Ruim 3 miljoen Nederlanders hebben naar eigen zeggen een slaapprobleem. Ze vallen moeilijk in slaap of worden halverwege de nacht al wakker. Dat is vervelend, want een slaaptekort heeft behoorlijk negatieve effecten op je lichaam én op je hersenen.
Veel mensen met een slaaptekort zeggen desondanks dat ze kunnen functioneren op minder dan zeven tot negen uur slaap per nacht. Of ze zeggen dat ze geen keuze hebben, omdat ze ’s nachts wakker worden gehouden door een baby. Of ze moeten lang doorwerken en slapen daarom minder.
Dat laatste zei Tesla-CEO Elon Musk recent in een interview met The New York Times. Hij zou werkweken van 120 uur draaien en is uitgeput. “Vrienden maken zich zorgen om mij”, zei hij. Zijn kinderen ziet hij nog amper. Hij gebruikt dagelijks slaappillen om toch nog voldoende uit te rusten.
Zijn kennis Arianna Huffington, die een boek over slaap schreef, gaf hem daarom in een open brief wat ongevraagd advies. Ze legt erin uit dat mensen tijd nodig hebben om op te laden, net zoals de elektrische auto’s van Musk.
Ze plaatste een tweet met daarin de link naar haar stuk. En ironisch genoeg antwoordde Musk om half 3 ’s nachts, net nadat hij klaar was met zijn werk in de fabriek van Tesla.
Musk lijkt te begrijpen dat zijn lange werkweken niet bepaald gezond zijn. En dat is ook zo, volgens slaapexpert en neuroloog Mathew Walker. "Hoe korter je slaapt, hoe korter je leeft", zei hij eerder tegen Business Insider.
Het overgrote deel van de volwassenen heeft zeven tot negen uur slaap per nacht nodig, en kinderen zelfs meer, al verschilt dit per persoon. Heel soms kunnen mensen aan de ene kant van het spectrum prima functioneren op een paar uur slaap per nacht, terwijl mensen aan de andere kant van het spectrum minstens 11 uur slaap per nacht nodig hebben.
Maar ongeacht hoe jouw biologische klok tikt, een slaaptekort zal je lichamelijke en geestelijke ongemakken bezorgen.
Dit zijn 29 gevolgen van slaaptekort.
Een slaaptekort verhoogt mogelijk het risico op bepaalde soorten kanker.
Een slaaptekort en een verstoord dag-nachtritme kunnen mogelijk het risico op bepaalde soorten kanker verhogen, voornamelijk het risico op darmkanker en borstkanker.
Je huid herstelt zich minder goed als je moe bent, waardoor je huid sneller oud wordt.
Er is een sterk verband tussen slechte slaap en chronische huidproblemen, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse Universiteit van Wisconsin. Onderzoeken hebben ook uitgewezen dat een beschadigde huid, die bijvoorbeeld verbrand is door de zon, zich minder goed herstelt bij slechte slapers. Daardoor wordt hun huid sneller oud.
Vermoeide mensen kunnen hun impulsen moeilijker onderdrukken, waardoor ze ongezonde keuzes maken en aankomen.
Als je te weinig hebt geslapen, is het moeilijk om nee te zeggen tegen ongezond eten en wordt het moeilijker om je impulsen te onderdrukken. Onderzoekers denken dat een verstoorde hormoonbalans de schuldige is.
Mensen voelen zich eenzamer nadat ze een nacht hebben wakker gelegen - en daardoor slapen ze nog slechter.
Onderzoekers hebben ontdekt dat jongeren met slaaptekort minder sociaal contact hebben met anderen, en dat mensen die aangeven dat ze een slaaptekort hebben, ook vaker zeggen dat ze zich eenzaam voelen. Om het allemaal nog wat erger te maken, slapen eenzame mensen ook slechter, waardoor je in een soort vicieuze cirkel terechtkomt.
Als je slaperig bent, is het moeilijker om dingen te onthouden: je kortetermijngeheugen gaat eraan.
Slaperige leerlingen hebben het vaak moeilijk. Daarom hebben sommige Amerikaanse middelbare scholen besloten om een uur later te beginnen. Omdat kinderen vaak pas wat later op de dag op gang komen, zou dat beter zijn voor hun prestaties. Twee Nederlandse middelbare scholieren hebben dat met een experiment ook onderzocht op hun eigen school.
