ANALYSE – Microsoft staat aan de vooravond van een grondige reorganisatie. Het vertrek van Steve Ballmer is daarom goed uitgekiend. Met een jonge, frisse topman kan het bedrijf met een schone lei beginnen.

Ik vertrek pas als topman als mijn jongste zoon naar de universiteit gaat, riep Steve Ballmer meerdere malen in het verleden. Dat zou zo rond 2018 zijn.

Die belofte moet hij nu echter breken, bleek vrijdag. Ballmer legt binnen twaalf maanden zijn functie neer. Daarmee komt er na ruim dertien jaar een einde aan het tijdperk Ballmer bij Microsoft.

Geen directe opvolger

De timing van de aankondiging lijkt in eerste instantie vreemd. Er staat bijvoorbeeld nog geen opvolger klaar. Een commissie gaat op zoek naar een nieuwe ceo en kijkt daarbij naar zowel interne als externe kandidaten. Dat was in 2000 wel anders toen Bill Gates vertrok. Ballmer was jarenlang de rechterhand van Gates; dat hij het stokje overnam was geen verrassing.

Ook zegt Ballmer nog niet te weten wat hij gaat doen. Hij kan bij Microsoft blijven werken in een andere functie of nog een avontuur aangaan bij een ander concern. Met pensioen gaan is ook een optie; met een vermogen van zo’n 15 miljard dollar hoeft hij nooit meer te werken als hij dat wil.

"Ik geniet van het idee dat er nog een nieuw hoofdstuk in mijn leven komt waarin ik de andere kanten van het leven kan ervaren", zei Ballmer vrijdag tegen Microsoft-volger Mary Jo Foley. "Maar het is niet alsof ik vertrek met een specifiek plan in mijn hoofd."

Een enigszins opmerkelijke uitspraak aangezien hij in hetzelfde interview aangeeft dat hij al "drie of vier jaar geleden" met het bestuur van Microsoft is gaan nadenken over een opvolger. Ballmer sprak in overleg met het bestuur met personen "die we in ons vizier moesten hebben als potentiële interessante mensen van buiten Microsoft die ceo zouden kunnen worden". Van die gesprekken bracht hij verslag uit.

Ballmer is dus al enkele jaren met zijn opvolging bezig, en toch lijkt zijn vertrek als een verrassing te komen. Waarom gaat hij nu weg?

Reorganistie: focus op hardware en diensten

Zoals Ballmer vrijdag zelf aangaf, is dit het juiste moment omdat Microsoft aan de vooravond staat van een ingrijpende reorganisatie. Het bedrijf gaat zich richten op hardware en online diensten, omdat de inkomsten uit de verkoop van software teruglopen.

Vraag is waarom Ballmer die overgang niet zelf kan begeleiden. Hij is pas 57 en zou volgens zijn oorspronkelijke plan nog vijf jaar aanblijven. Genoeg tijd om de reorganisatie in goede banen te leiden, zou je zeggen.

Maar vijf jaar is klaarblijkelijk niet lang genoeg. "We hebben een ceo nodig die hier voor de lange termijn is voor deze nieuwe koers", aldus Ballmer. Daarmee geeft hij aan dat de transformatie van Microsoft zeker tien jaar gaat duren. Het bedrijf zoekt een topman die net als Ballmer meer dan tien jaar lang de lijnen uitzet.

Frisse wind door Microsoft

Maar wellicht speelt er nog een andere reden mee bij de beslissing om nu op te stappen: het is tijd voor een nieuw gezicht. Ballmer heeft zonder twijfel veel goeds gedaan voor het bedrijf. Onder zijn leiding is Microsoft uitgegroeid tot een gigant op de zakelijke markt en boekte het elk kwartaal miljardenwinsten. Bovendien is Ballmer erg toegewijd (al is hij een tikje excentriek) en kent hij alle divisies van het veelkoppige monster dat Microsoft is door en door.

Maar onder Ballmer heeft Microsoft ook steken laten vallen. Zo speelde het te laat in op de opkomst van smartphones en tablets en is zoekmachine Bing nooit een echte concurrent voor Google geworden, ondanks miljardeninvesteringen.

Nu de reorganisatie eraan zit te komen, is het tijd voor een frisse wind. De moraal van Microsoft-werknemers schijnt erg laag te zijn en beleggers hebben al jaren weinig vertrouwen in het bedrijf. Een wisseling aan de top kan Microsoft nieuw elan bezorgen, zoals de benoeming van Marissa Mayer dat deed bij Yahoo.

Update: AllThingsD meldt op basis van tientallen gesprekken met mensen binnen en buiten Microsoft dat Ballmer eerder is opgestapt dan aanvankelijk de bedoeling was. De druk op hem was toegenomen door de tegenvallende prestaties van het bedrijf en de dreiging dat de activistische investeerder ValueAct een zetel in de raad van bestuur zou krijgen. ValueAct roept al langer dat Ballmer op moet stappen. Door zijn functie nu neer te leggen neemt Ballmer ValueAct de wind uit de zeilen en voorkomt hij dat er een publiek gevecht ontstaat om de zetel.