De spanningen tussen het Westen en Iran lopen sinds twee weken op na de moord op de Iraanse generaal Qassem Soleimani door de VS. Een belangrijk potentieel conflictgebied is de Straat van Hormuz.
De Straat is de smalle waterstrook die de Perzische Golf met de Golf van Oman verbindt en vormt één van de drukste scheepvaartroutes voor olietankers. Als Iran zich richt op het ontregelen van het scheepsverkeer in de Straat van Hormuz, heeft dat onmiddellijk gevolgen voor de olieprijs.
Sinds een paar dagen lijkt de spanning tussen de VS en Iran iets af te nemen. De Iraanse leiders beweren dat ze dood van Soleimani inmiddels hebben gewroken. Ze zouden verdere aanvallen staken en de Amerikaanse president Donald Trump lijkt hen te geloven.
Maar veel regionale deskundigen en diplomatieke bronnen stellen dat Iran nieuwe aanvalsplannen heeft. Iran kan bijvoorbeeld milities van zijn bondgenoten inzetten om het Midden-Oosten te ontwrichten.
Dit is wat je moet weten over de Straat van Hormuz.
Waarom is de Straat van Hormuz belangrijk?
De Straat van Hormuz is klein en smal, maar het is ook een geopolitieke en economische flessenhals. Op het smalste punt is de zeestraat slechts 33 kilometer breed. Tegelijk is het een extreem drukke scheepvaartroute, vooral omdat er weinig alternatieven zijn om de zeestraat te omzeilen.
De meeste olie die door de Straat van Hormuz gaat, komt uit Saudi-Arabië, meldt de Anerikaanse Energy Information Administration (EIA).
Ongeveer 21 miljoen vaten ruwe en geraffineerde olie gaan elke dag door de zeestraat volgens de EIA. Het onderzoeksbureau baseert zich hiervoor op statistieken uit 2018.
De olie die door de Straat van Hormuz wordt vervoerd, vertegenwoordigt een derde van de waarde van wereldwijde overzeese olie-export. Het gaat om meer dan 1 miljard euro aan olie per dag, bij de huidige olieprijzen.
Hoe belangrijk is de zeestraat voor de VS en voor zijn bondgenoten?
Het grootste deel van de Saudische export van ruwe olie gaat door de Straat van Hormuz. Voor de Saudi's is een vrije doorgang dus zeer belangrijk.
Olietankeronderneming Bahri heeft zijn transporten door de Straat van Hormuz tijdelijk opgeschort. Dit Saudische staatsbedrijf acht vervoer door de Straat niet veilig na de Iraanse raketaanvallen, meldde de Financial Times.
De Britse Royal Navy heeft ook schepen gestuurd om Britse tankers te escorteren en ze te beschermen tegen mogelijke aanvallen, meldde The Guardian.
De Britse marine heeft goede redenen om zich zorgen te maken. In juli heeft de Iraanse Revolutionaire Garde twee Britse olietankers overmeesterd in de Straat van Hormuz. Een andere Britse tanker zou ook lastig gevallen zijn.
Afgelopen juni schoot Iran een Amerikaanse drone neer die in de buurt van de zeestraat vloog. Een maand later haalde het Amerikaanse oorlogsschip de USS Boxer een Iraanse drone neer in hetzelfde gebied.
Kort na de drone-aanval van Iran riep president Trump China, Japan en andere landen op om hun eigen schepen die door de Straat van Hormuz varen te beschermen.
Trump merkte op dat een groot deel van de olie van China en Japan door de Straat van Hormuz gaat. Hij voegde eraan toe dat hij zich afvroeg waarom de VS de scheepvaartroutes zou moeten blijven beschermen voor andere landen. Er stond bovendien geen compensatie tegenover.
Ruim driekwart van de olie die door de zeestraat wordt vervoerd, gaat naar Azië. De VS importeert zelf meer dan 30 miljoen vaten olie per maand uit landen in het Midden-Oosten. Europa heeft een relatief bescheiden aandeel in het transport via de Straat van Hormuz.
Wat zijn de gevolgen van de spanningen tussen de VS en Iran?
Olieprijzen schoten alle kanten op in de eerste twee weken van dit jaar.
Iraanse leiders hebben gezworen de dood van Soleimani te wreken. In 2018 hebben ze al meerdere malen gedreigd de Straat van Hormuz te sluiten.
Als Iran deze dreigementen doorzet, zal dat waarschijnlijk leiden tot een enorme verstoring van de wereldwijde oliehandel. De zeestraat is smal. Iedere verstoring van het tankverkeer kan de olieaanvoer in de wereld verminderen en de prijzen doen stijgen. Ook als landen zelf niet veel olie afnemen die via de Straat van Hormuz wordt vervoerd, kunnen ze last krijgen van een aanbodverstoring in het Midden-Oosten.
Hoe groot is de kans dat Iran de zeestraat afsluit?
De kans dat Iran een conventionele oorlog met de VS gaat voeren is klein, gelet op de militaire overmacht van de Amerikanen. Het risico dat Iran acties onderneemt om het zeeverkeer in de Straat van Hormuz te ontregelen, is veel groter.
Dit betekent niet meteen dat Iran erop aan zal sturen om de Straat van Hormuz helemaal af te sluiten. Dat brengt immers hoge kosten mee.
Om de hele Straat van Hormuz af te sluiten, zou Iran minstens 1.000 zeemijnen en ook nog onderzeeërs en gewone schepen moeten inzetten. Dat stelde veiligheidsexpert Caitlin Talmadge in een studie uit 2009. Dat zou weken voorbereiding vergen.
Iran zou ook riskeren dat olie-importeurs over de hele wereld actief op zoek gaan naar alternatieven voor olie uit het Midden-Oosten. Zij zouden proberen de afhankelijkheid van de regio te verminderen.
De Iraanse olie-industrie lijdt al onder de sancties die de VS eerder dit jaar hebben opgelegd om landen ervan te weerhouden Iraanse olie te kopen. Midden-Oosten expert Michael Knights zei afgelopen jaar tegen The Atlantic dat Iran "zijn eigen keel zou doorsnijden" als ze de zeestraat zouden sluiten.