Maar een slaaptekort heeft niet alleen effect op het geheugen van kinderen - ook op dat van volwassenen. Meerdere onderzoeken hebben al uitgewezen dat het voor volwassenen met een slaaptekort moeilijker is om nieuwe woorden te onthouden en om nieuwe vaardigheden aan te leren.
Maar een slaaptekort is ook niet goed voor je langetermijngeheugen.
Slaaptekort kan er bij ouderen voor zorgen dat hun brein verandert en hun langetermijngeheugen verslechtert. Bij volwassen kan slaaptekort er ook voor zorgen dat ze dingen minder goed onthouden. Al in 1924 viel het wetenschappers op dat mensen die genoeg hadden geslapen, minder dingen vergaten.
Er is steeds meer bewijs dat een slaaptekort ook invloed heeft op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer.
Tijdens het slapen worden afvalstoffen opgeruimd die zich overdag in je hersenen hebben opgehoopt, blijkt uit meerdere onderzoeken. Het gaat daarbij deels om een eiwit, bèta-amlyoïd, dat ook in verband wordt gebracht met de ziekte van Alzheimer.
Wetenschappers zeggen dat een slaaptekort tot een vicieuze cirkel kan leiden. Als er meer van dat eiwit in je hersenen zit, wordt het voor je hersenen moeilijker om de afvalstoffen op te ruimen en hoopt zich uiteindelijk steeds meer van het eiwit in je hersenen op.
Je loopt een hoger risico op hartaandoeningen als je geen oog dicht doet.
Er is genoeg onderzoek dat uitwijst dat het slecht is voor je hart om weinig te slapen. Wetenschappers hebben ooit een experiment gedaan waarbij ze mensen 88 uur lang wakker hielden. Hun bloeddruk schoot omhoog. Ook proefpersonen die vier uur per dag mochten slapen, hadden een hogere hartslag dan de mensen die 8 uur mochten slapen.
De concentratie van het eiwit CRP stijgt bij mensen die te weinig hebben geslapen, en dat wijst erop dat ze een hoger risico op een hartinfarct lopen.
Als je te weinig hebt geslapen, ben je sneller geïrriteerd.
Na een korte nacht zijn mensen een stuk sneller geïrriteerd (ja, ook jij), en onderzoek wijst uit dat mensen sneller van hun stuk worden gebracht door kleine dingen die misgaan op hun werk.
Hoe langer mensen niet slapen, hoe slechter ze kunnen zien. Sommige mensen hallucineren zelfs als ze extreem moe zijn.
Vermoeidheid heeft zelfs invloed op de spieren van je oog. Na een paar korte nachten, kun je last krijgen van tunnelvisie en kan het zijn dat je dubbel of wazig ziet. Hoe langer je op bent, hoe moeilijker je ogen het krijgen, totdat je gaat hallucineren.
Mensen met een slaaptekort reageren trager.
Een slaaptekort heeft een aanzienlijke impact op je reactiesnelheid. Uit onderzoek onder atleten en militairen in opleiding blijkt dat ze moeite hadden met het nemen van beslissingen en trager reageerden als ze moe waren.
Het is dan ook geen verrassing dat je wat onhandiger bent als je moe bent.
Als je een korte nacht achter de rug hebt, ben je waarschijnlijk niet op je best. Dat bleek ook uit een onderzoek onder artsen, die tijdens operaties na een slapeloze nacht 20 tot 32 procent meer fouten maakten. Ook mensen die sporten doen waarbij ze hun coördinatievermogen hard nodig hebben - schieten, zeilen of fietsen - maken meer fouten als ze slecht geslapen hebben.
Je immuunsysteem werkt minder goed als je moe bent.
Je immuunsysteem is best handig - als je je snijdt heb je niet meteen een ontsteking, en als je in de trein naast iemand zit die verkouden is, ben jij vaak de volgende dag nog zo fit als een hoentje. Maar langdurig slaaptekort - of zelfs één slechte nacht - kunnen ervoor zorgen dat je immuunsysteem minder goed werkt. Volgens dit onderzoek worden mensen met slaaptekort drie keer zo snel verkouden. Slaaptekort kan er zelfs voor zorgen dat vaccinaties minder goed werken.
