Staatssecretaris Menno Snel van Financiën neemt ontslag vanwege de toeslagenaffaire. Dat heeft de bewindsman van D66 in de Tweede Kamer bekendgemaakt, voorafgaand aan een debat over de affaire.

De kinderopvangtoeslag van zeker honderden gezinnen is enkele jaren onterecht stopgezet. Deze ouders zijn als fraudeur bestempeld en kwamen in grote financiële problemen doordat de Belastingdienst soms wel tienduizenden euro’s terugvorderde.

Afgelopen weken stuurde de Belastingdienst de dossiers van gedupeerden die daarom hadden gevraagd. Deze dossiers waren grotendeels zwartgelakt. Kamerleden vonden dit erg pijnlijk en ook GroenLinks en SGP – die Snel tot voor kort nog steunden – twijfelden hardop of de bewindsman nog kon aanblijven.

In de slepende affaire rond de kinderopvangtoeslagen leek Snel lange tijd het voordeel van de twijfel te krijgen. Begin december overleefde hij nog een motie van wantrouwen van een groot deel van de oppositie. De misstanden vonden grotendeels plaats voor zijn aantreden, en hij was juist bezig schoon schip te maken bij de fiscus, vond ook de Tweede Kamer.

Het duurde evenwel te lang voordat Snel de volle ernst van het probleem onderkende. Controleurs gingen stelselmatig veel te ver bij de aanpak van vermeende fraude en dupeerden zo duizenden mensen. Snel wordt vooral aangerekend dat hij de Tweede Kamer onvolledig en zelfs onjuist over de zaak informeerde. De enorme multomappen vol zwartgelakte pagina’s waren de druppel.

Over die gelakte dossiers zei Snel dat de "uitwerking zeer slecht" was. Het creëerde "precies het beeld dat we niet willen hebben", namelijk van een overheid die de menselijke maat mist. De bewindsman benadrukte wel zijn wapenfeiten als staatssecretaris, ook dat hij zijn excuses heeft gemaakt aan de gedupeerde ouders en dat hij ze de erkenning heeft gegeven "dat ze jarenlang onterecht als fraudeur zijn behandeld". Snel is tevens blij dat de fiscus is begonnen met het uitwerken van de financiële compensatie.

Politici moeten fouten kunnen maken, zei de staatssecretaris, maar "de schoen begon te wringen". Hij merkte dat hij niet verder kon "als uw Kamer niet langer denkt dat ik deel van de oplossing ben, maar deel van het probleem". Staatssecretaris van Financiën zijn vond Snel "een enorm eervolle taak om te vervullen. Maar daar komt vandaag een einde aan en daar heb ik vrede mee."

Menno Snel was een onervaren politicus

Toen de 49-jarige Snel in 2017 aantrad als staatssecretaris, had hij van alle bewindslieden veruit de minste politieke ervaring. Zijn verdiensten als ambtenaar en bestuurder, achtereenvolgens bij Financiën, pensioenuitvoerder APG, het Internationaal Monetair Fonds en de Nederlandse Waterschapsbank, brachten hem in beeld voor de functie. Maar om die te gaan bekleden moest hij eerst nog lid worden van D66.

Bij de Belastingdienst, het werkterrein van de staatssecretaris van Financiën, wachtte Snel een lastige klus. De fiscus zucht nog altijd onder de nasleep van een mislukte ICT-vernieuwing en een uit de hand gelopen reorganisatie, waarbij veel te veel gekwalificeerde mensen gebruikmaakten van een vertrekregeling.

Met een beheerste aanpak, door veranderingen stap voor stap door te voeren, probeerde Snel de Belastingdienst weer op de rails te krijgen. Maar er rolden meer lijken uit de kast, waarvan de affaire rond de kinderopvangtoeslagen het meest in het oog sprong.

Tot de successen die onder zijn bewind zijn behaald, rekent Snel in ieder geval de strengere aanpak van bedrijven die slechts in Nederland kantoor houden wegens het milde belastingklimaat. Ook is onder zijn bewind gewerkt aan fiscale maatregelen die mensen en bedrijven tot 'groenere' keuzes moeten bewegen en is hij begonnen met de hervorming van de omstreden 'spaartaks' in box 3.

Rutte noemt vertrek Snel buitengewoon spijtig

Premier Mark Rutte noemt het vertrek van Snel "ongelooflijk jammer". Volgens Rutte twijfelde "niemand aan zijn enorme inzet om tot een oplossing te komen. We verliezen een zeer betrokken en deskundige collega en dat is buitengewoon spijtig."

De premier erkent de grote gevolgen van de affaire voor de getroffen mensen. "Het kabinet voelt onverminderd de plicht om op korte termijn te komen tot een oplossing die recht doet aan iedereen die getroffen is door de toeslagenproblematiek."

Minister van Financiën Wopke Hoekstra zegt het aftreden "zeer te betreuren". Hoekstra neemt voorlopig Snels taken waar. "Met grote gedrevenheid en de best mogelijke intenties heeft hij geprobeerd het onrecht dat ouders is aangedaan te herstellen", aldus de minister. "Voorop staat dat alles wat in gang is gezet om deze ouders zoveel mogelijk recht te doen, geen enkele vertraging mag oplopen."

D66-fractievoorzitter Rob Jetten noemt het opstappen van Snel "een aderlating". Jetten prijst Snels "inzet voor de getroffen ouders in de toeslagenaffaire", die de bewindsman uiteindelijk de kop kostte.

Jetten heeft tegelijkertijd "veel respect" voor Snels beslissing. Hij spreekt van een "heldere, eerlijke politieke afweging".

De voormalige topambtenaar, die pas vlak voor zijn aanstelling tot staatssecretaris lid werd van D66, hield volgens Jetten "altijd de ogen op de bal". De fractievoorzitter bewondert Snels deskundigheid.