).
Wanneer een teek bloed begint te zuigen, snellen witte bloedcellen toe en laten een ontstekingsstof vrij die histamine heet. Onderzoekers weten niet zeker hoe histamine teken doodt, maar het werkt wel.
Foto: JUAN GAERTNER/SCIENCE PHOTO LIBRARY/Getty Images
"Ik krijg een jeukende, branderige wond op de plek van de tekenbeet, kort nadat de teek heeft geprobeerd mij te bijten", aldus Ostfeld.
Het gevoel houdt een paar dagen aan, maar is verder ongevaarlijk voor hem. Voor de teek echter niet.
Waarom is immuniteit voor tekenbeten belangrijk?
Deze snelle dood van de teek zou je niet alleen karma kunnen noemen: de immuniteit van Ostfeld beschermt hem ook tegen door teken overgedragen ziekten, zoals de ziekte van Lyme of babesiosis, die organen kunnen beschadigen en langdurige invaliditeit kunnen veroorzaken.
Deze ziekten worden veroorzaakt door bacteriën en virussen, die samen ziekteverwekkers worden genoemd. Welke ziekteverwekkers teken bij zich dragen hangt af van de soort teek en waar je woont.
"Het duurt uren tot een paar dagen voordat ziekteverwekkers de teek verlaten en je lichaam binnendringen", aldus Ostfeld. Omdat zijn immuunsysteem de teken zo snel doodt, "kunnen ze die ziekteverwekkers niet overbrengen".
Tekenziekten komen steeds vaker voor
Hoewel er geen betrouwbare cijfers in Nederland zijn over het aantal tekenbeten of lymepatiënten, vanwege het ontbreken van een meld- of informatieplicht, zijn er wel schattingen. De Stichting Tekenbeetziekten schrijft dat het aantal tekenbeten dramatisch toeneemt in Nederland: van 1,1 miljoen in 2007 naar 1,5 miljoen in 2017. In 2017 waarschuwde het RIVM daarnaast dat het aantal lymepatiënten ieder jaar hard stijgt.
Een belangrijke reden voor de toename van tekenbeten is klimaatverandering. Vroeger vermeden teken koudere gebieden, maar omdat deze gebieden warmer zijn geworden, hebben teken hun leefgebied uitgebreid.
De lengte van het seizoen waarin teken actief zijn, is ook toegenomen. "Als de lente vroeger in het jaar komt en de winter later, dan hebben de teken een langere periode om bloed te zuigen", zegt Ostfeld.
Foto: Remus Belododia/Getty Images
Als de teek ervoor kiest om zich vast te klampen aan een huisdier of een wild dier, kunnen die de teek gemakkelijk overbrengen naar mensen in de buurt. Met andere woorden, teken kunnen je nog steeds vinden, zelfs als je al jaren niet meer door hoog gras hebt gelopen.
Kunnen we immuniteit tegen tekenbeten gebruiken voor een vaccin?
Sommige mensen en dieren ontwikkelen op natuurlijke wijze immuniteit tegen teken, vooral als ze in hun leven veelvuldig met teken in aanraking komen.
Wetenschappers hebben eerder al geprobeerd resistentie op te wekken door dieren zoals runderen, muizen en cavia's in aanraking te laten komen met teken totdat hun immuunsysteem zelf begon met het doden van teken.
Er zijn nog geen studies geweest waarbij wetenschappers immuniteit tegen teken bij mensen hebben weten op te wekken, maar Ostfeld zegt dat sommige onderzoekslaboratoria de mogelijkheid onderzoeken. Het is alleen een lastig proces, omdat een vaccin een auto-immuunreactie kan uitlokken als het immuunsysteem te hard aangevallen wordt.
Bovendien hebben sommige mensen van nature ernstige tekenallergieën, waarbij ze een anafylactische shock ontwikkelen na een beet, dus onderzoekers willen er zeker van zijn dat een vaccin dat effect niet uitlokt.
Ondanks de uitdagingen is immuniteit tegen teken nog steeds het onderzoeken waard, volgens Ostfeld. "Volgens mij is het veelbelovend om een vaccin te ontwikkelen tegen de teken zelf".
Een vaccin tegen de ziekte van Lyme dat momenteel wordt ontwikkeld, zou alleen beschermen tegen de bacterie lyme borreliose, wat betekent dat je nog steeds andere door teken overgedragen ziekten kunt krijgen. Maar een vaccin tegen tekenspeeksel zou je lichaam in theorie kunnen leren om teken te doden, waardoor je beschermd bent tegen alle ziekteverwekkers die in de teken zitten.
"Ik denk dat het heel belangrijk is om ons te beschermen tegen alle ziektes die door teken worden overgebracht en de nieuwe ziektes die vrijwel zeker in de komende decennia zullen opduiken", zegt Ostfeld.