Als je moe bent, heb je minder zin in seks.
Testosteron is erg belangrijk voor je libido - zowel bij mannen als bij vrouwen. Als je slaapt, gaat je testosteronniveau omhoog, en als je wakker bent daalt dat niveau weer. Slaaptekort kan er daarom voor zorgen dat je libido lager wordt.
Mensen die aan slapeloosheid leiden, zijn minder gelukkig.
Tijdens dit onderzoek van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, moesten 909 werkende vrouwen de hele dag bijhouden hoe ze zich voelden en wat ze op dat moment aan het doen waren. Verrassend genoeg had zelfs een inkomensverschil van 60.000 dollar maar nauwelijks invloed op hun humeur, maar een korte nacht wel. Ook van strakke deadlines werden de deelnemers niet bepaald vrolijk.
Mensen die aan slapeloosheid leiden, hebben ook twee keer zo vaak last van een depressie. Het lijkt erop dat de symptomen van een depressie verminderen als de patiënten beter slapen.
Vermoeide mensen lopen een hoger risico op diabetes type 2, zelfs als ze geen overgewicht hebben.
Wakker zijn terwijl je lichaam eigenlijk aan slaap toe is, verstoort je stofwisseling, waardoor je risico op insulineresistentie stijgt. Dat is een voorstadium van diabetes.
Verschillende onderzoeken hebben een sterke correlatie - maar geen causaal verband - aangetoond tussen slapeloosheid en het risico op het ontwikkelen van diabetes. Door meer te slapen zou dat risico ook beperkt kunnen worden onder jongeren, denken wetenschappers.
Vermoeidheid wordt ook gelinkt aan het nemen van slechte financiële beslissingen.
Ben je van plan om te gaan beleggen? Misschien is het beter om dat even uit te stellen totdat je je helemaal fris en fruitig voelt. "Als je één nacht slecht slaapt, heeft dat al invloed op de hoeveelheid risico's die je bereid bent te nemen", concludeerden wetenschappers.
Uit ander onderzoek blijkt dat een ernstig slaaptekort er ook voor zorgt dat mensen simpele procedures op hun werk niet meer goed kunnen opvolgen. Volgens wetenschappers heeft een slaaptekort er mede toe geleid dat de spaceshuttle Challenger vlak na de lancering explodeerde.
Als je moe bent, raak je sneller afgeleid.
"Taken waarbij je je aandacht hard nodig hebt, lijken moeilijker te worden als je slecht hebt geslapen", schrijven wetenschappers hier. Als je alert wil zijn, is een goede nachtrust een vereiste. Anders blijft je brein een beetje slapen en kun je je niet goed concentreren.
Het is na een paar korte nachten ook moeilijker om te praten.
Als je écht heel slecht geslapen hebt, wordt het moeilijker om een gesprek te voeren - het is een beetje alsof je te veel alcohol hebt gedronken.
"We hebben vrijwilligers 36 uur lang wakker gehouden, en het viel ons op dat ze tijdens gesprekken terugvielen op herhalingen en clichés. Ze praatten langzaam, monotoon en onduidelijk", is in dit onderzoek te lezen. "Het lukte ze niet om zich goed uit te drukken."
Als je moe achter het stuur kruipt, veroorzaak je sneller ongelukken.
Rijden terwijl je moe bent is eigenlijk hetzelfde als rijden terwijl je alcohol op hebt: je moet het gewoon niet doen.
"Er vinden relatief vaak ongevallen in het verkeer plaats waarbij mensen simpelweg moe waren", staat in dit onderzoek. "Vermoeidheid in het verkeer wordt echt onderschat." Mensen die vaak lang wakker moeten blijven, zoals piloten en vrachtwagenchauffeurs, "veroorzaken relatief vaak bijna-ongelukken door slaapgebrek".
Als je moe bent moet je 's nachts vaker plassen - waardoor je nog slechter slaapt.
Normaal gesproken produceren je nieren 's nachts minder urine, zodat je gewoon kunt doorslapen zonder dat je naar de wc hoeft. Maar als je een slaapgebrek hebt, wordt dat ritme verstoord en krijg je last van een vergrote urineproductie. Het zou kunnen dat kinderen daar last van hebben als ze in hun bed plassen.
