- In de rechtbank in Amsterdam is maandag de civiele rechtszaak begonnen over de omstreden mondkapjesdeal van Sywert van Lienden en zijn compagnons.
- Zowel de Staat als de Stichting Hulptroepen Alliantie eisen de winst terug die de drie mannen hebben gemaakt.
- Dit zijn 6 belangrijke dingen die je moet weten over het spraakmakende proces.
- Lees ook: Sywert van Lienden leeft nu van ‘€15 per week’: rechtszaken kosten tonnen
In de rechtbank in Amsterdam is maandag de civiele rechtszaak begonnen over de omstreden mondkapjesdeal van Sywert van Lienden en zijn compagnons Camille van Gestel en Bernd Damme.
Zij sloten toen de coronapandemie net was uitgebroken, een overeenkomst met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het leveren van 40 miljoen mondkapjes.
Van Lienden gaf in de media meermaals aan dat “om niet” en “zonder winstoogmerk” te doen. Maar later bleek dat hij en zijn zakenpartners tientallen miljoenen euro’s hebben verdiend aan de deal. De Nederlandse Staat en de Stichting Hulptroepen Alliantie (SHA) eisen nu dat ze die winst teruggeven.
Deze 6 dingen moet je weten over het proces tegen Sywert van Lienden, Camille van Gestel en Bernd Damme.
1. De deal verliep niet via de stichting Hulptroepen, maar via een commercieel bedrijf
Het ministerie zegt in het voorjaar 2020 tijdens de onderhandelingen over de levering van de mondkapjes te hebben gedacht dat de opbrengst bij de stichting terecht zou komen. Maar de deal liep uiteindelijk via het commerciële bedrijf Relief Goods Alliance (RGA), dat Van Lienden en zijn compagnons hadden opgericht.
Volgens hen was het bij het sluiten van de deal “al volstrekt duidelijk dat RGA de contractpartner zou zijn” en gebeurde dat zelfs op aandringen van het ministerie. Maar de landsadvocaat zegt dat “niet bekend was dat RGA niets met Hulptroepen Alliantie van doen had en een vehikel was voor Van Lienden c.s. om zichzelf heimelijk een winst van 29.380.000 euro toe te eigenen.”
2. Sywert van Lienden heeft toch een advocaat
In aanloop naar het proces zei Van Lienden in interviews met het Financieele Dagblad en de talkshow Op1 dat hij zich niet persoonlijk kon laten verdedigen, omdat er door de Stichting Hulptroepen Alliantie beslag is gelegd op zijn vermogen en hij daardoor geen advocaat kan betalen. Maar na bemoeienis van de deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten wordt hij toch door een advocaat vertegenwoordigd in de rechtbank.
De deken zegt tegen het FD dat Van Lienden "net als ieder ander" recht heeft op juridische bijstand en daarom de SHA heeft gevraagd het beslag gedeeltelijk op te heffen. Over die beslaglegging dient nog deze week een kort geding. De advocaat die zich maandag meldde bij de rechtbank zegt Van Lienden "kosteloos" bij te staan.
3. De Staat en de stichting Hulptroepen willen allebei de winst terug
De Staat en de stichting Hulptroepen willen allebei dat de winst die Van Lienden, Van Gestel en Damme hebben gemaakt terugkomt. Het is aan de rechter of dat gaat gebeuren en hoe dat bedrag dan verdeeld wordt tussen de Staat en de stichting. Het nieuwe bestuur van de stichting Hulptroepen Alliantie dagvaardde het drietal als eerste.
"Het wonderlijke is dat de Staat zich nu presenteert als de vijand van SHA", zegt de advocaat van de stichting. Hij noemt de Staat "een agressor". De stichting wil de opbrengst deels schenken aan een goed doel, bijvoorbeeld de stichting Long COVID. Maar de landsadvocaat wil dat de winst teruggaat naar de Staat, omdat het om belastinggeld gaat.
Damme heeft al gezegd bereid te zijn de door hem gemaakte winst terug te betalen. Hij probeert naar eigen zeggen "op constructieve wijze" de kwestie op te lossen. "Ik hoop dat dit gaat lukken."
4. Sywert van Lienden wilde 'gillend rijk' worden van de deal
Uit geluidsopnames waarvan de Volkskrant anderhalf jaar geleden de getranscribeerde teksten openbaar maakte, blijkt dat Van Lienden en zijn zakenpartners al in een vroeg stadium plannen hadden om miljonair te worden. "In ieder geval is één eis dat we alle vier gillend rijk worden", zei Van Lienden in april 2020. "Ik ga dit echt serieus voor geen goud vrijwillig doen".
Later zeiden ze dat de de overheid zou hebben geëist dat er "ondernemersrisico" werd genomen, dat partner Coolblue dwars lag en dat er en vanwege "mededingingstechnische redenen" een commerciële bv moest worden ingezet.
5. Van Lienden zegt nu van slechts 15 euro per week te leven
Voor de mondkapjesdeal was Sywert van Lienden nog een hele gewone gemeenteambtenaar in Amsterdam, maar daarna kon hij ineens zo'n 9 miljoen euro aan zichzelf uitkeren. Daar is nu beslag op gelegd en volgens Van Lienden moet hij nu rond zien te komen van 15 euro per week.
"Wij wonen in een doorsnee huis en hebben twee kleine kinderen. We kunnen amper rondkomen — ik leef van €15 in de week", zei hij eerder deze maand tegen het FD. "De rechtszaken die op me afkomen kosten tonnen, maar ik heb geen recht op rechtsbijstand. De regelingen zijn zo dat ik met mijn casus tussen wal en schip val, hoor ik bij elk loket waar ik aanklop."
6. Er loopt op nog een strafrechtelijk onderzoek tegen het drietal
Naast de civiele zaak die maandag begonnen is, loopt er ook nog een strafrechtelijk onderzoek naar Van Lienden, Damme, Van Gestel. Het Openbaar Ministerie wil geen mededelingen doen over de status van dat onderzoek en het is ook nog niet duidelijk of het tot een strafzaak gaat komen. In de civiele zaak heeft de rechtbank alle partijen maandagmiddag uitgenodigd om te kijken of ze er toch samen uit kunnen komen. Als dat niet lukt, wordt eind dit jaar een uitspraak verwacht.