Je hebt slaap nodig om spiermassa op te bouwen - met te weinig slaap kun je zelfs spiermassa verliezen.
Als je te weinig slaapt, vinden er veranderingen in je hormoonproductie plaats waardoor je het je lichaam moeilijker maakt om spieren op te bouwen. Daardoor herstellen je spieren zich slechter na het sporten en kun je zelfs last krijgen van spieratrofie, waarbij je spiermassa verliest.
Uit een ander onderzoek blijkt dat het tegenovergestelde ook geldt. Als je slaapt, komt er een groeihormoon vrij in je lichaam waardoor je spieren zich herstellen.
Als je te weinig slaapt, ben je gevoeliger voor pijn.
Mensen die last hebben van chronische pijn, lukt het vaak moeilijker om in slaap te vallen en hebben daarom relatief vaak last van een slaaptekort. Maar wetenschappers vermoeden nu dat een slaaptekort misschien ook pijn veroorzaakt of mensen gevoeliger maakt voor pijn.
Vermoeidheid leidt tot darmproblemen.
Als je regelmatig te weinig slaapt, ontwikkel je sneller darmaandoeningen als een chronische darmonsteking of het prikkelbaredarmsyndroom, waar naar schatting zo'n 10 tot 15 procent van de Nederlanders last van heeft. En patiënten met de ziekte van Crohn krijgen daar sneller last van als ze niet genoeg slapen.
Van slaapgebrek krijg je hoofdpijn.
Wetenschappers zijn er nog niet helemaal achter waarom je hoofdpijn krijgt als je te weinig hebt geslapen, maar het valt ze al langer dan een eeuw op. Migraine kan getriggered worden door slapeloze nachten, en 36 tot 58 procent van de mensen met slaapapneu wordt wakker met hoofdpijn.
Verstoorde slaapcycli veroorzaken ontstekingen, waardoor je meer last kunt krijgen van astma, artritis en hart- en vaatziekten.
Ons bioritme bepaalt niet alleen wanneer we wakker zijn en wanneer we moe worden, het heeft ook invloed op iedere cel in ons lichaam. Onderzoekers beginnen eindelijk te snappen wat de invloed is van een verstoord slaapritme op ontstekingen. Dat zou kunnen verklaren waarom vermoeide mensen zo vaak last hebben van ontstekingsziekten als astma, artritis, MS en hart- en vaatziekten.
Als je snurkt of last hebt van slaapapneu en daardoor minder slaapt, kun je last krijgen van serieuze gezondheidsproblemen.
Als je snurkt, kan dat erop wijzen dat je last hebt van slaapapneu, waarbij de ademhaling even stokt tijdens het slapen. Dat kan ervoor zorgen dat je last krijgt van andere medische problemen. Wetenschappers vermoeden dat slaapapneu ook veroorzaakt kan worden door overgewicht.
Slaapgebrek beïnvloedt zelfs je genen.
Tijdens een onderzoek in 2013 onderzochten wetenschappers wat er zou gebeuren als ze 26 proefpersonen een week lang maximaal 6 uur lieten slapen. Wat bleek: door het gebrek aan slapen waren er meer dan 700 genen beïnvloed. Ze werden meer of minder actief dan gebruikelijk. Mensen hebben in totaal meer dan 20.000 genen.
Het immuunsysteem werd erdoor aangetast en de manier waarop het lichaam met ontstekingen en stress omgaat ook. Dat betekent dat één week slecht slapen al schadelijk is.
Mensen die te weinig hebben geslapen, lopen meer kans op een vroegtijdige dood.
Zoals je hierboven kunt lezen, hebben veel gezondheidsproblemen iets te maken met een slaaptekort. Maar uiteindelijk komt het erop neer dat als je consequent minder dan 7 of 8 uur per nacht slaapt, je meer kans loopt op een vroegtijdige dood. Uiteindelijk gaan we natuurlijk allemaal dood, maar te weinig slaap of juist te veel zorgt ervoor dat je kansen om sneller te sterven dan normaal omhoog schieten.
Lauren Friedman werkte mee aan een eerdere versie van dit artikel.